Skip to content

Skip to table of contents

KAVEINGA TEFITO | KO HA FOUNGA-PULE ʻOKU ʻATĀ MEI HE TAʻEFAITOTONÚ

Puleʻanga ʻo e ʻOtuá—​Ko ha Founga-Pule Faitotonu

Puleʻanga ʻo e ʻOtuá—​Ko ha Founga-Pule Faitotonu

Naʻe fakamatala ʻa e ʻatita pule ʻo Nikalākuā fekauʻaki mo e ʻuhinga tefito ʻoku taʻefaitotonu ai ʻa e kau ngāue fakapuleʻangá koeʻuhí ko e kau tangataʻifonua kinautolu pea kapau ʻoku taʻefaitotonu ʻa e kau tangataʻifonuá ʻe taʻefaitotonu leva mo e kau ngāue fakapuleʻangá.

ʻIkai te ke loto-tatau mo ia kapau ʻoku taʻefaitotonu e sosaieti fakaetangatá, ko ha founga-pule mei ai kuo pau ke taʻefaitotonu? Kapau ko e tuʻungá ia, ta ko ha founga-pule ʻoku ʻatā mei he taʻefaitotonú ʻoku pau ke haʻu ia ʻo ʻikai mei he sosaieti fakaetangatá. ʻOku fakamatalaʻi ʻe he Tohi Tapú ʻa e founga-pule ko iá—ko e Puleʻanga ʻo e ʻOtuá, ko e founga-pule ia naʻe akoʻi ʻe Sīsū hono kau muimuí ke nau lotu fekauʻaki mo iá.—Mātiu 6:9, 10.

Ko e Puleʻanga ʻo e ʻOtuá ko ha founga-pule moʻoni ʻoku pule mai mei hēvani. Te ne fetongi ʻa e ngaahi founga-pule fakaetangata kotoa pē. (Saame 2:8, 9; Fakahā 16:14; 19:19-21) Ko e taha ʻo e ngaahi tāpuaki ʻe ʻomai ʻe he Puleʻangá ki he faʻahinga ʻo e tangatá ko hono toʻo ʻosi atu ʻa e founga-pule taʻefaitotonú. Fakakaukau angé ki he ngaahi tafaʻaki ʻe ono ʻoku fakapapauʻi mai heni ʻe he Puleʻanga ko ení.

1. MAFAI

KO E PALOPALEMÁ: Ko e ngaahi founga-pule fakaetangatá ʻoku fakapaʻanga ia ʻe honau kakaí, ko e lahi tahá ʻoku fou mai ia mei he tukuhaú mo e tuté. Ko e paʻanga ko iá ʻoku fakataueleʻi ai ha niʻihi ʻo e kau ngāué ke kaihaʻa, lolotonga ia ʻoku tali ʻe ha niʻihi ha ngaahi totongi fufū mei he faʻahinga taautaha ko ia ʻoku nau loto ke holoki ʻenau ngaahi tukuhaú pe ko ha ngaahi totongi kehe ki he puleʻangá. ʻE iku nai ke lahi ange ʻa e faihalá—ʻo hikiʻi hake ai ʻe he puleʻangá ʻa e ngaahi tukuhaú ke tāpuni ʻaki ʻa e ngaahi mole pehē, pea ʻoku hoko eni ke toe lahi ange ai ʻa e taʻefaitotonú. ʻI ha ʻātakai pehē, ko e kakai faitotonú ʻe faingataʻaʻia lahi tahá.

KO E FAKALELEIʻANGÁ: ʻOku maʻu ʻe he Puleʻanga ʻo e ʻOtuá hono mafaí meia Sihova *, ko e ʻOtua Māfimafi-Aoniú. (Fakahā 11:15) ʻOku ʻikai fiemaʻu ke tānaki ha ngaahi tukuhau ke totongi hono fakaleleʻakí. Koeʻuhí ko e ‘malohi i he mafimafi’ ʻo e ʻOtuá fakataha mo ʻene nima-homo taʻesiokitá ʻoku fakapapauʻi ai ʻe tokonaki hulu fau mai ʻe he Puleʻangá ʻa e ngaahi fiemaʻu kotoa ʻo hono kakaí.—ʻAisea 40:26PM; Saame 145:16.

2. TOKOTAHA-PULÉ

KO E PALOPALEMÁ: Ko e feinga ke toʻo ʻosi ʻa e taʻefaitotonú “kuo pau ke kamata mei ʻolunga,” ko e lea ia ʻa Susan Rose-Ackerman naʻe lave ki ai ʻi he kupu ki muʻá. Kuo mole ʻa e falala ki he puleʻangá ʻi he taimi ʻoku nau feinga ai ke toʻo ʻosi ʻa e taʻefaitotonú mei he kau polisí pe kau ʻofisa kasitomú lolotonga iá ʻoku nau fakamolemoleʻi pē ʻe kinautolu ʻa e kau pule māʻolungá. Pea naʻa mo e tokotaha-pule ʻulungaanga lelei tahá ʻokú ne kei natula taʻehaohoa pē. ʻOku pehē ʻe he Tohi Tapú, “ko e meʻa ki he tangata, ʻoku ʻikai ha maʻoniʻoni ʻi mamani, ʻa ia ʻoku ne fai lelei.”—Koheleti 7:20.

