Baʼaloʼob maʼalobtak ku kanaʼal tiʼ u cartai Galaciailoʼob, Efesoiloʼob, Filiposiloʼob yéetel Colosailoʼob
U Tʼaan Jéeobaeʼ kuxaʼan
Baʼaloʼob maʼalobtak ku kanaʼal tiʼ u cartai Galaciailoʼob, Efesoiloʼob, Filiposiloʼob yéetel Colosailoʼob
TIʼ LE apóstol Pablooʼ aʼalaʼabeʼ ichil «le [múuchʼuliloʼob, NM] yanoʼob tu luʼumil Galaciaoʼ» yaan jujuntúul judíoʼob jach ku yaʼalikoʼob kʼaʼabéet u tsʼoʼokbesaʼal le Ley tsʼaʼab tiʼ Moisesoʼ, táan kaʼach u beetkoʼob u xuʼulul u meyajtaʼal Jéeoba tumen le sukuʼunoʼoboʼ, le beetik tu tsʼíibtaj upʼéel carta tiʼ le múuchʼuliloʼobaʼ (Gal. 1:2). Teʼ carta tu tsʼíibtaj ichil u jaʼabiloʼob 50 yéetel 52 teʼ yáax siglooʼ, tu tsʼáajtiʼob jach maʼalob tsolnuʼukoʼob yéetel tu yaʼalajtiʼob baʼax unaj u beetkoʼob.
Diez jaʼaboʼob u beet lelaʼ, le «[kʼalaʼan] tu yoʼolal Cristo Jesús» tu kaajil Romaeʼ, le apóstol Pablooʼ tu túuxtaj cartaʼob tiʼ le múuchʼuliloʼob yanoʼob Efesooʼ, Filiposoʼ yéetel Colosasoʼ utiaʼal u yáantikoʼob yéetel utiaʼal u líiʼsik u yóoloʼob (Efe. 3:1). Teʼ kʼiinoʼobaʼ jach jeʼel xan k-jóoʼsik u yutsil le cartaʼob túuxtaʼab tiʼ le Galaciailoʼoboʼ, Efesoiloʼoboʼ, Filiposiloʼoboʼ yéetel tiʼ le Colosailoʼoboʼ (Heb. 4:12).
¿BAʼAX BEETIK U «TSʼAʼABAL MAʼALOBIL TU TÁAN JAJAL DIOS» LE CRISTIANOʼOBOʼ?
Le máaxoʼob u kʼáatoʼob ka jach tsʼoʼokbesaʼak le Leyoʼ ku yaʼalikoʼob kaʼacheʼ Pabloeʼ maʼ jaaj wa utúul apostoliʼ, le oʼolal utiaʼal u yeʼesik maʼ jaaj le baʼax ku yaʼalaʼaloʼ, letiʼeʼ tu yaʼalaj bix kʼuchik u beet u apostolil (Gal. 1:11–2:14). Yéetel utiaʼal u yeʼesik maʼ jaaj le baʼax ku kaʼansik le máakoʼobaʼ Pabloeʼ tu yaʼalaj tiʼ le galaciailoʼoboʼ: «Mix máak ku tsʼaʼabal maʼalobil tu táan Jajal Dios chéen tumen tu beetaj baʼax ku yaʼalik le aʼalmajtʼaanoʼ, baʼaleʼ tumen tu [yoksaj] óoltoʼob Jesucristo» (Gal. 2:16).
Tsʼoʼoleʼ tu yaʼaleʼ Jesuseʼ taal «u jáalkʼabt le máa[xoʼob] [yanoʼob] kaʼach yáanal le aʼalmajtʼaanoʼ» utiaʼal u pʼatkoʼob le kaʼansajoʼob maʼ jaajtakoʼ, yéetel tu yaʼalajtiʼob: «Pʼáateneʼex túun, tiʼ le jáalkʼabiloʼ, maʼ a suuteʼex antal yáanal palitsilil» (Gal. 4:4, 5; 5:1).
