1. ¿Pitaq trukarqan Diospa contranman tikrashqa Israel nacionta? (Rikäri kë yachatsikïpa qallananchö këkaq dibüjuta.)

KANAN witsan Jehoväpa markanqa pë munanqannömi adorayan. Unëqa Israel nacionmi Diospa akrashqa markan karqan. Peru pasaq kaq yachatsikïchömi rikarqantsik Diospa contranman tikrashqa Israel nacionta, Cristupa qateqninkuna trukanqanta. Jehovä tsapaptinmi kë mushoq markaqa 70 watachö Jerusalenta ushakätsiyaptin salvakuyarqan (Lüc. 21:20, 21). Pëkuna pasayanqanmi rikätsikun kanan witsan Jehoväta sirweqkunapis sasakunapa pasayänampaq kaqta. Satanaspa munduqa ichikllachönam ushakärinqa, peru Patsachö këkaq Jehoväpa markanqa ‘ushanan junaqkunatam’ kawëkar pasanqa (2 Tim. 3:1, NM). ¿Imanirtaq tsëta nintsik?

2. a) ¿Imataq nirqan Jesus ‘jatun sufrimientupaq’? b) ¿Imanötaq ‘jatun sufrimientu’ qallanqa?

² Më tsëchö imëkapis imanö këkanqampa ushënimpaq y këkämunampaq kaqta willakurmi Jesus kënö nirqan: “Jatun sufrimientum kanqa mana imëpis kashqannö; mundu qallanampita hasta kananyaq manam tsënöqa kashqaraqtsu, y manam ni yapëqa tsënö kanqanatsu” (Mat. 24:3, 21, NM).  Kë jatun sufrimientuqa qallanqa ‘jatungare Babiloniata’ o llapan mana alli religionkunata ushakätsinampaq, nunakunapa gobiernunta Jehovä utilisaptinmi (Apoc. 17:3-5, 16). Tsëpitaqa, ¿imaraq pasanqa?

3. Mana alli religionkuna ushakäriptin, ¿imaraq Jehoväpa markanta pasanqa?

³ Llapan mana alli religionkuna ushakäriptinmi, Satanas y makinchö këkaq mundu Jehoväpa markanta ushakätsita tïranqa. ‘Magog markachö këkaq Gogpaqmi’ Biblia kënö nin: “Juk shukukï vientunömi yëkunki. Y entëru patsata tsapaq pukutënömi qam, soldädïkikuna y mëtsikaq nacionnikikuna kayanki”. Armata mana utilisäyaptin y yamë kawakoq marka kayaptinmi, Jehoväpa testïgunkunata fäcil-lla ushakätsinan parecinqa. Peru ¡Jehoväpa markanta ushakätsita tïrëqa alläpa mana allim kanqa! (Ezeq. 38:1, 2, 9-12.)

4, 5. ¿Imataraq Jehovä ruranqa sirweqninkunata Satanas ushakätsita munaptin?

⁴ ¿Imataraq Jehovä ruranqa markanta ushakätsita Satanas tïraptin? Jehovälla Ciëluchö y Patsachö Autoridäyoq karmi pëqa yanapamäshun. Sirweqninkunawan mëtikurqa, pëwanmi mëtikïkäyan (leyi Zacarïas 2:8 *). Awmi, Ciëluchö Teytantsikmi jinan höram salvaramäshun. Tsëpitanam, Satanaspa mundun ‘Llapan Puëdeq Diospa jatun guërran’ Armagedonchö ushakanqa (Apoc. 16:14, 16, NM).

⁵ Tsë guërrapaq parlarmi, Biblia kënö nin: “‘Jehovämi nacionkunapa contran këkan. Kikinmi entëru nacionkunata juzganqa. Mana alli ruraqkunataqa espädawanmi wanutsinqa’ ninmi Jehovä. Tröpakunapa mandaqnin Jehovämi kënö nin: ‘¡Rikë! Juk desgraciam juk nacionpita juk nacionman chanqa, y patsa kuchunkunapitam yarqamunqa mantsanëpaq shukukï vientu. Tsë junaq Jehovä wanutsinqan nunakunaqa kayanqa patsapa juk kuchumpita hasta juknin kuchunyaqmi. Pëkunapaqqa manam pipis waqanqatsu, ni pampayänampaqpis ëlluyanqatsu. Wanunömi entëru patsachö jitaräyanqa’” (Jer. 25:31-33). Armagedonchömi Satanaspa mana alli mundun ushakanqa. Peru Patsachö këkaq Diospa markanqa salvakunqam.

