Skip to content

Skip to table of contents

Kua Kaufakalataha e Tau Tagata he Lalolagi Katoa—Puhala Fe?

Kua Kaufakalataha e Tau Tagata he Lalolagi Katoa—Puhala Fe?

Kua Kaufakalataha e Tau Tagata he Lalolagi Katoa​Puhala Fe?

FAKAMAAMA fēfē e koe e kupu ‘kaufakalataha’? Ke he falu, kua kakano e kupu ko e atāina mai he taufetoko po ke latau. Ma e fakatai, kaeke ke ua po ke loga e motu ne saini e taha maveheaga ti talia ke he tau matakupu he mafola, to liga pehē ai kua kaufakalataha a lautolu. Ka kua pihia mooli nakai? Nakai pihia.

Manamanatu la: Ke he fakamauaga tuai, totou afe e tau maveheaga ke he mafola ne kua taute mo e moumou. Ko e ha? Fa pihia ha ko e tau takitaki he lalolagi kua mua atu e tupetupe ke he tau tuaga tokoluga ni ha lautolu ka e nakai ke he mafola po ke kaufakalataha. Ka ko e falu motu mogoia, kua matakutaku ke he mena ka tupu kaeke ke tōtua a lautolu ke he tau malolō fakakautau.

Ti, he nakai latau e ua e motu kua nakai kakano e mena ia kua fakalataha he mafola a laua. Ti kua mafola kia e ua e tagata taane ne fetuhiaki e tau fana kū ha kua nakaila fana he taha e taha? Ko e onoonoaga pihia kua goagoa! Ka ko e tuaga haia he loga e motu he vahā nei. Kua tupu lahi e nakai fefalanakiaki ati matakutaku ai neke hoko ke he taha aho ti fakaaoga e tau kanavaakau. Ko e heigoa kua taute ke taofi e tau matematekelea pihia?

Tau Fakamatakutaku Niukilia​Ko e Hagahaga Kelea ke he Kaufakalatahaaga

Tokologa ne falanaki ke he Nuclear Non-Proliferation Treaty (NPT). Ne talia ki ai he 1968, ko e maveheaga nei kua pa malu e talaga he tau kanavaakau niukilia he tau motu ne nakaila fai ia mo e fakakaupā e talagaaga he tau motu ne fitā e fai. Ko e foliaga he NPT, ne kua talia he molea e 180 e motu mogonei, ke maeke ke utakehe katoatoa e tau kanavaakau tau.

Pete he tuga kua lilifu e matakupu ia, kua kitia he falu tagata tuhituhi e NPT ko e taha laliaga noa ni ke nakai fakaatā e falu motu ke hu atu ke he “kalapu niukilia”​—ke taofi e tau motu ne nakaila fai kanavaaku niukilia neke talaga ai. Ti, kua matakutaku neke fakauaua e falu motu ne saini e maveheaga. Ka kua onoono falu motu ki ai kua lahi e nakai tonu ha kua nakai fakaatā a lautolu ke talaga e tau kanavaakau ne manatu a lautolu kua maeke ke puipui aki a lautolu ni.

Ke lafi ke he lekua​—liga ke au atu e hagahaga kelea—​kua nakai fai motu kua pa malu he moua e hila mai he malolō niukilia. Kua fakamatakutaku he mena nei falu ha ko e tau motu ne fakaaoga fakamitaki e malolō niukilia ma e tau gahua mafola neke talaga fufū e tau kanavaakau niukilia.

Pihia foki ma e tau motu ne fitā e fai kanavaakau niukilia neke liga fakaheu e NPT. Pehē e tau tagata tuhituhi to liga goagoa ke amanaki ke he tau motu ne loga lahi e tau kanavaakau ke utakehe katoatoa po ke fakatote hifo e tau kanavaakau ha lautolu ne fakaputu. Hagaao ke he taha talahauaga, “ke moua e mena nei . . . kua lata ke lahi e fekapitigaaki mo e fefalanakiaki e tau motu ne fetotokoaki he mogonei [kua uka lahi ke talitonu ki ai] to hoko nakai e mena nei.”

Ko e tau laliaga he tagata ke kaufakalataha​—pete he mooli—​kua teao ni. Nakai ofo e tau tagata fakaako Tohi Tapu ha ko e mena nei, ha kua pehē e Kupu he Atua: “Nakai ha ha he tagata kua fano ke fakatonu e mena ke fano a ia ki ai.” (Ieremia 10:23) Kua talahau fakamaali foki he Tohi Tapu: “Ha ha i ai e puhala kua tonu ke he manatu he tagata; ka ko e hana fakahikuaga, ko e tau puhala ke mate ai haia.” (Tau Fakatai 16:25) Kua fakakaupā ni e laliaga he tau fakatufono he tagata ke tamai e kaufakalataha. Pete ia, kua nakai tokanoa a tautolu ke nakai fai amaamanakiaga.