U núukil kʼáatchiʼob:
3:16-18, 28, 29. ¿Tsʼoʼok wa u xuʼulul le pacto tu beetaj Jéeoba yéetel Abrahamoʼ? Maʼatech. Le Ley tsʼaʼab tiʼ Moisesoʼ maʼ tu beetaj u xuʼulul le pacto beetaʼab yéetel Abrahamoʼ, baʼaxeʼ chéen táakbesaʼab ichil. Le oʼolal kex tumen luʼsaʼab u Ley Moiseseʼ, le pacto beetaʼab yéetel Abrahamoʼ maʼ xuʼuliʼ (Efe. 2:15). Jesús yéetel le máaxoʼob yéeyaʼanoʼob utiaʼal u binoʼob kaʼanoʼ, letiʼob u «chʼiʼibal» Abraham ku kʼamikoʼob le utsiloʼob tu yaʼalaj Jéeoba u tsʼáaikoʼ.
6:2. ¿Baʼax le «u yaʼalmajtʼaan Cristo[oʼ]»? Letiʼe baʼaxoʼob tu kaʼansaj yéetel tu yaʼalaj Jesús ka beetaʼakoʼ, maases le baʼax tu yaʼalaʼ: «Unaj a yaabiltkabaʼex ta baatsileʼex» (Juan 13:34).
6:8. ¿Baʼax u kʼáat u yaʼal u pakʼik máak «baʼax uts utiaʼal Kiliʼich [muukʼ]»? U kʼáat u yaʼal u chaʼik máak u nuʼuktaʼal tumen le kiliʼich muukʼoʼ. Táakaʼan xan u tsʼoʼokbesik máak yéetel u jaajil u yóol tuláakal le baʼax yaan yil yéetel u adorartaʼal Diosoʼ, wa ku beetaʼal beyaʼ le kiliʼich muukʼoʼ ku yáantik máak.
Baʼaxoʼob ku kaʼansiktoʼon:
1:6-9. Le ancianoʼoboʼ tu séebaʼanil unaj u yilkoʼob u yutskíintkoʼob le talamiloʼob ku yantal teʼ múuchʼuliloʼ. Wa ku meyajtiʼob le baʼax ku yaʼalik le Biblia yéetel ku chʼaʼatuklikoʼob tubeel baʼax ken u beetoʼobeʼ, maʼ kun talamtaltiʼob u yutskíintkoʼob le talamiloʼ.
2:20, NM. Upʼéel jatsʼuts siibal tu tsʼáajtoʼon Jéeoba le úuchik u kʼubik u Hijo utiaʼal u kíimil t-oʼolaloʼ. Yéetel maʼ unaj u xuʼulul k-ilik beyoʼ (Juan 3:16).
5:7-9. K-bisikba yéetel le máaxoʼob maʼ u yaabilmoʼob Diosoʼ jeʼel u beetik u xuʼulul k-tsʼoʼokbesik baʼax ku yaʼalik le Bibliaoʼ. Le oʼolal jach upuliʼ maʼ maʼalob ka k-bisba tu yéeteloʼobiʼ.
6:1, 2, 5. Le máaxoʼob muʼukʼaʼan u fejoʼobeʼ jeʼel u yáantkoʼonoʼob k-aktáant le talamiloʼob jeʼex le ku yantaltoʼon tumen t-beetaj upʼéel baʼax maʼ tubeeliʼ. Baʼaleʼ le baʼaxoʼob yaan yil yéetel k-meyajtik Dioseʼ toʼon unaj k-ilik k-tsʼoʼokbeskoʼob.
«DIOSEʼ YAAN U NUPIK YÁANAL U PÁAJTALIL [CRISTO] TULÁAKAL BAʼAL»
Utiaʼal u yeʼesik tiʼ le sukuʼunoʼob yanoʼob Éfeso jach kʼaʼanan ka múuchʼ meyajnak máak ichil u kaajal Dioseʼ, Pabloeʼ tu yaʼaleʼ «ken kʼuchuk u kʼiinileʼ, Jajal Dioseʼ yaan u nupik yáanal u páajtalil [Cristo] tuláakal baʼal, le yanoʼob kaʼanoʼ bey xan le yanoʼob luʼumoʼ». Cristoeʼ tu tsʼáaj máakoʼob bey siibaloʼobeʼ utiaʼal ka «kʼuchkoʼon k-núupul tuláakaloʼon tiʼ oksaj óolal» (Efe. 1:10; 4:8, 13).
