Tu kʼiiniloʼob Juan Bautistaeʼ «le máakoʼoboʼ táan kaʼach u páaʼtkoʼob Cristo, yéetel tuláakloʼob káaj u tuklikoʼob ichil u puksiʼikʼaloʼob yoʼolal Juan: ‹¿Letiʼ wa le Cristoaʼ?›» (Luc. 3:15). ¿Baʼaxten le judíoʼoboʼ táan kaʼach u páaʼtkoʼob le Mesías teʼ kʼiinoʼob jeʼeloʼ? Koʼoneʼex ilik jujunpʼéel baʼax oʼolal.

Ka tsʼoʼok u síijil Jesuseʼ, u ángel Jéeobaeʼ tu chíikbesuba tiʼ u jaats j-kanan tamanoʼob naatsʼ tu kaajil Belén. ⁽¹⁾ Le angeloʼ tu yaʼalaj: «Tu kaajal Davideʼ, tsʼoʼok u síijil juntúul a Salvadoreʼex, Cristo le Yuumtsiloʼ» (Luc. 2:8-11). Ka tsʼoʼokeʼ «tu tséel le ángel túunoʼ téek muchʼlaj yaʼabkach angeloʼobiʼ ka joʼopʼ u kiʼikiʼtʼantkoʼob Dios yéetel le tʼaanoʼobaʼ: ‹Nojbeʼenkúuntaʼak Dios teʼ kaʼanoʼ, yéetel teʼ Luʼumaʼ yanak jeetsʼelil ichil le máakoʼob ku lúubloʼob utsil tiʼ Diosoʼ›» (Luc. 2:13, 14). *

Le baʼax tu yaʼalaj le angeloʼ yaan baʼax tu péeksaj u beet le j-kanan tamanoʼoboʼ. Tu séebaʼanileʼ binoʼob Belén, ka tu yiloʼob José bey xan María yéetel le chaambaloʼ «tu tsʼáajoʼob ojéeltbil le baʼax aʼalaʼabtiʼob tu yoʼolal le chan xiʼipaloʼ». Le oʼolaleʼ «tuláakal le máaxoʼob chʼenxikint le baʼax tu yaʼalaj le j-kanan tamanoʼoboʼ jach jaʼakʼ u yóoloʼob» (Luc. 2:17, 18). Ken u yaʼal «tuláakal le máaxoʼob chʼenxikint[oʼ]» ku yeʼesikeʼ maʼ chéen tiʼ José yéetel María tu yaʼaloʼobiʼ, baʼaxeʼ tak tiʼ uláakʼ máakoʼob. Tsʼoʼoleʼ desde ka joʼopʼ u bin le j-kanan tamanoʼob tak ka kʼuchoʼob tu yotochoʼoboʼ seguernaj «u nojbeʼenkúuntkoʼob yéetel táan u kiʼikiʼtʼantkoʼob Dios yoʼolal tuláakal le baʼaxoʼob tu yiloʼob yéetel tu yuʼuboʼob, jach jeʼex úuchik u yaʼalaʼaltiʼoboʼ» (Luc. 2:20). Jeʼex k-ilkoʼ tu tsikbaltoʼob le maʼalob péektsil tu yojéeltoʼob tu yoʼolal Cristooʼ.

Ka bin María tu kaajil Jerusalén utiaʼal u bisik u yáax paal tu táan Jéeoba, jeʼex u yaʼalik le Ley tsʼaʼab tiʼ Moisesoʼ —Ana, juntúul koʼolel ku profetizareʼ— «joʼopʼ u tsʼáaik gracias tiʼ Dios yéetel u tʼaan tu yoʼolal le chan paal tu táan tuláakal le máaxoʼob táan u páaʼtkoʼob u salvartaʼal Jerusalenoʼ» ⁽²⁾ (Luc. 2:36-38; Éxo. 13:12). Bey úuchik u maas úuchul tʼaan tiʼ u kʼuchul le Mesíasoʼ.

Ka máan kʼiineʼ «kʼuchoʼob tu kaajil Jerusalén jujuntúul astrologoʼob Lakʼin u taaloʼob, táan u yaʼalikoʼob: ‹¿Tuʼux yaan u rey le judíoʼob tsʼoʼok u síijiloʼ? Tumen le tiaʼanoʼon teʼ Lakʼinoʼ t-ilaj u estrellaeʼ, ka túun taaloʼon chintal tu táan›» (Mat. 2:1, 2). «Rey Herodeseʼ ka tu yuʼubaj lelaʼ jach péeknaj u yóol junmúuchʼ yéetel tuláakal u kajnáaliloʼob Jerusalén. Tu muchʼkíintaj tuláakal u nuuktakil le sacerdoteʼob yéetel  u escribailoʼob le kaajoʼ, ka joʼopʼ u kʼáatiktiʼob tuʼux aʼalaʼan kun síijil le Cristooʼ.» ⁽³⁾ (Mat. 2:3, 4.) Bey túunoʼ yaʼab máax ojéelt tsʼoʼok u kʼuchul le Mesías aʼalaʼanoʼ. *

Jeʼex t-ilaj tu káajbaloʼ Lucas 3:15, ku yaʼalikeʼ jujuntúul judíoʼobeʼ tu tukloʼobeʼ maʼ xaaneʼ Juan Bautistaeʼ letiʼe Cristooʼ. Baʼaleʼ Juaneʼ yéetel le tʼaanoʼobaʼ tu yeʼesaj maʼ jaajiʼ: «Le uláakʼ Máax kun taaloʼ maas yaan u páajtalil tiʼ teen, maʼ in náajaltmaj mix tak in luʼsik u xaanabiʼ. Le Máakaʼ yaan u tsʼáaik a wokjaʼex yéetel kiliʼich muukʼ bey xan yéetel kʼáakʼ» (Mat. 3:11). Le baʼax tu yaʼaloʼ tu beetaj u maas páaʼtaʼal le Mesíasoʼ.

