MARIYA wakadiela, kutua binu panshi bua kanyinganyinga kavuaye naku. Udi umvua muadi wa muanende udibu bakengesha ne ufua kunyima kua mêba makese. Mîdima yakabuikila diulu dijima munda munya. Pashishe buloba kukankabu bikole. (Matayi 27:45, 51) Imue misangu Mariya uvua mua kuikala mumone ne: Yehowa uvua muenze bua bantu bamone ne: lufu lua Yezu Kristo luvua lumutonde bikole kupita muntu mukuabu yonso eu.

Pavua mîdima ivua mibuikile Gologota anyi Muaba wa Kabalubalu ka mutu yenda ijika, Mariya wakumvua kanyinganyinga kakole bua muanende. (Yone 19:17, 25) Imue misangu, uvua muvuluke malu a bungi dîba adi. Bumue bua ku bualu buvuaye mua kuikala muvuluke, ngebu buvua buenzeke kukadi kupite bidimu bitue ku 33. Dîba divua Mariya ne Jozefe baye bua kuleja muanabu ku ntempelo wa mu Yelushalema, mukulakaje mukuabu diende Simeona wakamba mêyi a buprofete ku butuangaji bua nyuma muimpe. Uvua mumanyishe malu a kukema bua Yezu, kadi uvua kabidi muambe ne: dimue dituku, Mariya neadiumvue bu muntu udibu batubule kudi muele mule. (Luka 2:25-35) Dîba divuaye mutue binu panshi adi, ke divuaye mua kuikala mumone dikumbana dia mêyi aa.

Muntu yonso utu mumanye ne: lufu lua muana ke bualu butu butamba kupesha muntu kanyinganyinga kakole kupita malu makuabu onso. Lufu mmuluishi munene, ne lutu lukengesha yonso wa kutudi mu mushindu kampanda. (Lomo 5:12; 1 Kolinto 15:26) Kudiku mushindu wa kutantamena kanyinganyinga ka mushindu eu anyi? Patudi tukonkonona nsombelu wa Mariya katshia ku ntuadijilu wa mudimu wa Yezu too ne ku lufu luende ne malu avua menzeke pashishe, tudi tupeta malongesha a bungi muvua ditabuja diambuluishe Mariya bua kutantamena muele wa kanyinganyinga.

Tuanji kukonkonona malu avua menzeke mu bidimu bisatu ne tshitupa. Mariya uvua mumone ne: malu avua ne bua kushintuluka mu matuku makese. Nansha mu tshimenga tshikese tshia Nazaleta, bantu bavua bakula bua Yone Mubatiji ne bua mukenji wende wa dikudimuna dia mutshima. Mariya uvua mua kuikala mumone ne: malu avua Yone umanyisha avua mua kuikala mavuluije muanende muanabute ne: tshikondo tshia kudifilaye mu mudimu wende wa diyisha tshivua tshikumbane. (Matayi 3:1, 13) Diumbuka dia Yezu ku nzubu divua mua kuikala ditatshishe Mariya ne bena mu dîku bikole. Bua tshinyi?

Bidi bimueneka ne: mu tshikondo atshi Jozefe bayende wa Mariya ukavua mufue. Biobi nanku, Mariya ukavua muibidilangane ne difuisha. * Kabavua anu babikila Yezu ne: ‘muana wa muena mabaya’ to, kadi uvua kabidi ‘muena mabaya.’ Bidi bimueneka ne: Yezu ke uvua mushale ne mudimu wa tatuende wa mabaya ne yeye ke uvua wambuluisha dîku diabu, divua ne bana basambombo bavua baledibue panyima pa Yezu. (Matayi 13:55, 56; Mâko 6:3) Nansha biobi ne: Yezu uvua mulongeshe Yakobo mudimu bu muvua Yakobo muana muibidi, kutungunuka ne mudimu ewu ne kutantamena lufu lua muanabute kabivua mua kuikala bipepele bua dîku diabu to. Mariya uvua mudianjile kuikala ne bujitu bua bungi mu dîku; uvuaku mumvue buôwa bua bualu ebu anyi? Ke tshitudi mua kuela meji. Kadi kudi lukonko lua mushinga  mukole elu: ntshinyi tshivuaye muenze pavua Yezu wa mu Nazaleta mulue Kristo, Masiya uvuabu balaye bidimu bia bungi kumpala? Muyuki mukuabu wa mu Bible udi utokesha bualu ebu.​—Yone 2:1-12.

