TEYTÄQA Diosta kuyaq nunam karqan. Y jutinqa Arthurmi karqan. Jövinllaraq këkarqa, Iglesia Metodista nishqanchömi yachatsikoq këta munarqan. Peru Bibliata Estudiaqkunapa publicacionninkunata leyiriptinqa, pensënin cambiarirqanmi, y reunionninkunaman ëwarmi qallëkurqan. Y 17 watayoq këkarmi, 1914 watachö bautizakurirqan. Punta kaq Jatun Guërra witsanqa, tröpaman ëwëta manam munarqantsu. Tsëmi Canadä nacionchö këkaq Kingston nishqan markachö këkaq carcelman chunka killakunapa llawitsiyarqan. Carcelpita yarqurirqa, kanan witsan precursorkunanömi llapan tiempunwan Diosta sirwir qallëkurqan.

Teytäqa 1926 watam, Hazel Wilkinson jutiyoq paniwan casakurirqan. Mamänïpa mamanqa, 1908 watam Diospita yachakur qallanaq. Noqaqa, 1931 wata 24 de abril junaqmi yurikurqä, y teytäkunapa chusku wamrankunapitaqa ishkë kaqmi karqä. Teytäqa kuyaqmi y respetaqmi Bibliataqa, y tsënölla rurayänäpaqmi yachatsiyämarqan. Familiäpaqqa Jehoväta sirwim masqa precisaq. Tsëmi llapäkuna juntu wayin wayin imëpis yachatsikuyaq kayä (Hëchus 20:20).

1939 watam, Ishkë kaq Jatun Guërra qallarirqan. Tsëpita juk wata pasarinqanllachömi, Canadä nacionchö Jehoväpa testïgunkuna yachatsikuyänanta autoridäkuna prohibiriyarqan. Escuëlachö wamrakunataqa bandëratam saludatsiyaq y himnu nacionaltam cantatsiyaq. Tsënö hörakunaqa, panï Dorothywan noqaqa cläsipita yarqukuriyänätam profesorkunaqa jaqiyämaq. Peru juk junaqqa, mantsallïshu nirmi profesöräqa penqakatsimëta munarqan. Escuëlapita yarquriyaptïqa, wakin estudiaq mayïkunaqa maqayämarqanmi y patsamanmi kumarayämarqan. Peru tsëqa manam llakitsimarqantsu, sinöqa ‘nunakunata wiyakunäpa rantin, Diosta Gobernamaqnïtanö wiyakunäpaqmi’ kallpata qomarqan (Hëchus 5:29).

1942 wata juliu killachömi, chunka juk (11) watayoq këkar juk granjapa yaku ëllukuyänanchö bautizakurirqä. Escuëlaman mana ëwanqä killakunaqa, precursor auxiliar këmi gustamaq. Juk wataqa, Ontariu nishqan provinciapa norti kaq lädunchö yamtakoqkunata yachatseqmi kima wawqikunawan ëwayarqä.

1949 wata mäyu killam precursor regularnö sirwir qallarqä. Tsë witsanmi Canadä nacionchö këkaq Betel wayichö rurëkäyanqan trabäjukunachö yanapakunäpaq invitayämarqan. Tsëpitanam Betel wayichö trabajarna quedakurqä. Tsëchöqa yanapakurqä publicacionkunata imprimirmi, y imprimina mäquinatam manejëta yachakurqä. Canadä nacionchö Testïgukunata chikiyanqanta willakoq tratäduta imprimirmi, mëtsika paqaskunapa trabajarqä.

Tiempuwannam, Diospita Yachatsikïta Rikaqkunapa oficïnanchöna yanapakurqä. Juk kutim, parlanä karqan Quebec markachö sirwita munaq wakin precursorkunawan. Tsë markachö cristiänukunaqa alläpa chikishqam kayaq. Tsë parlanqä precursorkunachöqa, Mary Zazula jutiyoq panim këkarqan. Pëqa karqan Edmonton nishqan markapitam. Teytankunaqa kayarqan Iglesia Ortodoxa nishqan religionpitam. Tsëmi pani Marywan mayor kaq turin Bibliapita yachakïta jaqita mana munayaptin, teytankuna wayipita qarquriyarqan. Ishkankunam 1951 wata juniu killachö bautizakuyarqan, y joqta killa pasariptinnam, precursor regularnö sirwir qallëkuyarqan. Tsë precursorkunawan parlëkarmi cuentata qokurirqä, Jehoväta Mary alläpa kuyanqanta. Tsëmi pensarirqä casakïta munanqä kaq warmiqa pë kanqanta. Y tsënömi karqan. Reqinakuyanqäpita isqun killakuna pasariptinmi, 1954 wata 30 de enëru junaq casakuyarqä. Tsëpita juk semänallatanam, congregacionkunata watukakoq kanapaq yachatsiyämänampaq invitayämarqan. Ishkë watapam Ontariu nishqan provinciapa norti kaq lädunchö këkaq congregacionkunata watukayarqä.

