Le bix u kuxtal le yáax cristianoʼoboʼ

Le u meeyjul ich najoʼ

«Kaʼalikil táan u binoʼobeʼ, kʼuch Jesús tiʼ jumpʼéel chan kaaj. Teʼeloʼ juntúul koʼolel, Marta u kʼaabaʼeʼ, tu kʼamaj Jesús tu yotoch. Martaeʼ yaan juntúul u yíitsʼin, María u kʼaabaʼ, máax kulaj tu niʼ yook Jesús u yuʼub u kaʼansajoʼob. Baʼaleʼ Martaeʼ saatal yóol tiʼ u sen meyaj, ka taal tu yiknal Jesuseʼ ka tu yaʼalajtiʼ: Yuumtsil, ¿maʼ wa táan a wilik in wíitsʼineʼ u pʼatmajen tin juunal yéetel tuláakal le meyajaʼ? Aʼaltiʼ ka u yáanten. Baʼaleʼ Jesuseʼ tu núukajtiʼ: Marta, Marta, yaʼabkach baʼaloʼob satik a wóol yéetel ku tsʼáaiktech yaayaj óolal. Baʼaleʼ chéen yaan jumpʼéel baʼal jach kʼaʼabéet. Maríaeʼ u yéeymaj u jach maʼalobil, lelaʼ maʼ bíin lukʼsaʼak tiʼiʼ.» (LUCAS 10:38-42)

LELAʼ ku yeʼesikeʼ Martaeʼ utúul koʼolel jach x-meeyjil. Maʼ xaaneʼ yaʼab máax kʼaj óolmil kaʼach Marta bey utúul koʼolel jach x-meeyjileʼ, tumen ichil le judíoʼoboʼ jach kʼaʼanan u yilaʼal le koʼoleloʼob ku kanáantik u familiaʼob yéetel ku beetkoʼob u meyajil u yotochoʼoboʼ.

Le koʼoleloʼob meyajtik Dios xan kaʼachoʼ kʼaʼabéet u kʼaj óoltaʼaloʼob bey máaxoʼob ku beetkoʼob u meyajil u yotochoʼobeʼ (Tito 2:5). Baʼaleʼ tsʼaʼab uláakʼ upʼéel jatsʼuts meyajtiʼob: u tsikbaltkoʼob tiʼ uláakʼ máakoʼob le baʼax ku creertikoʼoboʼ (Mateo 28:19, 20; Beetaʼanoʼob [Hechos] 2:18). ¿Baʼax meyajil ku sen beetik  kaʼach le koʼoleloʼob judíaʼob teʼ yáax siglooʼ? Yéetel ¿baʼax k-kanik tiʼ le baʼax tu yaʼalaj Jesús tiʼ Martaoʼ?

Yaʼab meyaj ku beetkoʼob Le koʼoleloʼob judíaʼob kaʼachoʼ maʼ kiʼi sáasak tu káajsik u meyajoʼobiʼ (Proverbios 31:15). Yáaxeʼ ku máakʼantkoʼob upʼíit harina utiaʼal ka ukʼulnak tuláakal le máaxoʼob yaan ichil le familiaoʼ, tsʼoʼoleʼ wa yaan u hijoʼobeʼ ku biskoʼob tu escuelai le sinagogaʼoboʼ. U hijaʼob túuneʼ ku pʼáatloʼob tu yotochoʼob utiaʼal ka u kanoʼob jejeláas meyajoʼob jeʼel u meyajtiʼob ken tsʼoʼokok u beeloʼobeʼ.

