Cit atir i jami ma tye

Cit atir ka ma nyuto lok ma tye iye

Tika Onongo Ingeyo?

Tika Onongo Ingeyo?

Tika Onongo Ingeyo?

Ludito dini pa Lujudaya i kare pa Yecu onongo gineno dano ata-ni nining?

I cencwari me acel K.M., jo ma gitye ki rwom kacel ki ludito dini i Icrael onongo gicayo jo ma pe gukwano matut nyo bene pe gukwano kulu. Luparicayo gubedo ka wacone ni: “Lwak man ma kwiya cik dong gicenogi.”​—Jon 7:49.

Bukke mapat ki Baibul ginyuto ni jo mukene ma gitye i kwo maber onongo bene gilwongo jo ma pe gukwano i yo me cac ni ʽam ha·ʼaʹrets, nyo “jo me lobo.” Kodi lwongo man i acakkine onongo tye me nyuto woro pi jo me kabedo moni. Lwongo man onongo pe tye pi lucan ki jo ma konygi pe keken ento wa jo ma guywek bene.​—Acakki 23:7; 2 Luker 23:35; Ejekiel 22:29.

I kare pa Yecu, onongo kitiyo ki lok man i yo me cac me lwongo jo ma kitamo ni pe gingeyo Cik pa Moses nyo ma pe gilubo tim mogo me tekwaro pa lutela dini. Mishnah (cik ma gudoko te guti me Talmud) ciko dano pe me bedo i paci pa ʽam ha·ʼaʹrets. Ma lubbe ki The Encyclopedia of Talmudic Sages, lakwan matut Rabbi Meir, me cencwari me aryo opwonyo ni: “Ka laco mo oye ni nyare onyom am ha’aretz, man nongo bedo calo iwacci en otweyo nyare ci oketo inyim labwor wek opye i kome ma peya omwode.” Talmud bene waco ni latela dini mo acel owacci “jo ma pe gukwano pe kibicerogi.”

Ngo ma oweko nying ni Cecar ma tye i Baibul-li oywek tutwal?

Cecar obedo nying me doggola pa Luroma ma gilwongo kwede ki Gayo Julio Cecar, ma odoko laloc aconya i Roma i mwaka 46 K.M.P. Luloc mapol mukene me Roma ma gulubo ngeye bene guyero ni kilwonggi ki nying man ni Cecar, kadi wa adek ma kiketo nyinggi i Baibul-li—Augucito, Tiberio, ki Kalaudio.​—Luka 2:1; 3:1; Tic pa Lukwena 11:28.

Tiberio odoko laloc i mwaka 14 K.M., dok oloyo locce pi kare ma Yecu tiyo ticce me pwonye ducu. En aye Cecar ma onongo tye ka loc i kare ma Yecu odok i lapeny i kom culo mucoro kun waco ni: “Wudwok jami pa Cecar bot Cecar, ki jami pa Lubanga wudwok bot Lubanga.” (Marako 12:17) I kare ma Yecu miyo lagamme-ni, en pe omiyo lagam pi Tiberio keken. Ento ki bote, “Cecar” onongo cung pi luloc, Lobo moni.

I kare ma lakwena Paulo oneno ni kimito ngolo kop alenga i kome i kine ka mwaka 58 K.M., en otiyo ki twerone macalo anywali me Roma me cwalo kokone bot Cecar. (Tic pa Lukwena 25:8-11) I timo meno, Paulo pe oyero Nero laloc me kare meno me ngolo kop i kome, ento en oyero kot madit aye me ongolo kop meno.

Nying ni Cecar ma en aye nying me doggola-ni, oywek tutwal ma lubbe ki loc lobo kadi wa i nge loc me agikki pa dano ma oloyo calo Cecar i doggola meno, nying man kitiyo kwede calo nying me dog tic pi jo me ot ker.

[Cal ma tye i pot karatac 30]

Cente Dinarii ma Kiyubu ki Ryal dok tye iye cal wi Tiberio