 Entëru Patsachö Diospita yachatsikï mas miraptinmi, mas misionërukuna kayänan precisarqan. Marywan noqaqa, Canadä nacionchö achachë witsan chuspikunata y alalë witsanta aguantëkarqa, më sitiuchöpis kawëta puëdiyanqantam pensayaq kayä. Galaad escuëlapa 27 kaq cläsinmanmi ëwayarqä. Tsë cläsitaqa, 1956 wata juliu killam ushayarqä, y noviembri killaqa Brasil nacionchönam këkäyarqä.

Brasilman chärirqä, portugues idiömatam yachakur qallëkuyarqä. Puntataqa, fäcil entiendina palabrakunallawan nunakunata imanö parlapar qallayänäpaqmi yachakuyarqä. Tsëpitanam, de memoria yachakuyarqä ichikllachö revistakunata imanö munatsikuyänäpaq kaqta. Nïkurnam, yachatsikoq yarquyarqä. Bibliapita yachakïta munaqta tarirninqa, Diospa Gobiernunchö kawakïpaq parlaq juk textuta leyiyäpunäpaq kaqtam pensayarqä. Wiyakïta munaq juk warmita Revelacion 21:3, 4 textuta leyirapurmi, desmayarirqä. Manam tsënö alläpa achachëchöqa yachakashqatsu karqä. Rasumpa kaqchöqa, manam imëpis yachakarqätsu.

Rïo de Janeiru nishqanchö këkaq Campus markachö yanapakuyänäpaqmi niyämarqan. Tsëman chärirqa, juk grüpullata y misionërukunapaq wayillatam tariyarqä. Peru kananqa 15 congregacionkunanam kan. Tsë wayichöqa chusku panikunam täräyaq: Esther Tracy, Ramona Bauer, Luiza Schwarz y Lorraine Brookes (casakurirqa Wallen). Misionërukunapaq wayichöqa, röpakunata taqshar y yamtata ashirmi yanapakoq kä. Juk lünis ampi Täpakoq revistata yachakurirmi, Marywan noqaqa tsë junaqchö rurayanqäpita parlëkäyarqä. Pëqa sillonchömi peqanta cojinman tanupukushqa këkarqan, sharkuriptinnam, tsë cojinpa jawampita juk culebra yarqaramurqan. Tsëmi alläpa mantsakëwan qayarikachë wayi junta karirqan, hasta culebrata wanuratsinqäyaq.

Juk watapa portugues idiömata yachakurirnam, congregacionkunata watukakoqnö yanapakuyarqä. Luz mana kanqan sitiukunachömi yanapakuyarqä. Cawalluwan y carrëtawanmi juk markakunata ëwayaq kayä, y patsachömi punuyaq kayä. Juk kutichöqa, mana imëpis yachatsikuyashqan sitiuchömi yachatsikuyänä karqan. Tsëmi jirkakunachö këkaq juk markaman trenwan ëwayarqä, y chärirnam juk cuartuta alquilayarqä. Y Betel wayipitam 800 revistakunata mandayämarqan. Tsëmi atska kutiraq tsë revistakunata ëlloq corrëuman ëwayarqä.

1962 watam, Anciänukunapaq y Siervu Ministerialkunapaq Escuëla karirqan Brasil nacionpa atska markankunachö. Tsëmi joqta killakunapa atska markakunapa japallä ëwarqä. Manaus, Belem, Fortaleza, Recife y Salvador nishqan markakunachömi cläsita rurarqä. Manaus markachö këkarmi, juk reqishqa localchö juk Jatun Asamblëa rurakänampaq patsätsirnin yanapakurqä. Alläpa tamyanqanrëkurmi, jamë höra mikuyänäpaq sitiu ni upuyänäpaq limpiu yakupis karqantsu. Tsëmi tröpakunata mandaq nunawan parlarqä. Pëqa alli nunam karqan y asamblëa kanqan junaqkuna yakükuna kanampaqmi yanapayämarqan. Jinamampis, soldädukunatam mandamurqan ishkë jatun carpata churayämunampaq. Tsëchömi cocinata y mikuyänäpaq sitiuta patsätsiyarqä.

