Ndaku munda

Ndaku ku tshikebelu

Bakulakaje badi bambuluisha bansonga bikole

Bakulakaje badi bambuluisha bansonga bikole

Bakulakaje badi bambuluisha bansonga bikole

‘Nzambi, kundekedi nansha, too ne ku bununu buanyi ne pangikala ne mvi; kundekedi too ne pangambila ba mu tshikondo tshialua bua tshianza tshiebe tshikole.’​—MISAMBU 71:18.

1, 2. Ntshinyi tshidi basadidi ba Yehowa bakulakaje ne bua kuikala bamanye, ne ntshinyi tshituamona mpindieu?

MUANETU mukuabu mukulu mu tshisumbu tshia mu Afrike wa ku Ouest wakaya kusamba muanetu wa balume muela manyi mukulakaje ne kumuebejaye ne: “Malu kayi?” Muanetu eu kumuandamunaye ne: “Ndi mua kunyema lubilu, ndi mua kutumpika nansha ne mukolo umue,” wenda umuleja bivuaye wenda wakula abi. Yeye kuamba kabidi ne: “Kadi tshiena mua kubuka mulu nansha.” Uvua usua kuamba ne: ‘Malu andi nkokesha mua kuenza, ndi ngenza ne disanka, kadi tshiena ngenza malu andi tshiyi mua kuenza to.’ Mukulu uvua muye kusambangana au udi mpindieu ne bidimu 80 ne bia mu njila, ne udi uvuluka ne disanka lulamatu lua muanetu au ne mushindu uvuaye weleshangana bilele.

2 Ngikadilu milenga idi mukulakaje uleja idi mua kushala yambuluisha bantu bakuabu matuku a bungi menemene. Bushuwa, bukulakaje nkayabu kabuena bupesha diakamue muntu meji ne ngikadilu bu ya Kristo nansha. (Muambi 4:13) Bible udi wamba ne: ‘Nsuki mitoke tô idi tshifulu tshia butumbi, nebatshipete mu njila wa buakane.’ (Nsumuinu 16:31) Biwikala mukulakaje, udiku mumanye mushindu udi mêyi ebe ne bienzedi biende mua kuambuluisha bakuabu anyi? Angata bimue bilejilu bia mu Bible bidi bileja mushindu udi bakulakaje bambuluishe bansonga bikole.

Ditabuja diakapetesha bantu ba bungi masanka

3. Mmunyi mudi lulamatu lua Noa luambuluisha bantu bonso badi ne muoyo lelu?

3 Ditabuja dia Noa ne lulamatu luende biakapetesha masanka adi bantu batungunuka ne kumona too ne lelu. Noa uvua ne bidimu pabuipi ne 600 pakenzaye buatu, kusangishaye nyama ne kuyishaye bantu. (Genese 7:6; 2 Petelo 2:5) Bu muvua Noa ne ditshina dia Nzambi, wakapanduka ne dîku diende ku mvula wa kabutu ne kuluaye nkambua wa bantu bonso badi ne muoyo pa buloba lelu. Bulelela, Noa uvua ne muoyo dîba ditshivua bantu balala panu bidimu bia bungi menemene. Kadi nansha pakavua Noa mukulakaje bikole, wakashala ne lulamatu, ne abi biakapetesha bantu masanka a bungi. Mmushindu kayi nanku?

4. Mmunyi mudi lulamatu lua Noa luambuluishe basadidi ba Nzambi lelu eu?

4 Noa ukavua ne bidimu pabuipi ne 800 pakatuadija Nimeloda kuibaka Tshibumba tshia Babela bua kubenga dîyi divua Yehowa muambe bua ‘kuikala pa buloba buonso.’ (Genese 9:1; 11:1-9) Kadi Noa kakabuelakana mu buntomboji bua Nimeloda abu to. Nenku bidi bimueneka ne: muakulu wende kawakashintuluka pakatompakaja Nzambi muakulu wa bantomboji abu. Mbiakanyine bua basadidi ba Nzambi (nansha bobu bakulakaje anyi bansonga) kuidikijabu ditabuja ne lulamatu lua Noa biakamueneka ki nganu ku bukulakaje buende, kadi ne mu matuku ende onso a muoyo.​—Ebelu 11:7.