Utiaʼal k-nojbeʼenkúuntik Jéeoba yéetel utiaʼal ka yanak jeetsʼelil yéetel k-sukuʼunoʼobeʼ unaj «[k-búukintik] le túumben wíinikoʼ» yéetel unaj k-beetik le baʼax tu yaʼalaj Pabloaʼ: «Yanakeʼex yáanal a páajtalileʼex ta baatsileʼex, tu yoʼolal tsiikil tiʼ Cristo». Unaj xan k-búukintik «tuláakal le u nuʼukulil baʼateʼel ku tsʼáaik[toʼon] Jajal Diosoʼ, utiaʼal ka páatak [k-jeetsʼel] pʼáataleʼex tu contra u táabsajiloʼob kʼaasilbaʼal» (Efe. 4:24; 5:21; 6:11).
U núukil kʼáatchiʼob:
1:4-7. ¿Baʼax tu yóotaj u yaʼal Pablo le ka tu yaʼalaj Dioseʼ tu yéeyaj le máaxoʼob kun binoʼob kaʼan táanil tiʼ u yantaloʼoboʼ? Tu yóotaj u yaʼaleʼ aʼalaʼaniliʼ yaan u yantal u múuchʼ máakoʼob kun binoʼob kaʼan, baʼaleʼ Dioseʼ maʼ tu yaʼalaj jach máaxoʼobiʼ. Lelaʼ tu beetaj le maʼiliʼ yanak mix utúul u paalal Adán yéetel Evaiʼ. Jach beyoʼ, táanil tak tiʼ u síijil Abeleʼ, Jéeobaeʼ tu yaʼalaj le profecía yaan tiʼ Génesis 3:15, tuʼux ku tsʼáaik naʼatbileʼ yaan u yantal máaxoʼob kun gobernar yéetel Cristo teʼ kaʼanoʼ (Gal. 3:16, 29).
2:2, NM. ¿Baʼaxten ku keʼetel yéetel iikʼ u espíritu le yóokʼol kaabaʼ, yéetel baʼaxten ku yaʼalaʼal yaan u páajtalil? U espíritu yóokʼol kaab wa le u beetik máak chéen le baʼax u kʼáatoʼ yéetel le maʼ u yuʼubaʼal tʼaanoʼ, ku keʼetel yéetel le iikʼoʼ tumen tuláakal tuʼux yaan (1 Cor. 2:12). Ku yaʼalaʼal yaan u páajtalil tumen maʼ tu xuʼulul u túulchʼintik máak u beet baʼax kʼaas yéetel yaan kʼiineʼ maʼ chíikaʼan u yilaʼal bix u beetkiʼ.
2:6. Wa láayliʼ tiʼ yanoʼob way Luʼumeʼ, ¿baʼaxten ku yaʼalaʼaleʼ le máaxoʼob yéeyaʼanoʼoboʼ tiʼ yanoʼob teʼ «kaʼanil kúuchiloʼo[boʼ]»? Le tʼaan «kaʼanil kúuchiloʼob» ku chʼaʼachiʼitaʼal teʼ tekstoaʼ maʼ táan u tʼaan tiʼ le kúuchiloʼob tuʼux kun yantaloʼob utiaʼal u gobernaroʼob yéetel Cristooʼ. Baʼaxeʼ, táan u tʼaan tiʼ le jatsʼuts yéetel nojoch páajtalil tsʼaʼantiʼob utiaʼal u yantaloʼob naatsʼ tiʼ Diosoʼ, tumen letiʼobeʼ «sellartaʼa[noʼob] yéetel le Kiliʼich [muukʼ] u yaʼalmaj u tsʼáaik» tiʼoboʼ (Efe. 1:13, 14).