Yezu wakaya kudi Yone bua kumubatiza, pashishe kuluaye Muela manyi wa Nzambi anyi Masiya. (Luka 3:21, 22) Pashishe, wakatuadija kusungula bayidi bende. Nansha muvuaye mumanye ne: uvua ne bua kuenza mudimu wende ne lukasa, uvua upeta anu mushindu wa kusomba ne bena mu dîku diabu ne balunda bende. Yeye ne mamuende ne bayidi bende ne bana babu ba ku mubidi bakaya mu difesto dia dibaka mu Kanana, tshimenga tshivua mutantshi wa kilometre 13 ne Nazaleta. Mu difesto adi, Mariya wakamonamu lutatu kampanda. Pamuapa uvua mumone muvua bamue bantu ba mu dîku adi batangilangana ne dielakana ne banungana. Mvinyo uvua mujike. Mu bilele bia kuabu, bualu bua mushindu eu buvua mua kufuisha bena dîku bundu, ne kunyanga difesto dia dibaka adi. Mariya wakaditeka pa muaba wabu ne kuya kuleja Yezu bualu abu.

Wakambila muanende ne: “Kabena ne mvinyo to.” Ntshinyi tshivuaye mutekemene bua muanende enze? Tudi mua kufuanyikija ne: uvua mumanye ne: muanende uvua muntu munene uvua mua kuenza malu a kukema. Imue misangu uvua musue bua atuadije dîba adi. Bivua bienze anu bu uvua umuambila ne: “Muananyi bu wewe musue enze bualu kampanda!” Mushindu uvua Yezu mumuandamune uvua mua kuikala mumukemeshe. Yezu wakamuandamuna ne: Mukaji, “bualu ebu mbututangile nebe ku tshinyi?” Nansha mudi bantu ba bungi bumvua mêyi a Yezu aa bibi, kaena aleja ne: kavua ne kanemu to. Kadi mu mêyi ende aa uvua muakaje mmuenenu wa mamuende ne lutulu. Yezu uvua muvuluije mamuende ne: ki nyeye uvua mua kumuambila tshia kuenza mu mudimu wende wa diyisha to; kadi Tatuende Yehowa ke uvua ne bukenji ebu.

Bu muvua Mariya mukaji uvua ne budipuekeshi, wakitaba mmuenenu wa muanende eu. Mariya wakambila bantu bavua bambuluisha mu difesto adi ne: “Tshionso tshidiye unuambila, nutshienze.” Mariya wakajingulula ne: kabivua biakanyine bua yeye kutumina muanende dîyi to; kadi yeye ne bantu bakuabu bavua ne bua kulonda bulombodi bua Yezu. Kadi anu bu mamuende, Yezu wakumvuila bena dibaka bapiabapia aba luse. Wakenza tshishima tshiende tshia kumpala tshia kukudimuna mâyi alua mvinyo. Bipeta kayi biakamueneka? “Bayidi bende bakamuitabuja.” Mariya pende wakitabuja Yezu. Kakatangila Yezu bu muanende to, kadi bu Mukalenge ne Musungidi wende.

Baledi lelu badi mua kulongela malu a bungi ku ditabuja dia Mariya. Kakuena muledi nansha umue ukadi mukoleshe muana bu Yezu to. Kadi nansha padi muana udi mupange bupuangane ulua muntu mukole, dikola edi ditu anu ne ntatu. Muledi udi mua kutungunuka ne kumona anu muanende ukadi muntu mukole au bu muana nansha mudi dimumona mushindu eu kadiyi dimpe. (1 Kolinto 13:11) Mmunyi mudi muledi mua kuambuluisha muanende ukadi muntu mukole? Umue mushindu nkuikala ne dieyemena dia ne: muanende neatungunuke ne kutumikila malongesha a mu Bible ne kupeta mabenesha a kudi Yehowa. Mêyi a muledi udi ne budipuekeshi ne dieyemena adi mua kuambuluisha muanende ukadi muntu mukole. Kakuyi mpata, Yezu uvua muanyishe diambuluisha dia Mariya mu bidimu bia bimvundu bivua bilue kulonda.

Evanjeliyo idi ituambila malu makese bua Mariya mu tshikondo tshia bidimu bisatu ne tshitupa bia mudimu wa Yezu. Tuvuluke ne: uvua mua kuikala mukaji mukamba tshikondo atshi, mamu uvua mushale nkayende ne bana ku nzubu. Bidi biumvuika bikalaye kavua ulonda Yezu tshikondo tshivuaye uyisha mu buloba buabu. (1 Timote 5:8) Kadi wakatungunuka ne kuelela meji pa malu a mu nyuma avuaye mulonge pa bidi bitangila Masiya ne kubuela mu bisangilu mu  nsunagoga wa muaba uvuaye musombele bu muvuabu ne tshibidilu tshia kuenza nunku mu dîku diabu.​—Luka 2:19, 51; 4:16.