Mushindu wakambuluishabu mêku abu

5, 6. (a) Pavua Abalahama ne bidimu 75, ntshinyi tshiakamuambila Yehowa bua kuenza? (b) Ntshinyi tshiakenza Abalahama pakamuambila Nzambi bualu ebu?

5 Nsombelu wa bena lulamatu bavua ne muoyo kunyima kua Noa udi ujadika mudi tshilejilu tshia bakulakaje mua kuambuluisha bena mu mêku abu. Abalahama uvua ne bidimu 75 pakamuambila Nzambi ne: ‘Umuke mu musoko webe ne kudi bana benu ne ku nzubu wa tatuebe; ya biebe mu muaba undualua kukuleja. Nenkuvuije tshisamba tshinene, nenkusankishe.’​—Genese 12:1, 2.

6 Elabi meji bakuambila bua kushiya dîku dienu, balunda bebe, ditunga didibu bakulelele ne malu mimpe adi balela bebe bonso mua kukuenzela, bua kuya mu ditunga diudi kuyi mumanye. Ke tshivuabu bambile Abalahama. “Wakaya bu muakamba Yehowa,” ne wakasombela mu ntenta bu muenyi ne muena luendu mu buloba bua bena Kanâna matuku ende onso a muoyo. (Genese 12:4; Ebelu 11:8, 9) Nansha muvua Yehowa muambile Abalahama ne: uvua ne bua kulua “tshisamba tshinene,” wakafua bidimu bia bungi kumpala kua ndelanganyi yende kuluayi ya bungi. Mukajende Sala wakamulelela muana umuepele wa balume Isaka anu kunyima kua Abalahama mumane kuenza bidimu 25 mu buloba bua mulayi. (Genese 21:2, 5) Nansha nanku, Abalahama kakapungila ne kakapingana mu musoko muvuaye mufumine to. Etshi ntshilejilu tshimpe tshia ditabuja ne dinanukila!

7. Mmunyi muvua dinanukila dia Abalahama diambuluishe muanende Isaka, ne abi biakapetesha bantu bonso tshinyi?

7 Dinanukila dia Abalahama diakambuluisha bikole muanende Isaka, wakashala mu buloba bua Kanâna bu muenyi bidimu biende bionso bia muoyo 180. Isaka wakananukila bualu uvua ne ditabuja mu mulayi wa Nzambi, ditabuja divuabu bamupeshe kudi baledi bende bakulakaje ne diakaluabu kukolesha kudi dîyi divua Yehowa nkayende mumuambile. (Genese 26:2-5) Lulamatu lua Isaka luakambuluisha bikole mu dikumbana dia mulayi wa Yehowa wa ne: “diminu” peshi kankanunuina kavua ne bua kupatukila mu dîku dia Abalahama bua kubenesha bantu bonso. Kunyima kua bidimu nkama mivule, Yezu Kristo, tshitupa tshia kumpala tshia ‘kankanunuina’ aka, wakunzuluila bantu bonso badi bamuitabuja njila bua kulengejangana ne Nzambi ne kupeta muoyo wa tshiendelele.​—Galatia 3:16; Yone 3:16.

8. Mmunyi muakaleja Yakoba ditabuja dikole, ne abi biakambuluisha ku tshinyi?

8 Isaka pende wakambuluisha muanende Yakoba bua kuikalaye ne ditabuja dikole diakamukuatshisha too ne ku bukulakaje buende. Yakoba uvua ne bidimu 97 pakaluanganaye ne muanjelu butuku bujima bua kupetaye dibenesha. (Genese 32:24-28) Kumpala kua kufuaye ne bidimu 147, Yakoba wakapeta bukole bukumbane bua kubenesha yonso wa ku bana bende 12. (Genese 47:28) Mêyi a buprofete akambaye adi mu Genese 49:1-28 akakumbana ne atshidi akumbana too ne lelu.