Baʼaxoʼob ku kaʼansiktoʼon:
4:8, 11-15. Jesucristoeʼ «tu bisaj tu [yéetel] le máaxoʼob kʼalaʼanoʼoboʼ», lelaʼ u kʼáat u yaʼaleʼ tu tokajoʼob tiʼ Satanás, ka tu tsʼáaj bey siibaloʼob utiaʼal u yáantikoʼob le múuchʼuliloʼ. Wa k-uʼuyik u tʼaanoʼob, k-tsʼáaikba yáanal u nuʼuktajoʼob yéetel k-múul meyaj yéetel le ancianoʼoboʼ, yaan k-nojochtal «tiʼ tuláakal baʼal nupaʼanoʼon tiʼ Cristo, máax u poolil le wíinkliloʼ» (Heb. 13:7, 17).
5:22-24, 33. Le atantsiloʼ maʼ chéen unaj u yantal yáanal u nuʼuktaj u yíichamiʼ, baʼaxeʼ unaj xan u yeʼesik tsiikil tiʼ. Baʼaleʼ ¿bix jeʼel u beetkeʼ? Letiʼe ken u yeʼes «jumpʼéel chʼujuk jeetsʼel óol», ken tʼaanak maʼalob tu yoʼolal tu táan u maasil yéetel ken áantajnak utiaʼal ka béeychajak baʼax u chʼaʼatukulmaj u yíicham (1 Ped. 3:3, 4; Tito 2:3-5).
5:25, 28, 29. Jeʼel bix u tséentik u wíinklileʼ, le íichamtsiloʼ unaj u «tséentik» u yatan, wa u tsʼáaik baʼax kʼaʼabéet tiʼ jeʼex janal, nookʼ, u yáantik u maas natsʼuba tiʼ Dios yéetel u yáantik ken u máans wa baʼax talamil. Tsʼoʼoleʼ unaj u tratartik yéetel yaabilaj, yéetel unaj u yantal tu yéetel tuláakal le súutukil kʼaʼabéetoʼ.
6:10-13. Utiaʼal maʼ u táabskoʼon le kʼaakʼas pixanoʼoboʼ, unaj k-búukintik tuláakal le u nuʼukulil baʼateʼel ku tsʼáaik Diosoʼ.
UNAJ «K-KUXTAL KEET YÉETEL LE BAʼAX TSʼOʼOK K-TIʼALINTIKOʼ»
Teʼ carta tu túuxtaj tiʼ le Filiposiloʼoboʼ, Pabloeʼ tʼaanaj tiʼ u kʼaʼananil u yeʼesaʼal yaabilaj. Letiʼeʼ tu yaʼalaj: «Kin kʼáatik ich payalchiʼeʼ ka xiʼik u bin u yaʼabtal a yaakunajeʼex yéetel yaʼab kʼaj óolalil yéetel naʼatil tiʼ tuláakal baʼal». Yéetel utiaʼal maʼ u tuklikoʼob wa mix baʼal jeʼel u beetik u náachtaloʼob tiʼ Dioseʼ, tu yaʼalajtiʼob: «Tsʼáa a wóoleʼex tiʼ a toksajileʼex yéetel kabal óolal yéetel sajakil» (Fili. 1:9; 2:12).
Pabloeʼ tu yaʼalaj tiʼ le sukuʼunoʼob kʼanchajaʼan u tuukuloʼoboʼ ka u yil u «kʼuchul[oʼob] tu xuul utiaʼal [u] kʼamik[oʼob] le siibaloʼ, lelaʼ úuchik u tʼanik[oʼob] Jajal Dios teʼ kaʼanoʼ», tsʼoʼoleʼ tu yaʼalaj xan: «Unaj k-tuukul yéetel k-kuxtal keet yéetel le baʼax tsʼoʼok k-tiʼalintikoʼ» (Fili. 3:14-16).