Ko e Punaaga he Kaufakalatahaaga Mooli

Kua ha ha he Tohi Tapu e maveheaga he Atua to kaufakalataha e lalolagi ka e nakai ha ko e tau laliaga he tagata. Ko e Tufuga, ne finagalo ke nonofo mafola e tau tagata he lalolagi katoa, ka taute e mena ne nakai maeke he tagata ke taute. Ke he falu, ko e tau mena oti ia kua liga nakai maeke. Ka ko e finagalo he Atua mai he kamataaga ke nonofo mafola mo e auloa e tau tagata. * Loga e kupu he Tohi Tapu ne foaki e fakamooliaga ko e finagalo agaia he Atua ke tamai fakalataha e tau tagata. Manamanatu ke he falu fakataiaga gahoa:

• “Ati o mai a, kia kitekite ke he tau gahua a Iehova, ko ia kua moumou e tau mena ke he lalolagi. Kua fakahiku e ia e tau ato hoko ke he fakatulakiaga he lalolagi; kua fafati e ia e kaufana, mo e tūtū e tao; kua huhunu foki e ia e tau kariota ke he afi.”​—SALAMO 46:8, 9.

• “Nakai mahani kelea a lautolu, to nakai moumou mena ai e lautolu ke he haku a mouga tapu oti; ha ko e mena to puke e lalolagi ke he maama kia Iehova, tuga ne toka kua ūfia ke he puke tahi.”​—ISAIA 11:9.

• “To fakaoti tukulagi e ia e mate; to holoholo kehe foki he Iki ko Iehova e tau hihina mata mai he tau mata oti; to uta kehe foki e ia e mena ke mā ai hana motu ke he lalolagi oti ni; ha kua vagahau mai ai e Iehova.”​—ISAIA 25:8.

• “Ka e fakatalitali a tautolu ke he lagi fou mo e lalolagi fou, tuga ne hana talahaua mai, ke nofo ai e tututonu.”​—2 PETERU 3:13.

• “To holoholo kehe he Atua e tau hihina mata oti mai he tau mata ha lautolu; ti nakai tuai fai mate, po ke fakatutuku, po ke tagi, ti nakai tuai fai matematekelea; ha kua mole atu e tau mena fakamua.”​—FAKAKITEAGA 21:4.

Kua mooli e tau maveheaga nei. Ko e ha? Kakano ha ko ia e Tufuga, ko Iehova ko e Atua kua ha ha e malolō mo e maeke ke tamai e kaufakalatahaaga ke he tau tagata. (Luka 18:27) Kua ha ha foki ia ia e manako ke taute pihia. Ti, kua talahau he Tohi Tapu ko e ‘pule totonu he Atua kia fakamaopoopo ai e ia e tau mena oti kia Keriso, ko e tau mena ha he lagi katoa mo e tau mena ha he lalolagi.’​—Efeso 1:8-10.

Ko e maveheaga he Atua ke he “lalolagi fou” ka “nofo ai e tututonu” kua nakai ko e miti noa. (2 Peteru 3:13) Hagaao ke he mena ne mavehe e ia, kua talahau e Iehova ko e Atua: “Nakai liu noa mai a ia kia au; ka to eke ni e mena kua loto au ki ai, to monuina foki ia ke he mena ne fakafano atu ai e au.”​—Isaia 55:11.

Kaufakalataha ha ko e Kupu he Atua

Tuga ne talahau he vala tala fakamua, kua fai vala tumau e lotu ke he vehe he tau tagata ka e nakai fakalataha ai. Kua eke ai mo mena ke manamanatu fakahokulo ki ai, kaeke ke talia e tautolu na fai Tufuga, kua lata nakai ke amanaki ki a lautolu kua tapuaki ki a ia ke mafola mo e kaufakalataha e taha ke he taha? Lata mooli!

Ko e lekua fakalotu ne kua lauia e tagata kua nakai fakaata a Iehova ko e Atua mo e haana Kupu. Ka ko e hehē he tau lotu ne omoi e tau lagatau ne taute he tagata ma e kaufakalatahaaga ka e nakai tuku fakatokoluga e finagalo he Atua. Ne fakahigoa e Iesu e tau takitaki lotu he vahā haana ko e “tau tagata fakavai” ti pehē a ia ki a lautolu: ‘Lata ni e talahau a Isaia kia mutolu, ne pehe mai, Kua fakaheke mai kia au e motu nai ke he tau laugutu ha lautolu; ka ko e tau loto ha lautolu, kua fakamamao a ia ia au. Kua tapuaki noa mai a lautolu kia au he fakaako e lautolu e tau poaki he tau tagata.’​—Mataio 15:7-9.

Kehe ai, kua tamai fakalataha he tapuakiaga mooli e tau tagata. Ne talahau tuai he perofeta ko Isaia: “To hoko ni ke he tau aho a mui, to fakamau ai e mouga ha i ai e fale a Iehova ke he tapunu mouga ha atu mouga, to fakatokoluga ai foki ki luga he tau matiketike, ti tafe atu ki ai e tau motu oti kana. To fakafili foki e ia e tau motu kehe, mo e fofola atu e ia ke he tau motu loga; ti tukituki e lautolu ha lautolu a tau pelu ke eke mo tau koho, ko e ha lautolu a tau tao foki ke eke mo tau titipi ke taute aki e tau vine; to nakai nikiti atu he taha motu e pelu ke he taha motu, to nakai liu ako tau foki e lautolu.”​—Isaia 2:2, 4.