Utiaʼal u yojéeltik le judíoʼob baʼax kʼiin u kʼuchul le Mesíasoʼ, ¿meyajnaj wa le 70 semanaʼob ku chíikpajal tiʼ Daniel 9:24 tak 27? Maʼ tu páajtal u yaʼalaʼal wa meyajnajtiʼob, mix xan tu páajtal u yaʼalaʼal wa maʼ meyajnajtiʼobiʼ. U jaajileʼ tu kʼiiniloʼob Jesuseʼ jejeláas bix u naʼataʼal le profecía tiʼ le 70 semanaʼoboʼ, yéetel mix junpʼéel chíikaʼan tiʼ le bix k-naʼatik bejlaʼaʼ. *

Ku tuklaʼaleʼ junpʼéel secta judía junpáay kajaʼaniloʼob tiʼ u maasil máakoʼob ku kʼaabaʼtikoʼob esenioʼobeʼ, tu kaʼansoʼobeʼ ken taalak u tsʼoʼokbal junpʼéel tiempo de cuatrocientos noventa jaʼaboʼobeʼ yaan u chíikpajal kaʼatúul Mesías, baʼaleʼ maʼ tu páajtal k-aʼalik wa tu chʼaʼajoʼob en cuenta u profecíail Daniel. Kex wa tu chʼaʼajoʼob en cuentaeʼ, u maas yaʼabil le judíoʼoboʼ maʼ tu páajtal u yojéeltikoʼob le baʼax ku tuklikoʼoboʼ tumen letiʼobeʼ junpáay kajlikoʼob.

Teʼ kaʼapʼéel siglo tsʼoʼokok u taal Jesusoʼ, yaan judíoʼobeʼ tu creertoʼobeʼ le 70 semanaʼoboʼ ku káajal u xoʼokol desde ka xuʼulsaʼab tiʼ le yáax templo tu jaʼabil 607 táanil tiʼ u taal Jesusoʼ, yéetel ku tsʼoʼokol ka xuʼulsaʼab le u kaʼapʼéel templo tu jaʼabil 70 tsʼoʼokok u taal Jesusoʼ. Uláakʼ judíoʼobeʼ tu yaʼaloʼobeʼ le profecíaaʼ yaan baʼax u yil yéetel le baʼaxoʼob úuch tu kʼiinil le macabeoʼob káaj tu yáamil u jaʼabil 170 táanil tiʼ u taal Jesusoʼ. Jeʼex k-ilkoʼ maʼ junpʼéeliliʼ bix u naʼataʼal kaʼach le 70 semanaʼoboʼ.

Wa desde teʼ yáax siglo ka ojéeltaʼak bix kun béeytal le profecíaaʼ, jeʼel kaʼach u meyaj tiʼ le apostoloʼob yéetel tiʼ uláakʼ cristianoʼob utiaʼal u yeʼeskoʼob de ke Jesucristoeʼ letiʼe Mesíasoʼ, tumen chíikpaj teʼ kʼiin aʼalaʼanoʼ. Baʼaleʼ mix baʼal eʼesik wa bey tu beetil le yáax cristianoʼoboʼ.

Yaan xan uláakʼ baʼax unaj u chʼaʼabal en cuenta. Le máaxoʼob tsʼíibt le Evangelioʼoboʼ yaʼab u téenel tu chʼaʼchiʼitoʼob le profecíaʼob ku tʼaanoʼob tiʼ Jesús yaan teʼ Kiliʼich Tsʼíiboʼob ich Hebreooʼ (Mat. 1:22, 23; 2:13-15; 4:13-16). Baʼaleʼ mix juntúul tiʼ le máaxoʼob tsʼíibt le Evangelioʼob ku yaʼalikoʼob wa yaan baʼax u yil le kʼuchik Jesús way Luʼum yéetel le profecía tiʼ le 70 semanaʼoboʼ.

Jeʼex túun k-ilkoʼ maʼ tu páajtal k-aʼalik wa naʼataʼab le profecía tiʼ le 70 semanaʼob tumen le máaxoʼob kuxlajoʼob tu kʼiinil Jesusoʼ. Baʼaleʼ jeʼex tsʼoʼok k-ilkoʼ le Evangelioʼoboʼ yaʼab baʼax ku yaʼalikoʼobeʼ ku yeʼeskoʼob baʼaxten «táan kaʼach u páaʼtkoʼob» u kʼuchul le Mesíasoʼ.