U núukil kʼáatchiʼob:
1:23, NM. ¿Baʼax kaʼapʼéel baʼaloʼob tu beetaj u chiʼichnaktal Pablo, yéetel baʼax jáalkʼabil ku tsʼíiboltik kaʼach? Yoʼolal le talamiloʼob yantiʼ kaʼachoʼ, Pabloeʼ chiʼichnak tumen maʼ u yojel wa yaan u kíimsaʼaliʼ wa yaan u seguer u kuxtaliʼ (Fili. 1:21). Kex maʼ tu yaʼalaj máakalmáak u kʼáateʼ, tu yaʼaleʼ ku tsʼíiboltik u jáalkʼabtaʼal utiaʼal u yantal yéetel Cristo (Fili. 3:20, 21; 1 Tes. 4:16). Le jáalkʼabil tu yaʼalaʼ, yaan u béeychajal kaʼach tu kʼiiniloʼob way yaan Cristoeʼ, tuʼux ken u kʼam Pablo le jatsʼuts páajtalil u yaʼalmaj Dios u tsʼáaiktiʼoʼ (Mat. 24:3).
2:12, 13. ¿Bix u yáantkoʼon Dios utiaʼal ka yanaktoʼon u «tsʼíibolal[il]» k-meyajtik yéetel «[k-]tsʼoʼokbesik» baʼax u kʼáat? Le kiliʼich muukʼoʼ ku péekskoʼon k-meyajt Dios yéetel u jaajil k-óol, yéetel ku yáantkoʼon xan k-beet tuláakal le ku páajtal utiaʼal k-tsʼoʼokbesik baʼax u kʼáat Jéeobaoʼ. Le oʼolal jeʼel u páajtal k-aʼalikeʼ Dioseʼ ku yáantkoʼon k-beet le baʼax kʼaʼabéet utiaʼal k-salvartikbaoʼ.
Baʼaxoʼob ku kaʼansiktoʼon:
2:5-11. Le baʼax tu beetaj Jesusoʼ ku yeʼesikeʼ le máax kabal u yóoloʼ maʼ u kʼáat u yaʼal wa jach u pʼatmubai, baʼaxeʼ ku yeʼesikeʼ jach u chʼaʼatukultmaj u beetik baʼax maʼalob. Tsʼoʼoleʼ, Jéeobaeʼ ku nojbeʼenkúuntik le máaxoʼob kabal u yóoloʼoboʼ (Pro. 22:4).
3:13. «Le baʼax[oʼob] ku pʼáatal paachiloʼ» maʼ xaaneʼ letiʼe baʼaxoʼob tsʼoʼok k-pʼatik utiaʼal k-meyajtik Dios, jeʼex upʼéel meyaj jach maʼalob u boʼolil wa le maʼ u tsʼaʼabaltoʼon áantaj tumen k-láakʼtsiloʼob ayikʼaloʼoboʼ. Maʼ xaan xaneʼ táakaʼan le kʼebanoʼob t-beetaj táanil tiʼ k-kʼaj óoltik Jéeobaoʼ baʼaleʼ tsʼoʼok «[k-]pʼoʼobol» (1 Cor. 6:11). Unaj k-tuʼubsik le baʼaloʼobaʼ wa u xuʼulul k-chiʼichnaktal tu yoʼolaloʼob, yéetel k-ilik «[k-]chukpachtik le baʼax yaan táaniloʼ».
4:14-16. Kex óotsiloʼob kaʼacheʼ, le sukuʼunoʼob yanoʼob Filiposoʼ tu yeʼesoʼobtoʼon kʼaʼabéet k-áantik k-sukuʼunoʼob yéetel le baʼaxoʼob yantoʼonoʼ (2 Cor. 8:1-6).
