Talitonu Nakai e Saiene ke he Tohi Tapu?
Ko e tali he Tohi Tapu
E. Pete ko e Tohi Tapu nakai ko e tohi fakasaiene, ka e tonutika e tau mena ne talahau fakasaiene i loto. Manamanatu ke he falu a talahauaga ne talitonu e saiene mo e Tohi Tapu. Ka e ha ha he Tohi Tapu e tau tala mooli fakasaiene kua kehe mai he tau taofiaga he tau tagata ne momoui he magahala i tuai.
Fai kamataaga e lagi mo e lalolagi. (Kenese 1:1) Kehe mai mo e tau talahauaga i tuai ke he lagi mo e lalolagi ne nakai tufugatia ka e tupumainoa. Ko e tau tagata Papelonia ne talitonu kua fanau e lagi mo e lalolagi he tau atua ne o mai he ua e tahi. Taha talahauaga tuai foki na tupu mai e lalolagi he fufua makimaki.
Ko e puhala ne gahuahua e lagi mo e lalolagi ha ko e matafakatufono pauaki he tufugatia. (Iopu 38:33; Ieremia 33:25) Tau talahauaga tuai mai he lalolagi katoa, ne fakaako kua nakai fai lagomatai ma e tau tagata he tau mahani kelea he tau atua.
Kua nakai tautau e lalolagi ke he taha mena. (Iopu 26:7) Tokologa e tau tagata i tuai kua talitonu ko e lalolagi ko e maka lapalapa, ne toto hake he tagata makimaki po ke manu tuga e povi po ke fonu.
Ko e holoaga nei ne maeke ke fakapuke e vailele ne mamiti hake he tahi ti liu to hifo tuga e uha, sinō po ke uha tuli. (Iopu 36:27, 28; Fakamatalaaga 1:7; Isaia 55:10; Amosa 9:6) Ko e tau tagata Heleni i tuai, ne manatu a lautolu ko e tau vailele ne kua fakapuke he vai mai he toka he moana, ko e manatu ia ne matutaki ke he tolu e teau tau kua mole.
Ko e tau mouga mogonei kua uufitia ke he tahi he taha magaaho kua mole. (Salamo 104:6, 8) Kehe mai mo e falu talahauaga i tuai ne pehē ko e tau mouga kua tufugatia he tau atua.
Mahani meā ka puipui e malolō tino. Ko e Fakatufono ne age ke he tau tagata Isaraela kua putoia ke he fakatufono nei ke fakameā ka aamo e tagata mate, ke vevehe kehe mai ka moua he gagao, mo e tanu fakamitaki e tau fakavao he tau tagata. (Levitika 11:28; 13:1-5; Teutaronome 23:13) Ka e kehe ai, kua fakaaoga he tau Aikupito he vahā i tuai e fakavao he tagata ke tuku ke he mahele he tino.
Fai mena fakasaiene kia kua hepe i loto he Tohi Tapu?
He kumikumi fakamitaki ki loto he Tohi Tapu ne foaki e tali ko e nakai. Ko e falu tala nakai mooli anei he tau tagata hagaao ke he hakotika fakasaiene he Tohi Tapu.
Tala tuai: Talahau he Tohi Tapu na tufugatia e lagi mo e lalolagi ke he ono e aho ko e 24 e tulā he taha e aho a ia.
Tala mooli: Talahau mai he Tohi Tapu nakai fai magaaho pauaki e Atua ne tufugatia e lagi mo e lalolagi. (Kenese 1:1) Talahau ia Kenese veveheaga 1, nakai iloa ko e fiha e leva ne tufugatia e lagi mo e lalolagi. Ko e magaaho ne tufugatia e lagi mo e lalolagi kua ui ko e taha e “aho.”—Kenese 2:4.
Tala tuai: Tala mai he Tohi Tapu na tufugatia fakamua e tau akau ato tufugatia e laā, ti maeke ke lalago he photosynthesis.—Kenese 1:11, 16.
Tala mooli: Fakakite he Tohi Tapu kua tufugatia fakamua e laā he tau tufugatia i luga he “lagi,” ato tufugatia e tau akau. (Kenese 1:1) Ti maeke ke kitia e maama he laā he “aho” fakamua ke he lalolagi. He “aho” ke toluaki he tufugatia, kua malolō e maama ti maeke ke lalago e photosynthesis. (Kenese 1:3-5, 12, 13) He magaaho fakamui ne maeke ke kitia mai e laā ke he lalolagi.—Kenese 1:16.
Tala tuai: Talahau he Tohi Tapu na fano viko e laā he lalolagi.
Tala mooli: Pehē mai ia Fakamatalaaga 1:5: “Kua hake foki e la, kua hifo foki e la, mo e alumaki atu a ia ke he mena ne hake ai.” Pete ia, ko e talahauaga nei hagaao ke he holoaga he laā ka onoono mai he lalolagi. He vahā nei, iloa he tau tagata ko e mena “hake foki e la” mo e “hifo foki e la,” mo e iloa foki ko e mena fano viko e lalolagi he laā.
Tala tuai: Talahau he Tohi Tapu, na lapalapa e lalolagi.
Tala mooli: Fakaaoga he Tohi Tapu e talahauaga ke hoko ni ke he “fakaotiaga he lalolagi,” kakano ai kua nakai lapalapa e lalolagi. (Gahua 1:8) He talahauaga ia “ke he tau fahi ne fa he lalolagi” ko e fakatai noa ni ke he lalolagi katoa. He vahā nei kua fakaaoga he tagata e fakataiaga ke he kamapasi ke kitia fa e faahi.—Isaia 11:12; Luka 13:29.