Naan kein itulõñ rej jet iaan ennaan ko rebuñbuñ ilo aolepen eoon ko ilo Baibõl̦. Im jet rej ba bwe ejjel̦o̦k bar juon “eoon me ej kwal̦o̦k ilo tukadu kõn kõtaan eo an Anij ippãn armej im kõn wãween kar letok lo̦mo̦o̦r.” Kõn men in, ilo jet jikin armej rej je “Jon 3:16” ak je wõt kobban im likũti ilo jikin ko elõñ armej ie ak jikin ko jet. Im rej bar kaddãpe ilo wa ko waaer.

Bõlen armej ro rej kõm̦m̦ani men kein el̦ap aer tõmak bwe renaaj bõk lo̦mo̦o̦r kõnke Anij ej yokwe. Ak kwe, ta am̦ l̦õmn̦ak kõn yokwe eo an Anij? Ilo am̦ baj l̦õmn̦ak, ta eo Anij ear kõm̦m̦ane ñan kwal̦o̦k bwe ej yokwe eok?

Elõñ armej rej nõbar Anij kõn menin kõm̦anm̦an ko an ilañ im ilal̦, ãinwõt mennin eddek ko, menninmour ko, kab wãween kar kõm̦anm̦an armej. Bareinwõt, kij ko reddik (organisms) me jejjab maroñ loi elukkuun kabwilõñlõñ wãween kar kõm̦anm̦ani. Ejjel̦o̦k pere bwe ewõr juon eo emãlõtlõt ear kõm̦m̦ani men kein. Elõñ armej rej kam̦m̦oolol Anij aolep raan kõn mour ko aer. Etke? Kõnke rej bar kile bwe unin aer maroñ mour ej kõn menin kõm̦anm̦an ko an Anij ãinwõt, mejatoto, dãn, m̦õñã, im wãween an mennin kõm̦anm̦an ko jipañ doon ñan aer maroñ mour.

Jen kam̦m̦oolol Anij kõn aolep men kein ear kõm̦anm̦ani. E eo ej Ri Kõm̦anm̦an im Ri Letok aikuj ko ad. (Sam 104:10-28, UBS; 145:15, 16, UBS; Jerbal 4:24) Bareinwõt, ñe jej kõl̦mãnl̦o̦kjen̦ kõn aolep men ko ear kõm̦m̦ani bwe  jen maroñ mour, ej kõm̦akũt kõj ñan kam̦m̦oolol Anij kõn yokwe eo an ñan kõj. Rijjilõk Paul ear ba: “[Anij] E eo ej lel̦o̦k mour im menono im men otemjej ñan armej otemjej.”​—Jerbal 17:25, 28, UBS.

Elemen an Anij kwal̦o̦k an yokwe kõj? Elõñ wãween ko ej kwal̦o̦k an yokwe kõj ijello̦kun an baj kabwe aikuj wõt ko ad. Bareinwõt, eoktak an kar kõm̦anm̦an armej jãn menninmour ko kõnke armej remaroñ epaake Anij. Ej bar jipañ kõj ñan jel̦ã ta eo jen kõm̦m̦ane bwe jen epaake wõt E. (Luk 11:28, UBS) Ilo wãween in, ewõr an armej ro maroñ ñan erom m̦õttan baam̦le eo an Anij, ak erom “ro nejin.”​—Rom 8:19-21.

Jon 3:16 ej bar kwal̦o̦k bwe Anij ear kaalikkar an yokwe kõj ilo an kar jilkintok Nejin, Jijej. Etke? Bwe en itõn katakin kõj kõn Anij eo an ak Jemãn, im bwe en itõn mej kõn kõj. Bõtab, jet rej ba rejjab lukkuun mel̦el̦e etke ear ekkar bwe Jijej en mej kõn armej. Im rejjab lukkuun mel̦el̦e elemen an mej eo an Jijej kaalikkar yokwe eo an Anij ñan kõj. Eokwe, jen etale ta eo Baibõl̦ ej kõmel̦el̦e kake kõn unin an kar Jijej aikuj in mej, im ejaam̦ aorõk mej eo an.

Armej rej nañinmej, rũttol̦o̦k, im mej. Ejjab karõk eo an Jeova in jãn jinoin. Ke ear kõm̦anm̦an armej ro m̦oktata, ear lel̦o̦k jeraam̦m̦an eo ñan mour indeeo, ak ewõr juon wõt men rar aikuj kõm̦m̦ane. Ta in? Rar aikuj pokake Anij. El̦aññe rejjab, innem Anij ear ba bwe renaaj mej. (Jenesis 2:17) M̦aan eo m̦oktata ear jum̦ae jim̦we im maroñ eo an Anij kõn an kar jab pokake. Kõn men in, ear bõktok mej ioon ro ineen kab e make. Rijjilõk Paul ear kõmel̦el̦e im ba: “Ãinwõt kõn juon armej, jerawiwi ear del̦o̦ñ ilo lal̦, im mej kõn jerawiwi; im ãindein mej ear itok ioon armej otemjej, bwe er otemjej rar jerawiwi.”​—Rom 5:12.