6, 7. a) ¿Mëpitataq “mana yupetapis puedipaq” nunakuna kayan? b) ¿Imanötaq kë qepa watakuna Diospa markan mirëkashqa?

⁶ Diospa rikënimpaq allita ruraq nunakuna tsëchö kayaptinmi, Patsachö këkaq Jehoväpa markanqa mas mirëkan. Bibliam kënö nin: “Alli ruraqcunataqa Diosnintsic ricarëcanmi. Y llapan mañacushqancunatapis wiyanmi” (1 Pëd. 3:12). Jina jatun sufrimientuta “mana yupetapis puedipaq” salvakoq alli nunakuna kanampaq kaqtapis ninmi (Apoc. 7:9, 14). ¿Rikäkunkiku tsë mëtsikaq nunakunawan juntu jatun sufrimientuta kawëkar pasëkanqëkita?

⁷ ¿Mëpitataq tsë “mana yupetapis puedipaq” nunakuna kayan? Ushanan junaqkunapaq Jesus parlanqanta cumplirninmi pëkunataqa entëru nacionpita ëllïkäyämun (qorikäyämun), kënömi nirqan: “Llapan nunacunata[m] alli willaquinïta willayänequi presisan; tsenopa nunacuna Diospa mandaquininman yecuyänanpaq, y jinantin nasioncunacho tse  alli willaquita musyariyaptinnam, que patsapa ushenin chäramonqa” (Mat. 24:14). Ushanan junaqkunachöqa, tsë rurëmi Diospa markampa mas precisaq kaq rurëninqa, tsënöpam millonyëpayan nunakuna yachakuyashqa “espïrituwan y rasumpa kaqwan” Diosta adorëta (Juan 4:23, 24, NM). Tantiyarinapaq, 2003 a 2012 watayaqqa 2.707.000 nunapitapis masmi bautisakuyashqa. Kanankunaqa cäsi 8 millonnö Testïgukunam kan, y millonyëpayan nunakunam reunionkunaman ëwayan y masqa Jesus Wanunqanta Yarpë reunionmanmi. Tsënö miranqantsikqa manam noqantsikpitatsu sinöqa ‘Diosmi winatseqqa’ (1 Cor. 3:5-7). ¡Alläpam kushikuntsik watakuna pasanqanmannö “mana yupetapis puedipaq” nunakuna mas mirayanqampita!

8. ¿Imanirtaq Diospa markan kanan witsan tsëläya mirashqa?

⁸ Markanman mëtsikaq nunakuna yapakëkäyanqanqa rikätsikun Jehovä yanapëkanqantam (leyi Isaïas 43:10-12 *). Willakushqanam karqan, “wallka kaqmi waranqa këman chanqa, y ichikllan kaqmi alläpa puëdeq nacionman tikranqa. Kikï Jehovämi tiempunchö raslla rurarishaq” nir (Is. 60:22). Qallananchöqa, ciëlupaq akrashqakunam ‘wallka kaq’ kayarqan, peru yachatsikuyanqanta Jehovä bendiciptinmi, markan mas mirarqan (Gäl. 6:16). Y ëllukëkanqanmannömi Patsachö kawaqpaq nunakunaqa mas mirëkan.

9. ¿Imatataq ruranantsik shamoq tiempuchö shumaq kawakïta chaskinapaq?

⁹ Ciëlupaq o Patsapaq kashqapis Bibliaqa alli kawakï kanampaq kaqtam awnimantsik. Peru tsëta logranapaqqa Dios mandakunqankunatam ruranantsik (Is. 48:17, 18). Moises qellqanqan Leyta wiyakuyanqanqa israelïtakunata tsapaqmi, tsë Leyqa imanö kawayänampaq, oqllanakï asuntupaq, negociukunapaq, wamrakunata wätëpaq y nuna mayinkunawan imanö kawakuyänampaqmi parlaq (Ex. 20:14; Lev. 19:18, 35-37; Deut. 6:6-9). Tsënöllam kanan witsampis Jehoväpa leyninkuna y musyatsikïninkuna yanapamantsik. Y tsëkunaqa manam utitsikuntsu (ajatsikuntsu) (leyi 1 Juan 5:3, NM *). Wiyakurninqa tsapashqa y alli ‘marcäquiyoqmi’ (yärakuyyoqmi) kashun (Tïtu 1:13).