9. Ntshinyi tshitudi mua kuamba bua mushindu udi nsombelu wa bakulakaje bakole mu nyuma mua kuambuluisha bena mu mêku abu?

9 Bushuwa, basadidi ba Yehowa ba lulamatu bakadi bakulakaje badi mua kusaka bena mu mêku abu ku malu mimpe. Malu a mu Bible adibu babalongesha, mibelu ya meji idibu babapesha ne dinanukila didibu baleja bidi mua kuambuluisha bikole nsonga bua kupetaye ditabuja dikole padiye wenda ukola. (Nsumuinu 22:6) Bena Kristo bakulakaje kabena ne bua kupepeja bukole budi nabu tshilejilu tshiabu bua kusaka bena mu mêku abu bua kuenza malu mimpe.

Mushindu wakambuluishabu bena Kristo bakuabu

10. Yosefe wakela ‘mukenji kayi bua bualu bua mifuba’ yende, ne mukenji au wakambuluisha ku tshinyi?

10 Bakulakaje badi mua kusaka kabidi bena Kristo bakuabu bua kuenza malu mimpe. Pakavua Yosefe muana wa Yakoba mukulakaje, wakenza bualu bukese bua ditabuja buakambuluisha bikole miliyo mivule ya batendeledi ba Nzambi mulelela bakalua ne muoyo kunyima kuende. Uvua ne bidimu 110 ‘pakelaye mukenji kabidi bua bualu bua mifuba yende,’ mmumue ne: pavua bena Isalele bapatuka ndekelu wa bionso mu Ejipitu, bavua ne bua kuya ne mifuba yende. (Ebelu 11:22; Genese 50:25) Mukenji au wakapesha bena Isalele tshijadiki tshikuabu tshia ne: bavua ne bua kuikala ne ditekemena mu bidimu bivule bia bupika bukole bia kunyima kua lufu lua Yosefe. Uvua ubajadikila ne: dipikudibua diabu divua ne bua kulua.

11. Mmunyi muvua Mose, pakavuaye mukulakaje, mua kuikala muambuluishe Yoshua?

11 Mose uvua munkatshi mua bantu bavuabu bakoleshe kudi mêyi a ditabuja a Yosefe. Pavua Mose ne bidimu 80, wakapeta diakalenga dia kuambula mifuba ya Yosefe ne kupatuka nayi mu ditunga dia Ejipitu. (Ekesode 13:19) Bu mu tshikondo atshi, wakamanyangana ne Yoshua, utshivua nsonga. Mu bidimu 40 biakalonda, Yoshua uvua musadidi wa Mose. (Nomba 11:28) Wakabanda ne Mose tshitupa ku Mukuna wa Sinai ne uvua anu pabuipi bua kusambakena ne Mose pakapuekaye ufuma ku mukuna eu ne mabue a Mikenji. (Ekesode 24:12-18; 32:15-17) Bushuwa, nansha mukavua Mose mukulakaje dîba adi, uvua ne bua kuikala mpokolo wa mibelu ya meji bua Yoshua!

12. Mmunyi muvua Yoshua musake tshisamba tshia Isalele ku malu mimpe mu matuku ende onso a muoyo?

12 Yoshua pende wakakankamija tshisamba tshia Isalele mu matuku ende onso a muoyo. Balumbuluishi 2:7 udi utuambila ne: ‘Bantu bonso bakakuatshila Yehowa mudimu matuku onso a Yoshua, ne a bakulu bakadi bashala ne muoyo kunyima kua Yoshua, bakatangilaku malu manene onso akenzela Yehowa bena Isalele.’ Kadi pakafua Yoshua ne bakulu bakuabu, kuakatuadija tshikondo tshia bidimu 300 bivua bantu batankakana pankatshi pa ntendelelu mulelela ne wa dishima, kufikishabi mu matuku a muprofete Samuele.