Naʻe talitekeʻi ʻe Sīsū ʻa e totongi fufū lahi taha kuo tuʻuaki angé

KO E FAKALELEIʻANGÁ: ʻI he ʻikai hangē ʻa Sīsū Kalaisi ko e faʻahinga ʻo e tangata taʻehaohaoá, kuo fili ia ʻe he ʻOtuá ke ne hoko ko e Tokotaha-Pule ʻi he Puleʻangá, naʻe ʻikai lava ke fakataueleʻi ia ke faihala. Naʻe fakahaaʻi eni ʻe Sīsū ʻaki hono talitekeʻi ʻa e totongi fufū lahi taha kuo tuʻuaki angé ʻa e—“ngaahi puleʻanga kotoa pē ʻo e māmaní mo honau lāngilangí.” Naʻe talaʻofa eni kia Sīsū ke fakafetongiʻaki ha tōʻonga lotu loi ki he pule ʻo e māmaní, ʻa e Tēvoló. (Mātiu 4:8-10; Sione 14:30) Naʻa mo e taimi naʻe faingataʻaʻia ai ʻa Sīsū ke pekiá, naʻá ne fakapapauʻi moʻoni ke tauhi maʻu ʻene anga-tonú ʻi heʻene fakafisi ke inu ʻa e uaine kona ʻokú ne fakanonga ʻa e langá ka ʻe toe hoko nai ia ke ʻikai mapuleʻi kakato ʻene ngaahi fakakaukau leleí. (Mātiu 27:34) Kuo fokotuʻu hake eni ʻe he ʻOtuá ʻa Sīsū ki he moʻui fakahēvaní, pea kuó ne fakamoʻoniʻi ai ʻokú ne taau moʻoni ke pule ʻi he Puleʻangá.—Filipai 2:8-11.

3. TUʻUMAʻU

KO E PALOPALEMÁ: Ko e ngaahi fonua lahi ʻoku nau fakahoko maʻu pē ha ngaahi fili kanititeiti, ʻo fakaʻatā ai ʻa e kakaí ke nau pāloti ke tuku ki tuʻa ʻa e kau ngāue taʻefaitotonú. Ko e moʻoni, neongo ʻa e ngaahi kemipeiní mo e ngaahi fili ko iá ʻoku nau hehema pē ke taʻefaitotonu, ʻo aʻu ki he ngaahi fonua fakalakalaká. ʻOku lava ʻe he kau tuʻumālié ke ne tākiekina lahi ʻa e kau maʻu mafai lolotongá mo e kahaʻú ʻo fakafou ʻi he ngaahi tokoni mo e ngaahi ngāue kehe.

Naʻe tohi ʻe fakamaau John Paul Stevens ʻi he Fakamaauʻanga Lahi ʻo ʻAmeliká fekauʻaki mo e tākiekina fakamanamana pehē, “ʻoku ʻikai ngata pē ʻi he ngaahi meʻa fakalaó mo e ngāue ʻa e Puleʻangá ka ʻoku toe kau ki ai mo e ngaahi tui ʻa e kakaí.” ʻOku ʻikai ha ofo ʻi hono ʻiloʻi ʻe he kakai tokolahi ʻi he māmaní ko e ngaahi paati fakapolitikalé ʻa e kakai taʻefaitotonu taha ʻi he kotoa ʻo e ngaahi kautahá.

KO E FAKALELEIʻANGÁ: ʻE toʻo atu ʻe he Puleʻanga ʻo e ʻOtuá ʻa e kemipeiní pe kākā ʻi he filí ʻaki ha tuʻunga-pule ʻoku tuʻumaʻu mo ʻikai liua. (Taniela 7:13, 14) Koeʻuhí ko e Tokotaha-Pulé ʻoku fili ia ʻe he ʻOtuá, ko hono Puleʻangá ʻoku ʻikai makatuʻunga ia ʻi he fili ʻa e kakaí pea heʻikai malava ke nau tuku ha taha ki tuʻa. Ko e tuʻumaʻu ʻa e Puleʻanga ʻo e ʻOtuá ʻoku fakapapauʻi ai ʻe lelei tuʻuloa ʻa e ngaahi ngāue ʻe fakahoko maʻa hono kakaí.