Ke he molea e 230 e motu he vahā nei, ko e Tau Fakamoli a Iehova hane tali atu ke he tau fakaakoaga ne foaki e Iehova ko e Atua hagaao ke he tau puhala kaufakalataha. Ko e heigoa e fakavēaga he kaufakalataha ha lautolu? Ne tohi he aposetolo ko Paulo: “[“Kia fakatapulu e mutolu a mutolu ke he,” NW] fakaalofa ko e pipi haia ke fakamaopoopo ai.” (Kolose 3:14) Ko e kupu fakamua ne fakaaoga e Paulo ma e “maopoopo” kua maeke ke hagaao ke he tau hokohoko he tino he tagata. Ko e tau hokohoko ia kua maō tuga e toua, ti ua e fakaaogaaga aoga. Kua taofi ai e tau vala he tino he tokaaga ha lautolu, mo e tutaki fakalataha e tau polohui motua.

Kua pihia foki e fakaalofa. Ko e aga nei kua nakai ko e taofi noa ni he tau tagata neke fekeliaki. Ko e fakaalofa tuga he Keriso ka fakaatā a lautolu takitokotaha he tau feakiaga kehekehe ke gahua auloa mo e mafola. Ma e fakatai, kua fakaatā ai e tau tagata ke momoui fakatatau ke he aga ne fa mahani ke fakahigoa ko e Fakatufono Auro. He fakamau ia Mataio 7:12, ne pehē a Iesu Keriso: “Ko e tau mena oti kua loto a mutolu ki ai, ke eke he tau tagata kia mutolu; ati eke ā e mutolu e tau mena ia kia lautolu.” He muitua ke he takitakiaga nei ne lagomatai e tokologa ke kautū mai he fili tagata.

Kia “Feofanaki a Mutolu”

Kua eketaha e Tau Fakamoli a Iehova ke fakakite a lautolu ko e tau tutaki he Keriso he omaoma ke he talahauaga ha Iesu: “Ko e mena ia ke iloa ai he tau tagata oti kana, ko e haku a tau tutaki a mutolu, ka feofanaki a mutolu.” (Ioane 13:35) Ko e fakaalofa pihia kua fakatātā ke he puhala kehe lahi he tau magaaho felatauaki ha ko e lanu mo e he miha fakapolitika. Ma e fakatai, he kelipopoaga fakamatakau i Ruanata he 1994, ne fakakite he Tau Fakamoli a Iehova e fefakaalofaaki ha lautolu. Ko e Tau Fakamoli he magafaoa Hutu ne fakahagahagakelea e tau momoui ke puipui e tau matakainaga Tutsi ha lautolu!

Mooli, kua nakai lata ke amanaki ke he tau motu he lalolagi ke feaki e fakaalofa fakamatakainaga ti hokotia e lalolagi ke kaufakalataha. Hagaao ke he Tohi Tapu, to taute he Atua e mena ia he magaaho kotofa ni haana. Ka ko e mogonei, kua maeke e tau tagata takitokotaha ke fakatapulu a lautolu ke he fakaalofa mo e moua e kaufakalataha.

He tau kua mole, ne fakaaoga he Tau Fakamoli a Iehova molea e piliona tulā he ahiahi ke he tau tagata mo e tutala ki a lautolu hagaao ke he Tohi Tapu mo e haana aoga he vahā foou nei. Ko e iloilo tonu ke he Kupu he Atua ne fakalataha ai e tau miliona, ko e falu kua fakafualoto e taha ke he taha he magaaho fakamua. Kua putoia ia lautolu nei e tau Arapi mo e tau Iutaia, tau Amenia mo e tau Tuaka, tau Sihamani mo e tau Rusia, ko e falu ni anei.

Manako nakai a koe ke iloa atu foki ke he tau lauiaaga he kaufakalataha ha ko e Kupu he Atua, ko e Tohi Tapu? Ka manako, fakamolemole matutaki atu ke he Tau Fakamoli a Iehova he matakavi, po ke tohi ke he kaina kua lata he lau 2.

[Matahui Tala]

^ para. 12 Ma e falu vala tala foki ke he finagalo he Atua ma e tagata, kikite e veveheaga 3 he tohi Ko e Heigoa ne Fakaako Moli he Tohi Tapu? ne taute fakailoa he Tau Fakamoli a Iehova.

[Blurb he lau 4]

Totou afe e tau maveheaga ke he mafola ne kua taute mo e moumou

[Blurb he lau 7]

Ko e fakagahua he tau matapatu fakaakoaga he Tohi Tapu ati moua ai e tau mena ne nakai maeke he tau fakatufono he tagata

[Fakatino he lau 5]

Kua tuhi e Kupu he Atua ke he Punaaga mooli he kaufakalataha

[Fakatino he lau 7]

Tau Fakamoli a Iehova mai he tau feakiaga Hutu mo e Tutsi hane talaga auloa e fale he tapuakiaga