Viäjipa ëwakunqäyaqmi, Maryqa rantikuyänan sitiukunachö yachatsikurqan. Tsëchö nunakunaqa manam  Bibliapitaqa ni ichikllapis yachakïta munayaqtsu. Tsë nunakunaqa qellëta ashirninmi Portugal nacionpita Brasil nacionman ëwashqa kayarqan. Maryqa llakikurninmi wakin cristiänukunata kënö nirqan: “Portugalchöqa manam ni imëpis tärëta munätsu”. Tsëpita ichik tiempullatanam, Portugalchö yanapakuyänäpaq juk cartata chaskiriyarqä. ¡Maryqa espantashqam quedarirqan! Tsë nacionchöqa, Diospita yachatsikuyänantaqa autoridäkuna michäkuyaqmi. Peru invitayämanqanta chaskikurmi Portugalta ëwakuyarqä.

1964 wata agostu killam, Portugalchö këkaq Lisboa nishqan markaman chäriyarqä. Tsë nacionchö këkaq cristiänukunataqa, policïakunam chikir sufrikätsiyarqan. Tsëmi chärirlla wakin cristiänukunata mana ashiyänäpaq kaqta decidiyarqä. Qallananchöqa, juk cuartullatam alquilayarqä. Y vïsa nishqan documentuta entregarayämaptinnam, juk wayitana alquilayarqä. Pitsqa killa pasariptinnam, Betel wayichö këkaq cristiänu mayintsikkunata ashiyarqä. Reunionkunaman ëwar qallëkurqa, ¡imanö kushishqam sientikuyarqä!

Tsë markachö Testïgukuna yachatsikuyänanta autoridäkuna prohibishqa kayaptinmi, Diospita Yachatsikuyänan Wayinkunapis llawirakïkäyarqan. Y reunionkunaqa cristiänu mayintsikkunapa wayinkunallachömi rurakaq. Policïakunaqa cada rätum Testïgukunapa wayinkunata ashipakuyaq. Jinamampis, tapupäyänampaqmi mëtsikaq wawqikunata y panikunata cuartelkunaman apakuyarqan. Y congregacionkunata dirigeqkunapa jutinkunata musyëta munarmi maltratayaq. Tsëmi cristiänu mayintsikkunaqa apellïdunkunata utilizäyaqtsu, sinöqa jutinkunallapam qayanakuyaq.

Cristiänu mayintsikkuna publicacionkunata chaskiyänanmi masqa precisarqan, tsënöpa alli tsarakuyänampaq. Tsëmi Maryqa yachakunapaq kaq Täpakoqta y wakin publicacionkunata juk mäquinawan qellqaq, y tsëpitam cristiänu mayintsikkunapaq copia jorqakaq.

1966 wata juniu killachömi, Lisboa markachö juk precisaq juiciu rurakarqan. Tsëchöqa, Feijö nishqan congregacionchö chusku chunka isqun (49) cristiänukunatam acusëkäyarqan, juk wawqipa wayinchö reunionman ëwayanqanrëkur. Tsëmi juiciuchö këkaqnö rurar, imanö contestayänampaq kaqta yachakuyarqä. Y noqam acusaq fiscalnö karqä. Musyayarqänam tsë juiciuta perdiyänäpaq kaqtaqa, y tsënömi pasakurqan. Chusku chunka isqun (49) wawqikunata y panikunatam carcelman llawiriyarqan. Wakintaqa chusku chunka pitsqa (45) junaqkuna llawiräyänampaqmi condenayarqan, y wakintanam hasta pitsqa killa pullan junaqkunayaq. Peru tsë juiciurëkurmi Diospita yachatsikïqa mas nunakunaman charqan. Hasta abogädükunapis, Bibliachö Gamaliel nuna nishqantam tsë cortichö nirqan (Hëchus 5:33-39). Jinamampis, tsë juiciuchö pasakunqanqa radiukunachö, televisionchö y periödicukunachöpis yarqamurqanmi. Abogädükuna Bibliapita yachakur y reunionkunaman ëwar qallëkuptinqa, alläpam kushikuyarqä.