4. NGAAHI LAÓ

Ko e Puleʻanga ʻo e ʻOtuá ko ha founga-pule moʻoni ʻoku pule mai mei hēvani

KO E PALOPALEMÁ: Te ke ʻuluaki fakakaukau nai ko hono fokotuʻu ha ngaahi lao foʻou ʻe lava ke fakaleleiʻi ai ʻa e ngaahi meʻá. Kae kehe, ʻi he ngaahi tuʻunga lahi, kuo ʻiloʻi ʻe he kau mataotaó ko hono fakalahi ko ia ʻo e ngaahi laó ʻoku ʻomai ai ha ngaahi faingamālie lahi ange ki he taʻefaitotonú. Tānaki atu ki ai, ko hono faʻu ʻo e ngaahi lao ʻo fakatefito ʻi he taumuʻa ke fakasiʻisiʻi ʻa e taʻefaitotonú ʻoku faʻa hoko ko e mole lahi ke fakahoko ia pea ʻikai lavameʻa.

KO E FAKALELEIʻANGÁ: Ko e ngaahi lao ʻa e Puleʻanga ʻo e ʻOtuá ʻoku mātuʻaki māʻolunga ange ia ʻi he ngaahi lao ʻo e ngaahi founga-pule fakaetangatá. Ko e fakatātaá, ʻi he ʻikai fokotuʻu ha ngaahi lisi lōloa ʻo e ngaahi meʻa ke fai mo e meʻa ke ʻoua ʻe faí, naʻe ʻomai ʻe Sīsū ʻa e meʻa ʻoku faʻa ui ko e Lao Koulá. Naʻá ne pehē: “Ko ia ai, ko e ngaahi meʻa kotoa pē ʻoku mou loto ke fai atu ʻe he kakaí kiate kimoutolú, kuo pau foki ke mou fai ia kiate kinautolu.” (Mātiu 7:12) ʻOku toe mahuʻinga angé, ko e ngaahi lao ʻo e Puleʻangá ʻoku tokangataha ia ki he ngaahi fakaueʻiloto mo e ngaahi ngāué. Naʻe pehē ʻe Sīsū, “Kuo pau ke ke ʻofa ki ho kaungāʻapí ʻo hangē pē ko hoʻo ʻofa kiate koé.” (Mātiu 22:39) Ko e moʻoni, koeʻuhí ʻoku lava ʻe he ʻOtuá ke ne ʻiloʻi ʻa e lotó, ʻoku malava ai ke ne ʻomai ʻa e ngaahi fekau peheé.—1 Sāmiuela 16:7.

5. NGAAHI FAKAUEʻILOTO

KO E PALOPALEMÁ: Ko e ngaahi tākiekina mālohi ke taʻefaitotonú ko e mānumanú mo e siokitá. ʻOku fakahāhā maʻu pē ʻe he kau ngāue fakapuleʻangá mo e kakai ʻo e fonuá ʻa e ngaahi ʻulungaanga ʻikai lelei ko ení. Ko e falekoloa ko ia naʻe holofa ʻi Seoul ʻa ia naʻe lave ki ai ʻi he kupu ki muʻá, naʻe tali ʻe he kau ngāue fakapuleʻangá ha ngaahi totongi fufū mei he kautaha langá ʻi he ʻiloʻi ʻe he kautaha langá ko hono fai ha totongi fufū ʻe siʻi ange ʻa e fakamolé ʻi hano ngāueʻaki ʻa e ngaahi naunau langa totonú mo e ngaahi makatuʻunga fekauʻaki mo e langá.

Ke toʻo ʻosi ʻa e taʻefaitotonú, kuo pau ke akoʻi ʻa e kakaí ki he founga ke ikuʻi ai ʻa e ngaahi fakaueʻiloto hala hangē ko e mānumanú mo e siokitá. Kae kehe, ʻoku ʻikai maʻu ʻe he ngaahi founga-pule fakaetangatá ʻa e holi mo e malava ke fakahoko e faʻahinga polokalama fakaeako ko ení.

KO E FAKALELEIʻANGÁ: ʻOku ngāue ʻa e Puleʻanga ʻo e ʻOtuá ki he ngaahi aka tefito ʻo e taʻefaitotonú ʻaki hono akoʻi ʻa e kakaí ki he founga ke ikuʻi ai ʻa e ngaahi fakaueʻiloto hala ʻokú ne fakatupunga iá. * ʻOku tokoniʻi kinautolu ʻe he ako ko ení “ke hokohoko atu hono fakafoʻou ʻa [honau] tūkunga fakaefakakaukau ʻa ia ʻokú ne tākiekina [kinautolú].” (ʻEfesō 4:23) ʻOku nau ako ke fetongi ʻa e mānumanú mo e siokitá ʻaki ʻa e fiemālie mo e tokanga ki he ngaahi meʻa ʻa e niʻihi kehé.—Filipai 2:4; 1 Tīmote 6:6.