Anij ej “yokwe ekajet jim̦we.” (Sam 37:28) Anij ear jab kõjekdo̦o̦n bõd eo m̦aan eo m̦oktata ear kõm̦m̦ane me ear jel̦ã bwe ejjab jim̦we. Meñe ãindein ak eban kõtl̦o̦k wõt bwe armej ren wõnm̦aanl̦o̦k im eñtaan im mej kõn wõt an kar em̦m̦aan eo m̦oktata jab pokake. Ta eo Anij ear kõm̦m̦ane? Ear jim̦we an ekajet ilo an kar l̦oore naan in kakapilõk in, “n̦aon̦ean mour kõn mour.” Innem, Anij ear kõm̦m̦an ial̦an an armej ro rej pokake maroñ bar mour ñan indeeo. (Exodus 21:23) Ak kiiõ kajjitõk eo in, Elemen bwe armej ren bar bõk mour indeeo, mour eo me Adam ear luuji? Eokwe, juon eo eweeppãn ãinwõt kar Adam ear aikuj katok kõn mour eo an.

Aolep ro ineen Adam rejerawiwi, im ejjel̦o̦k juon iaaer emaroñ kõl̦l̦ãik mour eo Adam ear luuji. Ak Jijej wõt emaroñ. (Sam 49:6-9, UBS) Ke Jijej ear l̦otak ãinwõt juon armej ak ear jab jolõt jerawiwi, ear weeppãn ãinwõt kar Adam. Eñin unin Jijej ear aje mour eo an ke ear mej bwe en  maroñ karõl̦o̦k armej jãn jerawiwi. Ilo wãween in, ear lel̦o̦k ñan ro ineen Adam im Iv kõjatdikdik eo ñan bõk mour eo eweeppãn me ear wõr ippãn Adam im Iv. (Rom 3:23, 24; 6:23) Karõk in ej juon menin yokwe. Ak kiiõ, ta eo jej aikuj kõm̦m̦ane bwe jen maroñ bõk jeraam̦m̦an in?

Ñe kwõnaaj bar lale Jon 3:16, ej ba bwe “jabdewõt eo ej tõmak ilo e [Jijej] en jab jako, ak en mour indeeo.” Ta mel̦el̦ein an ba men in? Ñan ad bõk mour indeeo, ejabwe ad baj ba wõt bwe jej tõmak ilo Jijej ak jej aikuj bar pokake e.

Ak bõlen kwõj l̦õmn̦ak ippam̦ make im ba, ‘Etke ejaam̦ ba pokake ke Jijej ear ba wõt bwe “jabdewõt eo ej tõmak ilo e” enaaj mour indeeo?’ Eokwe, em̦ool bwe elukkuun aorõk ñan tõmak ilo Jijej. Ak jej aikuj bar keememej bwe Baibõl̦ ej ba bwe ejabwe ñan baj tõmak wõt. Juon eo ej kile im tõmak bwe Jijej ej Ri Lo̦mo̦o̦r, ej aikuj bar kate ñan pokake katak ko an Jijej. Ilo wãween in, Jeova enaaj buñbũruon ippãn. Ñe juon ejjab pokake, enaaj ejjel̦o̦k tokjãn an ba bwe ej tõmak. Ekkar ñan Baibõl̦ ej ba: “Tõmak ñe ejjel̦o̦k an jerbal, emej.” (Jemes 2:26, UBS) Kõn men in, juon eo ej tõmak ilo Jijej ej aikuj pokake men ko ej tõmaki kõn Jijej.

Paul ear kõmel̦el̦e kõn men in ke ear ba: “Yokwe eo an Kũraij ñan kõm ej irooj ioom kõn am jel̦ã bwe juon armej [Jijej] ar mej kõn armej otemjej. . . . Ear mej kõn armej otemjej, bwe ro rej mour ren jab mour ñan er make, ak ren mour wõt ñan e, eo ear mej im jerkakpeje kõn er.” (2 Korint 5:14, 15, UBS) Ñe jej lukkuun kam̦m̦oolol kõn an kar Jijej katok kõn mour eo an, jenaaj kõm̦m̦an oktak ilo mour ko ad. Jeban mour ekkar ñan kõn̦aan ko ad, ak jenaaj mour ñan Jijej, eo ear mej kõn kõj. Mel̦el̦ein bwe jenaaj kaorõk katak ko an Jijej im̦aan men otemjej im pokaki jãn men ko raorõk ippãd, pepe ko ad, im jabdewõt men jej kõm̦m̦ani. Ta jeraam̦m̦an eo aolep ro rej tõmak im pokake Jijej renaaj bõke?

Naan ko ãliktata ilo Jon 3:16 rej kwal̦o̦k kallim̦ur eo an Anij ñan ro rej tõmak ilo mej eo an Jijej, im pokake kien ko an Anij. Im Anij ekõn̦aan bwe ro rej tiljek ‘ren jab jako, ak ren mour ñan indeeo.’ Ewõr ruo jeraam̦m̦an ko repãd im̦aan ñan ro rej pokake Anij itok wõt jãn men eo Anij ear kõm̦m̦ane me ej kaalikkar yokwe eo an.

