Guruka oze aha biriho

Mbwenu Shi Yesu Niwe Ruhanga?

Mbwenu Shi Yesu Niwe Ruhanga?

ABANTU baingi nibareeba Obushatu “nk’enyegyesa nkuru y’Obukristaayo.” Nibagira ngu, Isheboona, Omwana, n’omwoyo gurikwera n’abantu bashatu omuri Ruhanga omwe. Kadinaali John O’Connor akagamba aha Bushatu ati: “Nitumanya ngu enyegyesa egi neebuzabuza, ei torikubaasa kuhika noogyetegyereza.” Ahabw’enki enyegyesa y’Obushatu egumire munonga kwetegyereza?

Ekitabo The Illustrated Bible Dictionary nikiha enshonga emwe. Kirikugamba aha nyegyesa y’Obushatu nikigira kiti: “Terikwegamira ahari Baibuli ahabw’okugira ngu tihariho byahandiikirwe omu Baibuli ebirikugishoboorora.” Ahabw’okugira ngu Obushatu “ti nyegyesa ya Baibuli,” abarikugiikiriza batwire nibasherura ebyahandiikirwe nangwa babihindurwamu kushagika enyegyesa yaabo.

Ekyahandiikirwe eki shi Nikishagika Obushatu?

Ekyahandiikirwe kimwe ekirikukira kukoresibwa kubi ni Yohaana 1:1. Omu Baibuli eya King James Version, omushororongo ogwo nigugira guti: “Omu kutandika hakaba hariho Kigambo, Kigambo ogwo akaba atuura na Ruhanga [Orugriika, ton the·onʹ], kandi akaba ari Ruhanga [the·osʹ].” Ekyahandiikirwe eki kirimu ebigambo by’Orugriika the·osʹ (ruhanga) bibiri. Eky’okubanza ni the·onʹ, ekiriho akanywanisa bigambo ton, omu Rugriika ekirikumanyisa Ruhanga ow’Obushoboorozi Bwona. Kandi ekya kabiri ni the·osʹ ekitaine kanywanisa bigambo. Tugire ngu akanywanisa bigambo bakakaihamu batakigyendereire?

Ahabw’enki enyegyesa y’Obushatu egumire munonga kwetegyereza?

Engiri ya Yohaana ekahandiikwa omu Rukoine, nari Orugriika orwa butoosha, orwine ebiragiro by’empandiika ebyarwo. Omucondooza wa Baibuli A. T. Robertson akeetegyereza ngu abarikugambwaho n’ebigambo ebirikukoresibwa, “nibikira kutwarwa nk’ebirikushushana, kandi ebitarikubaasa kuhindurwa.” Robertson naagamba aha ky’okureeberaho kya Matayo 13:38, ekirikugira kiti: “Omusiri [Orugriika, ho a·grosʹ] n’ensi [Orugriika, ho koʹsmos].” Engamba y’Orunyankore neetuhwera kwetegyereza ngu ensi nikyo kimwe n’omusiri.

Kandi shi ekirikugambwaho ku kyakuba kitarikworekwa butunu ngu eki nikyo kimwe na kiriya, nk’oku kiri omuri Yohaana 1:1? James Allen Hewett arikukoresa omushororongo ogwo nk’eky’okureeberaho, akagira ati: “Aho nikiba nikimanyisa ngu ebintu tibirikwingana, tibirikushushana, kandi ti biine kakwate.”

Hewett akakoresa eky’okureeberaho kya 1 Yohaana 1:5, aharikugira hati: “Ruhanga n’omushana.” Omu Rugriika, “Ruhanga” ni ho the·osʹ ekirikworeka ngu hariho akanywanisa. Kwonka phos ekirikumanyisa “omushana” tikiine kanywanisa. Hewett naagira ati: “Omuntu butoosha naabaasa kugyeragyeranisa ebikorwa bya Ruhanga n’omushana, kwonka tihaine orikubaasa kugira ngu omushana ni Ruhanga.” Ebigambo nk’ebi nibishangwa omuri Yohaana 4:24 ngu, “Ruhanga n’Omwoyo,” na 1 Yohaana 4:16, aharikugira ngu “Ruhanga ni rukundo.” Aha kigambo “omwoyo” hariho akanywanisa, kwonka ahari “rukundo” tikariho. N’ahabw’ekyo torikubaasa kugira ngu ebigambo byombi nikyo kimwe na Ruhanga. Ebyahandiikirwe ebi tibirikumanyisa ngu “Omwoyo ni Ruhanga” nari “rukundo ni Ruhanga.”

Yohaana 1:1 shi Nihooreka eki Kigambo Ari?

Abacondooza baingi Abagriika n’abavunuuzi ba Baibuli bakeetegyereza ngu Yohaana 1:1 tiharikworeka eki “Kigambo” beitu eki yaakozire. William Barclay omuvunuuzi wa Baibuli naagira ati: “Ahabw’okugira ngu [entumwa Yohaana] tarakoreise akanywanisa kigambo omu maisho ga theos nikishoboorora eki [Kigambo yaakozire] . . . Aha Yohaana tariyo naagira ngu Kigambo nikyo kimwe na Ruhanga. Omu bugufu, tariyo naayoreka ngu Yesu akaba ari Ruhanga [ow’Obushoboorozi Bwona].” Omucondooza Jason David BeDuhn nawe naagira ati: “Omu Rugriika waaba otakoreise ekigambo theos omu Yohaana 1:1c, abashomi nibaija kwemanyira ngu noomanyisa ‘Ruhanga [omu nyuguta enkye].’ . . . Ahabw’okutabaho kanywanisa bigambo nikireetera theos kutaana ahari ho theos, nk’oku ekigambo ‘ruhanga’ kirikutaana ahari ‘Ruhanga’ omu Runyankore.” BeDuhn naayongyeraho ati: “Omuri Yohaana 1:1, Kigambo tiwe Ruhanga omwe nyamunegyere, kureka ni ruhanga, nari oine obwaruhanga.” Nari nk’oku Joseph Henry Thayer yaagizire, omucondooza owaakozire aha nvunuura ey’American Standard Version: “Logos [nari, Kigambo] akaba arimu obwaruhanga, beitu atari Ruhanga wenyini.”

Yesu akakyoreka gye ngu tarikwingana na Ishe

Mbwenu shi okumanya gye Ruhanga “kwine kuba nikubuzabuza”? Tikwo Yesu yaabaire naakireeba aty. Obu Yesu yaabaire naashaba Ishe, akakyoreka gye ngu we na Ishe nibataana arikugira ati: “Aga nigo magara agatahwaho, okumanya iwe Ruhanga omwe ow’amazima, n’ogwo ou waatumire Yesu Kristo.” (Yohaana 17:3) Twaikiriza Yesu kandi tukeetegyereza enyegyesa ya Baibuli eyoorobi, nitwija kumuha ekitiinisa nk’Omwana wa Ruhanga kandi kwo buzima nikyo ari. Kandi nitwija kuramya Yehova nka “Ruhanga omwe ow’amazima.”