Kakuyi mpata, uvua mua kuikala munkatshi mua bateleji tshikondo tshivua Yezu muakule mu nsunagoga wa mu Nazaleta. Uvua ne disanka bua kumvua muanende wamba ne: milayi ivuabu bamanyishe bidimu bia bungi kumpala bua Masiya ivua mimukumbanyine lelu! Bivua bimutonda bua kumona ne: bena Nazaleta nende kabavua bitabe muanende to. Bavua mene bakeba bua kushipa muanende!​—Luka 4:17-30.

Bualu bukuabu buvua bumutonda mbua mushindu uvua bana bende bakuabu kabayi bitabuje bulelela ne lukasa. Yone 7:5 udi uleja ne: bana babu ne Yezu banayi kabavua ne ditabuja dimue ne mamuabu to. Tudi tubalamu ne: “Bana babu kabavua baleja ditabuja kudiye to.” Bana babu ne Yezu ba bakaji bavua mua kuikala babidi, kadi Bible kena wakula bua bualu buabu to. * Mu mushindu kampanda, Mariya uvua mua kuikala ne kanyinganyinga kakole bua muvua bena mu dîku diende bikale ne mmuenenu mishilangane mu malu a ntendelelu. Uvua mua kuikala mudienzeje bikole bua kulama nkatshinkatshi pa bidi bitangila lulamatu luende kudi Nzambi ne madikolela avuaye wenza bua bena mu dîku diende batendelele pabu Nzambi mulelela kayi ubenzeja ku makanda to.

Dikuabu dituku, balela kakuyi mpata bana babu ne Yezu, bakaya bua “kumukuata.” Bavua bamba ne: “Mmujimije lungenyi.” (Mâko 3:21, 31) Bushuwa, Mariya kavua muele meji mushindu eu to, kadi wakaya pende ne bana bende pamuapa mu lungenyi lua ne: bavua mua kulonga malu avua mua kubambuluisha bua kukolabu mu ditabuja. Ke tshivua tshienzeke anyi? Nansha muvua Yezu mutungunuke ne kuenza malu a kukema ne kulongesha bulelela, bana ba Mariya bakuabu kabavua anu bitabuje Yezu to. Mariya uvuaku udiabakena bua tshivuaye ne bua kuenza bua kulenga mutshima wa bana bende anyi?

Udiku mu dîku didi ditapuluke mu malu a ntendelelu anyi? Ditabuja dia Mariya didi mua kukulongesha malu a bungi. Kavua mutekete bua muvua balela bende kabayi ne ditabuja to. Kadi uvua mubalekele bua bamone muvua ditabuja diende dikale dimupetesha disanka ne ditalala mu meji. Kadi ku lukuabu luseke, uvua mutungunuke ne kutua Yezu nyama ku mikolo. Diumbuka dia Yezu divuaku dimutonde anyi? Mu kupita kua matuku, uvuaku mulue kujinga diumbuka dia Yezu mu dîku anyi? Biobi nanku, uvua mua kuikala muakaje mmuenenu wende eu. Uvua mudimone muikale ne diakalenga dinene dia kutua Yezu nyama ku mikolo. Udiku pebe mua kuambuluisha bana bebe bua kutekabu malu a Nzambi pa muaba wa kumpala mu nsombelu wabu anyi?

Mariya uvuaku mupete difutu bua muvuaye muitabuje Yezu anyi? Yehowa utu anu ufuta bena lulamatu, ke tshivuaye muenzele Mariya. (Ebelu 11:6) Elabi meji disanka divuaye mua kuikala nadi pavuaye umvua muanende wakula, anyi umvua bantu bakuabu bamba malu avuabu bumvue kudi muanende.