1966 wata diciembri killachömi, Betel wayita rikaq kanäpaq carguta qoyämarqan. Mëtsika hörakunam pasaq kä juiciu asuntukunata rikarnin. Portugal nacionchö Jehoväpa testïgunkuna Diospita yachatsikuyänampaq derëchunkunata defendiyänäpaqqa, imëkatam rurayarqä (Filipensis 1:7). Y 1974 wata 18 de diciembri  junaqmi, Diospita librina yachatsikuyänäta autoridäkuna jaqiyämarqan. Jehoväpa testïgunkunapa principal kaq oficïnanchö trabajaq Nathan Knorr y Frederick Franz wawqikunam, tsë kushikïpaq junaqpita juk reunionta ruraq shayämurqan. Tsë mana qonqëpaq reunionqa Oporto y Lisboa nishqan markakunachömi rurakarqan, y tsëchöqa 46.870 nunakunam ëllukäyarqä.

Jehovä yanapayämaptinmi, portugues idiömata parlaq Azores, Cabo Verde, Madeira y Santo Tomë y Principi nishqan islakunachöpis Diospita yachatsikï mirarirqan. Kë sitiukunachö Testïgukuna mirayanqanrëkurmi, Betel wayi mas jatun kanan precisarqan. Tsëmi juk mushoqna rurakarqan. 1988 wata 23 de abril junaqmi, wawqi Milton Henschel utilizar qallayänampaq juk discursuta rurarqan. Tsë reunionchöqa ëllukäyarqä 45.522 cristiänukunam. Tsëchöqa këkäyarqan Portugal nacionchö yanapakushqa ishkë chunka (20) misionërukunam. Pëkunaqa tsë reunionrëkurllam kutiyämurqan.

Watakuna pasanqanmannömi Marywan noqaqa, Jehoväta mana jaqeq cristiänukunapita mëtsikata yachakuyarqö. Tantiyarinapaq, wawqi Theodore Jaraczta Betel wayikunata watukar yanaqanqächöqa, juk precisaqtam yachakurqä. Watukayanqä juk Betel wayichömi juk jatun problëma kanaq. Y Betel wayita rikaq wawqikunaqa imëkatam rurashqa kayänaq tsë problëmata altsayänampaq, y masta rurëta mana puëdirninmi llakishqa sientikuyaq. Tsëmi wawqi Jaraczqa, kënö nir kallpata qorqan: “Kananqa kë problëmata santu espïritu altsananta jaqirishun”. Jina Brooklyn markachö këkaq Betelta watukaq ëwayaptï wawqi Franz niyämanqantaqa, manam imëpis qonqashaqtsu. Wakin wawqikuna y noqakuna consëjuta mañakuyaptïmi, kënö niyämarqan: “Ima pasakuptimpis, ama ni imëpis Diospa markanta jaqiyëtsu. Porqui Diospa Gobiernumpita alli willakïkunataqa, kë markallam Jesus mandakunqannö yachatsikïkan”.

Wawqi Franz consejayämanqannö rurarninmi, Marywan noqaqa kushishqa kawakuyarqö. Jinamampis, entëru Patsachö Betel wayikunata watukar ëwayanqächö shumaqkunata pasayanqätam imëpis yarpäyä. Alläpam kushikuyä tukï edäyoq Jehoväta sirweqkunata reqiyanqäpita y Jehoväta sirwiyanqan alläpa valoryoq kanqanta yarpätsiyanqäpita. Jehoväta sirwirnin sïguiyänampaqmi imëpis animayä.

Mëtsika watakunanam pasarishqa, y ishkäkunapis puwaq chunka (80) watapitapis masyoqnam kayä. Maryqa alläpam qeshyapäkun (2 Corintius 12:9). Jina mas pruëbakunatapis pasayarqömi. Peru tsë pruëbakunaqa, markäkïnïkunatam mas sinchiyätsishqa y Jehovällata mana jaqipa imëpis sirwiyänäpaqmi yanapayämashqa. Jehoväta sirwiyanqächö kawënïkuna imanö kanqanman pensarninqa, alläpa alli këninta tukïnöpa rikätsiyämashqantam rikäyä * (rikäri päginapa ura kuchunchö willakïta).