10. ¿Imanirtaq tiempuntsikta patsätsinantsik Bibliata estudianapaq y Familiachö Diosta Adorana Hörata ruranapaq?

¹⁰ Patsachö këkaq Jehoväpa markanqa tukïläyapam avansan. Tantiyarinapaq, rasumpa kaq yachatsikïtam mas entiendintsik. Tsëqa tsënömi kanan, porqui “alli ruraqkunapa kawëninqa patsa warämuptin atsikyënö, y höra ëwanqanmannömi mas y mas atsikyan imëkapis rikakanqanyaq” (Prov. 4:18). Tsëmi, kënö tapukushwan: “¿Bibliapa mushoq entendimientukunata yachakïkäku? ¿Llapan junaqkunaku Bibliata leyï? ¿Leyinärëkur mushoq publicacionkuna chämunantaku kushishqa shuyä? ¿Familiachö Diosta Adorana Hörata ruranäpaq semänachö juk junaqta rakïku?”. Këkunata rurëqa manam alläpa sasatsu; tiemputa patsätsinanllam. Peru jatun sufrimientu këllachöna  këkaptinmi alläpa precisan Bibliata estudië, yachakunqantsikmannö kawë y Diospa markanwan juntu ëwë.

11. ¿Imanötaq Diospa markanta yanapashqa adorayänampaq imëpis ëllukäyanqan?

¹¹ Jehoväpa markanqa biennintsiktam munan, tsëmi kutin kutin yarpätsimantsik Pablu kënö consejakunqanta wiyakunapaq: “jucnintsic jucnintsic yanapanacur cuyanacur alli rureta tïrashun. Diosta alabanantsic wayicho imepis ellucashun ama waquincunanoqa mana ewashpa quecashuntsu. Antis jucnintsic jucnintsic callpata qonacur quecashun, Teytantsic Jesucristu prontuna cutimunanpaq caqta yarpäcurcur” (Heb. 10:24, 25). Diosta adorayänampaq israelïtakuna ëllukarmi (qorikarmi), Diospa kaqchö sinchiyäyaq. Tsënö rurayanqanqa kushikïpaqmi kaq. Tantiyarinapaq, pensarishun Nehemïas kawanqan witsan Ramäda wayikunapa fiestanta rurayanqankunaman (Ex. 23:15, 16; Neh. 8:9-18). Kanan witsankunapis tsënö kushikïtam sientintsik reunionkunaman y asamblëakunaman ëwarnin. Alleq provechashun tsëkunata, porqui Diospa kaqchö sinchi kanapaq y kushikunapaqmi yanapamäshun (Tïtu 2:2).

12. ¿Imanötaq Diospa Gobiernumpita yachatsikïta rikashwan?

¹² Diospa markanchö karninmi, “alli willaquininta” musyatsikuntsik, y tsë rurëwanqa manam imapis igualantsu (Rom. 15:16). Tsëta rurarqa Jehovä Diospa ‘mincanmi’ kantsik (1 Cor. 3:9; 1 Pëd. 1:15). Jinamampis, Diospa jutin respetashqa kanampaqmi yanapakuntsik. ¡‘Kushishqa Diospa’ alli willakïninta musyatsikïqa, alläpa shumaq bendicionmi! (1 Tim. 1:11, NM.)

13. ¿Imakunatataq ruranantsik Diospa kaqchö alli kanapaq y imëpis kawëkänapaq?

¹³ Diosqa munan pëpita alli tsaripukunatam, y markan ruranqankunachö yanapakunatam, porqui tsëta rurarmi Diospa kaqchö sinchi këkäshun. Moisesmi israelïtakunata kënö nirqan: “Ciëlutawan patsatam testïgutanö kanan churä qamkunapa contrëkikunachö, kawëtawan wanïta, y bendiciontawan maldicionta puntëkiman churanqäpita; y imëpis kawanëkirëkurmi kawëta akranëki, qam y kastëkikuna, Jehovä Diosnikita kuyarnin, ninqanta wiyakurnin, y pëpita imëpis mana rakikarnin; porqui pëmi kawëniki y junaqnikikunapa miratseqnin, unë awilïkikuna, Abrahanta, Isaacta y Jacobta awninqan patsachö kawanëkipaq” (Deut. 30:19, 20). Awmi, kawënintsikqa Jehoväta kuyanqantsikpita, mandakunqanta wiyakunqantsikpita y pëpita tsaripukunqantsikpitam kanqa.

14. ¿Imatataq juk wawqi sientirqan Diospa markanrëkur?