Le maamatsiloʼob yéetel u hijaʼoboʼ ku múul beetkoʼob u meyajil u yotochoʼob. Yáaxeʼ ku kaʼa chupkoʼob yéetel aceite le lamparaʼob ku meyajtiʼoboʼ (1), ku míistik ichil u yotochoʼob (2) yéetel ku potsʼkoʼob u leche le x-chivaʼoboʼ (3). Tsʼoʼoleʼ ku beetkoʼob le waajoʼ. Utiaʼal lelaʼ yáax ku cernirtaʼal le trigo tumen le mejen x-chʼúupalaloʼoboʼ (4), tsʼoʼoleʼ ku juchʼkoʼob tak ken tatchajak (5). Tsʼoʼoleʼ le maamatsiloʼ ku chʼulik yéetel ku xaʼakʼtik yéetel levadura (6), yéetel le táan u páaʼtik u líikʼiloʼ ku beetik uláakʼ meyajoʼob ichil u yotoch. Le x-chʼúupalaloʼoboʼ ku tatkúuntkoʼob u leche le x-chivaʼob utiaʼal u beetkoʼob queso yéetel mantequillaoʼ (7).

Táanil tiʼ u chukik le chúumuk kʼiinoʼ le maamatsiloʼ ku bin maan yéetel u hijaʼob teʼ mercadooʼ. Teʼeloʼ ku yuʼubikoʼob u kiʼibokil le looloʼob ku koʼonloʼ, u juum le baʼalcheʼoboʼ yéetel bix u kʼaʼaytik u koonol le máakoʼoboʼ. Teʼ ku mankoʼob le baʼax ken u jaantoʼob teʼ kʼiin jeʼeloʼ (8), jeʼex le verdurasoʼ, hortalizas wa kay salartaʼan. Wa ku meyajtik Dios le koʼolel ku bin maanoʼ, ku yilik xan u tsikbaltik baʼax ku creertik tiʼ u vecinoʼob (Beetaʼanoʼob 17:17).

Maʼ xaan xaneʼ le táan u bin le maamatsiloʼob wa le táan u suutoʼob teʼ mercadooʼ ku tsikbaltkoʼob tiʼ u hijaʼob le baʼaxoʼob ku kanikoʼob teʼ Bibliaoʼ (Deuteronomio 6:6, 7). Tsʼoʼoleʼ ku tsolkoʼob tiʼ u hijaʼob bix jeʼel u kanikoʼob maaneʼ (Proverbios 31:14, 18).

Uláakʼ meyaj sáamsamal u beetik le koʼoleloʼoboʼ letiʼ u páaytkoʼob jaʼoʼ (9), le ken xiʼikoʼob páay jaʼeʼ ku yilkubaʼob yéetel u vecinaʼob bey xan yéetel u láakʼtsiloʼob. Le ken suunakoʼob tu yotochoʼobeʼ, ku takʼankúuntkoʼob le waaj yéetel u hijaʼoboʼ. Utiaʼal u beetkoʼob lelaʼ ku pakʼachkoʼob le juuchʼoʼ yéetel ku yokskoʼob teʼ hornooʼ (10), u suukaʼanileʼ le hornooʼ maʼ ichil le naj yanoʼ. Le táan u páaʼtkoʼob u tajal le waajoʼ táan u tsikbaloʼob yéetel táan u yuʼubikoʼob u kiʼibokil le waaj yaan teʼ hornooʼ.

Ken maas chíinik kʼiineʼ ku binoʼob pʼoʼ tu jáal le áalkab jaʼoʼ (11). Yáaxeʼ ku jiriʼichtikoʼob le nookʼ yéetel upʼéel jabón beetaʼan yéetel u taʼanil jejeláas cheʼoboʼ. Tsʼoʼoleʼ ku chalkoʼob, ku yetsʼikoʼob yéetel ku leʼikoʼob yóokʼol le cheʼob wa le tuunichoʼob yanoʼoboʼ.

 Le ken suunak le maamatsil yéetel u hijaʼob tu yotochoʼoboʼ, ku naʼakloʼob teʼ techo (azotea) u yutskíintoʼob le nookʼoʼob jaatloʼob (12) táanil tiʼ u pakikoʼob utiaʼal ka u líiʼsoʼoboʼ. Ken tsʼoʼokok u beetkoʼob kaʼach lelaʼ ku káajal u kaʼanskoʼob u hijaʼob bordar yéetel tejer (13). Ken tsʼoʼokokeʼ ku kʼuchul u yorai u beetkoʼob le baʼax ken u cenartoʼoboʼ, u suukileʼ ku jaantkoʼob waaj, verduras, hortalizas, queso, kʼáaʼtbil kay yéetel ku beetkoʼob u refrescoi wa baʼax u yukʼoʼob (14). Letiʼob kaʼacheʼ jach utstutʼaan u kʼamkoʼob uʼulaboʼob le oʼolal mantatsʼ ku invitarkoʼob wa máax janal tu yéeteloʼob.