6. KAKAI

KO E PALOPALEMÁ: Neongo ʻa e ʻātakai lelei taha mo e ako lelei taha ʻi he tuʻunga fakaeʻulungāngá, ʻe kei fili pē ʻa e kakai ʻe niʻihi ke taʻefaitotonu mo kākā. ʻOku tui ʻa e kau mataotaó ko e ʻuhinga eni ʻoku ʻikai lava ai ʻe he ngaahi founga-pule fakaetangatá ʻo toʻo ʻosi ʻa e taʻefaitotonú. ʻOku tui ʻa e ngaahi puleʻangá ʻe lava ke nau fakasiʻisiʻi ʻa e taʻefaitotonú pea toe fakasiʻisiʻi foki ʻa hono ngaahi ola koví.

KO E FAKALELEIʻANGÁ: Naʻe fakahaaʻi ʻi he fakataha ʻa e ngaahi Puleʻanga Fakatahatahá ke tauʻi ʻa e taʻefaitotonú, ʻoku totonu ke pouaki ʻe he ngaahi puleʻangá ʻa e “anga-tonu, faitotonu mo e fua fatongia.” ʻI he hoko eni ko ha taumuʻa fakamāmani lahí, ʻoku fai ʻe he Puleʻanga ʻo e ʻOtuá ʻa e meʻa lahi ange ia ʻi hono pouaki ʻa e ngaahi ʻulungaanga ko ení—ʻoku fiemaʻu ia ke fakahoko ʻe hono kakaí. ʻOku pehē ʻe he Tohi Tapú ko e “kau mānumanu” mo e “kau loí” ʻe ʻikai te nau taau ke maʻu tofiʻa ʻi he Puleʻangá.—1 Kolinitō 6:9-11; Fakahā 21:8.

ʻOku lava ke ako ʻa e kakaí ke nau pipiki ki he ngaahi tuʻunga fakaeʻulungaanga māʻolunga ko ení ʻo hangē ko ia naʻe fakamoʻoniʻi ʻe he muʻaki kau Kalisitiané. Ko e fakatātaá, ʻi he taimi naʻe feinga ai ʻa e ākonga ko Saimoné ke ne fakatau mai ʻa e laumālie māʻoniʻoní mei he kau ʻapositoló, naʻa nau talitekeʻi ʻa e totongi fufū ko iá mo tala ange kiate ia: “Fakatomalaʻi ʻa hoʻo koví ni.” ʻI he ʻiloʻi pē ʻe Saimone ʻa e fakatuʻutāmaki ʻene holi fēhalaaki ko ení, naʻá ne kole ki he kau ʻapositoló ke nau lotu maʻana koeʻuhi ke ne lava ʻo ikuʻi ia.—Ngāue 8:18-24.

FOUNGA KE HOKO AI KO E KAKAI ʻO E PULEʻANGÁ

Tatau ai pē pe ko e hā ʻa e matakali ʻokú ke kau ki aí, kuó ke maʻu ʻa e faingamālie ke ke hoko ʻo ʻi he malumalu ʻo e Puleʻanga ʻo e ʻOtuá. (Ngāue 10:34, 35) Ko e polokalama fakaeako ʻoku tuʻuaki mai ʻe he Puleʻangá—ʻoku ala maʻu takatakai ʻi he māmaní he taimí ni—ʻe fakahaaʻi atu ʻa e founga ke maʻu aí. ʻE fiefia ʻa e Kau Fakamoʻoni ʻa Sihová ke fakahāhā kiate koe ʻa e fokotuʻutuʻu ʻo e ako Tohi Tapu taʻetotongi ʻi ʻapi, ʻe lava nai ke miniti ʻe hongofulu ʻi he uike. ʻOku kau ʻi he ngaahi meʻa ko iá ʻa e lava ke ke ako lahi ange fekauʻaki mo e “ongoongo lelei ʻo e Puleʻanga ʻo e ʻOtuá,” ʻo kau ai ʻa e founga te ne toʻo ʻosi atu ʻa e founga-pule taʻefaitotonú. (Luke 4:43) ʻOku mau fakaafeʻi koe ke ke fetuʻutaki ki he Kau Fakamoʻoni ʻi ho feituʻú pe ʻalu ki heʻemau Uepisaití, he jw.org.

Te ke saiʻia ke ke maʻu ha ako Tohi Tapu taʻetotongi ʻi ʻapi?

^ pal. 8 Ko Sihová ko e huafa ia ʻo e ʻOtuá ʻoku hā ʻi he Tohi Tapú.

^ pal. 22 Ko e fakatātaá, sio ki he kupu “Is It Possible to Be Honest in a Corrupt World?” ʻi he ʻisiū ʻo e The Watchtower, October 1, 2012.