Jeraam̦m̦an eo kein kajuon ej ñan kumi eo me Jijej ear kallim̦uri er bwe renaaj mour indeeo ilañ. Ear ba ñan rũkal̦oor ro an retiljek bwe enaaj kõpooj jikier bwe ren kab kiiñ im tõl ippãn. (Jon 14:2, 3, UBS; Pilippai 3:20, 21, UBS) Ro rej jerkakpeje im mour ilañ renaaj “bũrij an Anij im an Kũraij, im renaaj kiiñ Ippãn ium̦win juon to̦ujin iiõ.”​—Revelesõn 20:6.

Ewõr joñan oran rũkal̦oor ro an Kũraij me renaaj bõk jeraam̦m̦an in. Jijej ear ba: “Bwij edik, kom̦win jab mijak; bwe ebuñbũruon Jememwõj kõn An lewaj Aelõñ eo ñan kom̦.” (Luk 12:32) Innem, jete oran ‘bwij in edik’? Revelesõn 14:1, 4 ej ba: “Iar lale, im lo, L̦aam̦ [Jijej Kũraij] eo ear jutak ioon tol̦ Zaion [ilañ], im ippãn 144,000, em̦õj je Etan im etan Jemãn ioon dem̦aer. . . . Rein em̦õj wiaik er jãn iaan armej ro, ãinwõt jom̦õkaj ñan Anij im ñan L̦aam̦ eo.” Iaan aolep bilien armej ro, 144,000 wõt rej ejaakin bwij in edik im renaaj kiiñ. Wõn ro renaaj kiiñ ñan er ak tõl er?

Jijej ear kwal̦o̦k kõn bar juon kumi me renaaj bar bõk jeraam̦m̦an jãn Aelõñ ak Kien eo an Anij ilañ. Ilo Jon 10:16, Jijej ear ba: “Im bar jet Aõ jiip, rejjab jãn wõrwõr in; em̦m̦an bareinwõt In ãñintok er, im renaaj roñ ainikiõ; im renaaj juon wõt bwij, im juon jabõt.” Jiip rein rej reim̦aanl̦o̦k ñan bõk jeraam̦m̦an eo ñan mour indeeo ijin ioon lal̦, ejja jeraam̦m̦an eo wõt Adam im Iv rar m̦õn̦õn̦õ kake ilo jinoin. Etke jejel̦ã bwe renaaj mour indeeo ijin ioon lal̦?

Elõñ alen an Baibõl̦ kwal̦o̦k kõn men ko renaaj wal̦o̦k ñe lal̦ in enaaj erom Pedetaij. Kwõmaroñ  lale eoon kein ilo Baibõl̦ me rej kwal̦o̦k kõn men ko renaaj wal̦o̦k ilo iien in. Lale: Jabõn Kõnnaan 2:21; Sam 46:8, 9, UBS; 72:7, 8; Sam 72:16, UBS; Aiseia 35:5, 6; 65:21-23; Matu 5:5; Jon 5:28, 29, UBS; Revelesõn 21:4. Eoon kein rej kanaan kõn an naaj ejjel̦o̦k bar tarin̦ae, ñũta, nañinmej im mej. Rej bar kanaan kõn juon iien me armej ro rem̦m̦an renaaj m̦õn̦õn̦õ im renaaj make ekkal m̦weer em̦. Bareinwõt, enaaj wõr aer make jikin kallib, im ejjel̦o̦k kauwõtata ilo aer lale ajri ro nejier. * (Lale kõmel̦el̦e eo itulal̦.) Kwõj ke m̦õn̦õn̦õ kõn mel̦el̦e kein? Ewõr unin ad tõmak bwe m̦õttan jidik kallim̦ur kein renaaj jejjet im wal̦o̦k.

Ñe kwõj lukkuun kõl̦mãnl̦o̦kjen̦ kõn men ko Anij ear kõm̦m̦ani ñan kwe im aolep, kwõnaaj kile bwe rekanooj in lõñ. Ear letok ñan kõj mour, mãlõtlõt, im em̦m̦an joñan ãjmour eo ad. Ear bareinwõt letok men ko jet me rej jipañ kõj ñan mour. Menin letok eo an el̦aptata ñan kõj, ej katok in mej eo an Jijej. Etke? Kõnke elõñ jeraam̦m̦an ko jãn men in ãinwõt ad kar katak kake jãn bok in Jon 3:16.

Enaaj lõñ jeraam̦m̦an im l̦ap m̦õn̦õn̦õ ilo iien eo enaaj wõr mour indeeo. Im enaaj ejjel̦o̦k nañinmej, tarin̦ae, ñũta, im mej. Ej am̦ kããlõt eo el̦aññe kokõn̦aan lo jeraam̦m̦an kein. Innem, kajjitõk eo in kiiõ, Ta eo kwõj kõm̦m̦ane ñan kwal̦o̦k am̦ kam̦m̦oolol Anij?