Ken áakʼabchajkeʼ le mejen paalaloʼoboʼ ku líiʼskubaʼob utiaʼal u binoʼob chital. Wa yaan tiʼ letiʼob, lúuboʼob yéetel tsʼóol u píixoʼob wa upʼéel baʼal beyoʼ, ku choʼoboltiʼob upʼíit balsamoiʼ. Tsʼoʼoleʼ táanil tiʼ u weenloʼobeʼ, le taatatsiloʼoboʼ ku tsikbaltiktiʼob jujumpʼéel tsikbaliloʼob yaan teʼ Bibliaoʼ, yéetel ku múul oraroʼob. Ken tsʼoʼokok u beetik le atantsil tuláakal le meyajoʼobaʼ, u yíichameʼ jach ku tsʼáaik cuentaeʼ jach chíikaʼan tiʼ le atantsil ku chʼaʼachiʼitaʼal teʼ Proverbioaʼ: «Koʼolel ku kaʼambesaj u kuxtaleʼ, maʼ chéen chʼaʼabil u kaxtaʼaliʼ; ¡[maas] koʼoj u tojol tiʼ jatsʼuts tuunichoʼob!» (Proverbios 31:10).

«U jach maʼalobil» Jeʼex tsʼoʼok k-ilkoʼ le koʼoleloʼob teʼ yáax siglooʼ, jach yaʼab meyaj ku beetkoʼob (Lucas 10:40). Teʼ kʼiinoʼobaʼ kex yaʼab baʼaloʼob tsʼoʼok u inventartaʼal utiaʼal u séebtal u meyaj le koʼoleloʼoboʼ, láayliʼ yaʼab meyaj ku beetikoʼobeʼ, maases wa yaan u mejen paalaloʼob. Yaʼab maamatsiloʼobeʼ ku yantal u jóoʼloʼob meyaj utiaʼal u tsʼáaikoʼob baʼax kʼaʼabéet tiʼ u paalaloʼob.

Kex jach yaʼab meyaj yaan u beetoʼobeʼ, yaʼab tiʼ le koʼoleloʼob meyajtik Diosoʼ ku yilik u jóoʼskoʼob tiempo utiaʼal u maas kaambaloʼob tiʼ Dios jeʼex tu beetil María tiʼ máax tʼaanajoʼon tu káajbaloʼ (Mateo 5:3). Kex ku beetkoʼob lelaʼ láayliʼ xan ku beetkoʼob tuláakal le ku páajtal utiaʼal u kanáantkoʼob u familiaeʼ (Proverbios 31:11-31). Martaeʼ tu yilaj u beetik le baʼax aʼalaʼab tiʼ tumen Jesús yaan yil yéetel u meyajtik Diosoʼ, le koʼoleloʼob ku meyajtkoʼob Dios xan teʼ kʼiinoʼobaʼ ku yilik u beetikoʼob beyoʼ. Letiʼobeʼ kex yaʼab meyaj ku beetkoʼobeʼ, ku yilik u jóoʼskoʼob tiempo utiaʼal u maas kaambaloʼob tiʼ Dios (15) yéetel utiaʼal u tsikbaltikoʼob tiʼ uláakʼ máakoʼob le baʼaxoʼob ku yaʼalik le Bibliaoʼ (Mateo 24:14; Hebreob 10:24, 25). Jeʼex Maríaeʼ, letiʼobeʼ ku yéeykoʼob «u jach maʼalobil» wa le baʼaxoʼob jach ku taasik yaʼab kiʼimak óolaloʼ, yoʼolal le baʼax ku beetkoʼobaʼ jach yaabiltaʼanoʼob tumen le máaxoʼob yanoʼob ichil u familiaoʼ, tumen Cristo yéetel tumen Dios (Lucas 10:42; Proverbios 18:22).