Ajawule pa ndandanda

Ajawule pa ndandanda wa yindu

Chindu chagumbidwa ni litaka chakuwoneka mpela kapu chakola lina lya Belishesala (Chikuwoneka mwachaŵelele)

Ana Akumanyilila?

Ana Akumanyilila?

Ana ŵakuwukula ya m’masame ŵapatile yamtuli yakwamba udindo wa Belishesala jwa ku Babulo?

KWA YAKA yejinji, ŵakusisya Baibulo ŵakanilaga yakuti Mwenye Belishesala jwakusamkolanga m’buku ja Danieli jwapali. (Dan. 5:1) Jemanjaji ŵakulupililaga yeleyi ligongo lyakuti ŵakuwukula ya m’masame nganapata umboni uliwose wakulosya kuti munduju ŵapali. Nambope, yeleyi yachenjile mu 1854. Ligongo chichi yachenjile?

Chaka chelecho, mundu jwine jwa ku Britain (J. G. Taylor) jwele masengo gakwe galiji kwajimila ŵandu ŵakumangwakwe m’chilambo chine, jwasimene yindu yagumbidwa ni litaka yakuwoneka mpela kapu. Yinduyi ŵayisimene mumsinda wakala wa Uli wele apano ukusimanikwa kummwela kwa Iraq. Pamalo gelega papali sanja jekulungwa. Chindu chilichose pa yinduyi chaŵaga chelewu mayinchesi 4 soni chelembedwe maloŵe. Chine chalembedwe lipopelo lyakumsosela umi welewu mwenye jwa ku Babulo lina lyakwe Nabodinasi soni mwanache jwakwe jwamkulungwa lina lyakwe Belishesala. Pakujigalila ni yayapatikeneyi, ŵandu ŵakusisya ŵala ŵakamulene nayo yakuti Belishesala ŵapali.

Nambope, Baibulo jangagamba kusala kuti Belishesala jwapali, nambo jikusasalasoni kuti jwaliji mwenye. Ŵakusisya ŵala ŵatandite kayichilasoni. Mwachisyasyo, mu 1875, jwasayansi jwine jwa ku Ingalande (William Talbot) jwalembile kuti ŵandu ŵane akusaŵecheta kuti, “Belishesala jwalamulile yimpepe pandaŵi jine ni baba ŵakwe Nabodinasi. Nambo yeleyi nganiyikola umboni wakwanila.”

Nambope kulekangana nganisyoku kwamasile pandaŵi jele maloŵe gagalembedwe pa yindu yagumbidwa yila galosisye kuti Mwenye Nabodinasi ŵaŵaliji babagwe Belishesala ŵatyosile ndaŵi jinejakwe nikuja kutama kwine kwa yaka yejinji. Ana chatendekwe chichi pandaŵi jiŵatyosileji? Buku jine (Encyclopaedia Britannica) jikusati, “Nabodinasi paŵatyosile kwawula kuchilambo chine, jwalakwe ŵamlechele Belishesala chitengu chakwe cha uchimwene nambosoni mbali jekulungwa ja likuga lyakwe lya asilikali.” Myoyo pandaŵi jelejo Belishesala jwalamulile mpela mwenye ku Babulo. Ni ligongo lyakwe jwakuwukula ya m’masame soni jwamlijiganye ya yiŵecheto lina lyakwe Alan Millard jwasasile kuti yaliji yakuŵajilwa kuti “Buku ja Danieli jimkolanje Belishesala kuti ‘mwenye.’”

Nambope ŵakutumichila ŵa Mlungu, ŵangakayichilaga kuti Baibulo ni jajikusapeleka maumboni gakuti buku ja Danieli jili jakudalilichika soni jasalilidwe ni Mlungu.​—2 Tim. 3:16.