Mariya uvuaku mumvue mu bilejilu bivua Yezu ufila, amue malu avua apetangana ne a mu Nazaleta muaba uvua Yezu mukolele anyi? Pavua Yezu wakula bua mukaji uvua ukomba mu nzubu muende bua kupeta dikuta divua dijimine, ne pavuaye wakula bua bukula bua mampa busopa, anyi bua muendu mutemesha udibu bateka pa tshitekelu tshiawu, Mariya uvua mua kuikala muvuluke dîba adi mutshivua Yezu muana mutekete ku luseke luende pavua Mariya wenza midimu ya buena eyi. (Luka 11:33; 15:8, 9; 17:35) Pavua Yezu muambe ne: mutshi wende wa tshikokedi uvua muimpe ne bujitu buende mbupepele, uvua mua kuikala muvuluke muvua Jozefe ulongesha Yezu mua kuenza tshikokedi ne kutshisonga bimpe bua nyama amone mua kutshiambula bimpe. (Matayi 11:30)  Bushuwa, Mariya uvua mua kuikala ne disanka dia bungi bua diakalenga divua Yehowa mumupeshe dia kukolesha ne kulongesha muana uvua ne bua kulua Masiya. Uvua mua kuikala kabidi ne disanka dia bungi dia kulongeshibua kudi Yezu mulongeshi mutambe bunene uvua ukuata mudimu ne bintu anyi malu avua enzeka muaba uvuaye mukolele bua kupatula malongesha manene.

Nansha nanku, Mariya uvua anu ne budipuekeshi. Muanende kavua mumulekele udibandisha bua bantu bamukukuile anyi bamutendelele to. Dikuabu dituku pavua Yezu uyisha, mamu mukuabu wakela dîyi munkatshi mua bantu uleja muvua mamuende wa Yezu ne diakalenga bua muvuaye mumulele. Yezu wakambila mamu awu ne: “Tòo, bantu badi bateleja dîyi dia Nzambi ne badilama ke ba diakalenga.” (Luka 11:27, 28) Pavua bantu baleje Yezu ne: mamuende ne bana babu bavua muaba au, Yezu wakabambila ne: mamu wanyi ne bana betu ngaba badi bitabuja. Pamutu pa Mariya kunyingalala, wakitaba mmuenenu wa Yezu wa ne: malanda a mu nyuma ke adi ne mushinga wa bungi kupita malanda a ku mubidi.​—Mâko 3:32-35.

Mbikole bua kumvuija bukole bua kanyinganyinga kavua naku Mariya pavuaye mumone muanende ukenga ne lufu ku mutshi wa makenga. Mupostolo Yone umue wa ku bantu bavua bamone muvuabu bashipe Yezu, wakalua kufunda pashishe bualu bua mushinga wamba ne: pavuabu benza bualu ebu Mariya uvua muimane ‘muinshi mua mutshi wa makenga wa Yezu.’ Kakuvua tshivua mua kukanda mamu wa lulamatu ne dinanga eu bua kuimana pabuipi ne muanende bua kumona mudiye ufua to. Yezu wakamumona, nansha muvua dieyela dionso ne dîyi dionso divuaye upatula bimusama, Yezu wakakula. Wakalomba Yone mupostolo uvuaye munange bikole bua atabalele mamuende. Bu muvua bana babu ne Yezu kabayi banji kulua bena Kristo, Yezu kakafila mamuende kudi umue wa kudibu to, kadi wakamufila mu bianza bia muyidi wende. Yezu wakaleja mudibi ne mushinga bua muntu udi ne ditabuja kutabalela bena mu nzubu muende, nangananga mu malu a mu nyuma.​—Yone 19:25-27.

Pavua tshikondo tshia lufu lua Yezu tshikumbane, Mariya wakumvua kanyinganyinga kakavuabu bamumanyishe kukadi bidimu bia bungi, bua ne: muele mule wa kanyinganyinga uvua ne bua kutubula muoyo wende. Nansha mutudi bamanye ne: Mariya uvua ne kanyinganyinga kakole, kadi uvua mulue kupeta disanka dia bungi matuku asatu pashishe. Mariya wakamona tshishima tshia dikema, dibishibua dia Yezu ku lufu. Disanka diende divua divule bualu Yezu uvua mumuenekele muanabu mukuabu Yakobo pa nkayende. (1 Kolinto 15:7) Dipetangana edi divua dilenge Yakobo ne bana babu bakuabu ku muoyo bikole. Bible udi uleja ne: bana babu bakuabu abu bavua balue kuitabuja Yezu bu Kristo pashishe. Bavua babuela kabidi mu bisangilu bia bena Kristo ne mamuabu, “batungunuka ne kusambila pamue.” (Bienzedi 1:14) Yakobo ne Yuda bakalua kufunda pashishe mikanda ya mu Bible.

Musangu wa ndekelu udi Bible wakula bua Mariya, mpavuabu mu bisangilu ne bana bende basambila. Mariya mmutushile tshilejilu tshimpe. Bua ditabuja diende, uvua mutantamene muele wa kanyinganyinga, ne ndekelu wa bionso wakapeta difutu dia butumbi. Tuetu balonde tshilejilu tshia ditabuja diende, netutantamene petu tunyinganyinga tua pa buloba ebu, ne netupete masanka a bungi.