«JEETSʼEL A WANILEʼEX TIʼ LE OKSAJ ÓOLALOʼ»
Teʼ carta tu tsʼíibtaj tiʼ le Colosailoʼoboʼ, Pabloeʼ tu yaʼalaj maʼ jaaj le baʼax ku kaʼansik jujuntúul máakoʼoboʼ. Tu yaʼaleʼ, le u tsʼoʼokbesaʼal u Ley Moiseseʼ maʼ letiʼe baʼax beetik u salvarkuba máakoʼ, baʼaxeʼ letiʼe u pʼáatal «jeetsʼel tiʼ le oksaj óoloʼ». Tsʼoʼoleʼ tu yaʼalaj tiʼ le sukuʼunoʼoboʼ: «Jeʼel bix ta kʼamileʼex Yuumtsil Jesucristoeʼ bey unaj a kuxtaleʼex nupaʼaneʼex tiʼ letiʼ, a tsʼaamajeʼex u moots a kuxtaleʼex tiʼ letiʼ, chich pakʼaʼaneʼex tiʼ letiʼ yéetel jeetsʼel a wanileʼex tiʼ le oksaj óolaloʼ». ¿Bix kun áantbiloʼob kaʼach tumen le tsolnuʼukaʼ? (Col. 1:23; 2:6, 7.)
Pabloeʼ tu yaʼalaj: «Tu yóokʼol tuláakaleʼ yanakteʼex yaakunaj, tumen lelaʼ letiʼ ku nupik yéetel ku chúukbesik tuláakal baʼal. U jeetsʼel óolal Cristoeʼ ka u nuʼukt u beel a puksiʼikʼaleʼex». Yéetel tu yaʼalajtiʼob: «Jeʼel baʼalak ka a beeteʼexeʼ, beeteʼex yéetel utsil óolal, bey táan a meyajtikeʼex [Jéeobaeʼ] maʼ máakoʼobiʼ». Tsʼoʼoleʼ tu yaʼalaj xan tiʼob: «Kanáant bix a kuxtaleʼex tu yéetel le máaxoʼob maʼ oksaj óoloʼoboʼ» (Col. 3:14, 15, 23; 4:5).
U núukil kʼáatchiʼob:
2:8. ¿Baʼax le «yóokʼol kaabil tuukuloʼob» tiʼ le tu yaʼalaj Pablo unaj k-kanáantikbaoʼ? Letiʼe tuukuloʼob nuʼuktik u kuxtal le wíinikoʼob jeʼex le chéen kunel kaʼansajoʼ, le u kaxtaʼal ayikʼaliloʼ, le maʼ jaajil religionoʼoboʼ bey xan uláakʼ baʼaloʼob (1 Juan 2:16).
4:16. ¿Baʼaxten maʼ tsʼaʼab teʼ Biblia le carta túuxtaʼab tiʼ le múuchʼulil yaan Laodiceaoʼ? Maʼ xaaneʼ tumen le tsolnuʼuk tsʼaʼabtiʼoboʼ maʼ tu meyajtoʼon bejlaʼeʼ, wa maʼ xaan xaneʼ tumen le baʼax aʼalaʼabtiʼoboʼ tsʼokaʼaniliʼ u yáax chíikpajal tiʼ le uláakʼ cartaʼob yanoʼob teʼ Bibliaoʼ.
Baʼaxoʼob ku kaʼansiktoʼon:
1:2, 20. Jéeobaeʼ tu yeʼesajtoʼon u nojoch utsil úuchik u túuxtik u Hijo kíimil t-oʼolal, tumen yéetel lelaʼ ku páajtal u perdonartik k-kʼebanoʼob yéetel leloʼ ku taasiktoʼon jeetsʼelil.
2:18, 23. Le máax chéen ku yeʼesik bey yaan kabal óolal tiʼeʼ, maʼ xaaneʼ maʼatech u kaxtik ayikʼaliloʼob wa ku yilik u beetik u maasil tiʼ le ku páaʼtaʼal tiʼoʼ, baʼaleʼ ken u yeʼes «bey jach kabal u yóol[eʼ]» chéen ku yeʼesik «ku [nojochkíintikuba] yéetel kaʼanal ichil tu yoʼolal u luʼumkabil tuukuloʼob».