¹⁴ Pryce Hughes wawqim, Diosta mana jaqita sirwirqan, pëmi kënö nin: “1914 wata manaraq kanqampita patsë Jehovä munanqannö kawanqätaqa alläpam agradecikö [. . .]. Noqapaq mas precisaqqa kashqa Jehoväpa markanchö këmi. Qallanampita patsëmi yachakurqä nunakunapa pensëninman confiakï upa kë kanqanta. Tsëta entiendirirmi, Diospa markampita mana imëpis rakikänäpaq churakarqä. Mana tsënö rurarqa, ¿imanöparaq Jehoväpa yanapakïninta y bendicionninta chaskïta puëdishwan?”.

15. ¿Ima pasakunqantaq rikätsikun ima cambiukunapis kaptin imanö chaskikunapaq kaqta?

¹⁵ Jehovä bendicimänata munarqa, markanchömi yanapakunantsik y Bibliapa mushoq entendimientukunatam chaskikunantsik. Juk pasakunqanta rikärishun. Jesus wanuriptinmi, Moises qellqanqan Leyta jaqiqa mëtsikaq Judïu cristiänukunapaq sasaraq karqan (Hëch.  21:17-20). Peru hebrëukunaman cartakurninmi, Pabluqa yanaparqan “ley nenqanmanno” bendicishqa mana kayanqanta entiendiyänampaq, sinöqa ‘Jesucristu juc cutillana wanur cuerpunta qare cuentata Diosta qonqanrëkur’ bendicishqa kayanqanta (Heb. 10:5-10). Kë cristiänukunaqa pensëninkunata cambiayarqanmi y Diospa kaqchömi mas poquyarqan. ¿Imatataq tsëpita yachakuntsik? Noqantsikpis shumaqmi Bibliata estudianantsik y Diospa Palabranchö mushoq entendimientukuna o imanö yachatsikunapaq cambiukuna kaptinqa alli shonquwanmi chaskikunantsik.

16. a) ¿Imanir-raq alläpa shumaq kanqa mushoqyashqa Patsachö kawë? b) ¿Imata chaskitataq mas munankiman mushoq Patsachö?

¹⁶ Jehoväta y markanta mana jaqita sirweqkunaqa bendicishqam kayanqa. Ciëlupaq akrashqakunaqa ciëluchömi Cristuwan gobernayämunqa (Rom. 8:16, 17). Y Patsapaq kaqkunaqa juk shumaq mushoqyashqa Patsachömi kawayanqa. ¡Kë bendicionkunapaq nuna mayintsikkunata parlapënöqa manam ni imapis kantsu! (2 Pëd. 3:13.) Bibliam kënö nin: “Manshukunapaqmi patsaqa kanqa, y tsëchömi alläpa alli kawakïta tarirnin kushishqa kawakuyanqa” (Sal. 37:11). “Wayikunatam rurayanqa y tsëchömi yachayanqa”, ‘makinkunawan llapan rurayanqankunapitam’ kushikuyanqa (Is. 65:21, 22). Mananam kanqanatsu waktsayë, mallaqë ni llakitsikïkuna (Sal. 72:13-16). Jatungarë Babilonia ushakashqa karninmi pitapis engañanqanatsu (Apoc. 18:8, 21). Wanushqakunam kawariyämunqa y imëyaqpis kawakïtam puëdiyanqa (Is. 25:8; Hëch. 24:15). Këkunaqa alläpa shumaq bendicionmi. Mëtsikaq millonmi Jehoväta sirwinapaq churakarquntsik. Peru awnikunqankunata rikänapaqqa cada ünum Diospa kaqchö mas poqunantsik y Diospa markan avansanqanmannö ëwanantsik.

17. ¿Imanötaq rikashwan Jehoväta y markanta?

¹⁷ Kë mundupa ushakëninqa këllachönam këkan. Tsëmi markäkïnintsikta (yärakuynintsikta) sinchiyätsinantsik y adoranapaq Dios imëkata patsätsimunqanta agradecikunantsik. David pensanqannölla noqantsikpis pensashun, kënömi cantarqan: “Jehoväpa wayinchö llapan kawënïchö täränäpaqmi Jehoväta mañakurqö. . . y tsëtam ashishaq; tsënöpa Jehovä yachanëpaq kanqanta rikänäpaq y templunta kuyëpa rikänäpaq” (Sal. 27:4). Jehoväpita y markampita ama imëpis rakikäshun, antis markan avansanqanmannö ëwashun.