Samuele ‘wakenza malu makane’

13. Ntshinyi tshiakenza Samuele bua ‘kuenza malu makane’?

13 Bible kêna utuambila bidimu bivua nabi Samuele pakafuaye to, kadi mukanda wa Kumudilu wa Samuele udi ulonda mianda idi mienzeke munkatshi mua bidimu bitue ku 102, ne Samuele wakamona mivule ya kudiyi. Tudi tubala mu Ebelu 11:32, 33 ne: balumbuluishi bakane ne baprofete “bakenza malu makane.” Bushuwa, Samuele wakasaka bamue bantu ba mu tshikondo tshiende bua kuepuka anyi kulekela malu mabi. (1 Samuele 7:2-4) Mushindu kayi? Wakashala mulamate Yehowa matuku ende onso a muoyo. (1 Samuele 12:2-5) Kakatshina bua kukanyina nansha mukalenge. (1 Samuele 15:16-29) Kabidi, bu mukavua Samuele ‘muntu mununu ne nsuki yende mitoke tô,’ wakashiya tshilejilu tshimpe mu dilombela bantu bakuabu Nzambi. Wakamba muvuaye ‘kayi witabuja bua kuenzela Yehowa bibi bua kulekela kulomba Nzambi’ bua diakalenga dia bena Isalele nende.​—1 Samuele 12:2, 23.

14, 15. Mmunyi mudi bana betu bakadi bakulakaje lelu mua kuidikija Samuele mu bualu bua disambila?

14 Bionso abi bidi bileja mushindu muimpe udi bakulakaje mua kusaka basadidi ba Yehowa ku dienza malu mimpe. Nansha mudibu kabayi mua kuenza malu onso bua dikepa dia makanda a mubidi ne bua malu makuabu, bena Kristo bakulakaje badi mua kulombela bakuabu Nzambi. Nuenu bana betu bakadi bakulakaje, nudiku bamanye ne: masambila enu adi ambuluisha tshisumbu bikole anyi? Bua ditabuja dienu mu mashi avua Kristo mumatshishe panshi, nudi nulengelela Yehowa, ne bua lumu lua dinanukila dienu, ditabuja dienu ndilue ‘ditetshibue.’ (Yakobo 1:3; 1 Petelo 1:7) Kanupu bualu ebu muoyo: “Disengelela dia muntu muakane didi ne bukole bua bungi mu kuenza kuadi.”​—Yakobo 5:16.

15 Masambila anudi nuenza bua mudimu wa Bukalenge adi ne mushinga wa bungi menemene. Bamue bana betu badi mu buloko bualu mbabenge kubuelakana mu malu a panu. Bakuabu mbabakuate kudi bipupu, mvita ne bimvundu. Banga pabu badi mu bisumbu bienu badi batantamena mateta ne buluishi. (Matayo 10:35, 36) Bana betu badi bafila tshilejilu tshimpe mu mudimu wa buambi ne mu dilombola bisumbu badi kabidi dijinga ne masambila anudi nuenza pa tshibidilu bua bualu buabu. (Efeso 6:18, 19; Kolosai 4:2, 3) Mbimpe menemene bua nuikale nutela bena Kristo nenu mu masambila enu anu bu muakenza Epafa!​—Kolosai 4:12.

Dilongesha ba mu tshikondo tshialua

16, 17. Ntshinyi tshikavuabu bamanyishe mu Musambu 71:18, ne mmunyi mudi bualu ebu bukumbane?

16 Bena Kristo badi ne ditekemena dia kuikala ne muoyo wa kashidi pa buloba anyi “mikoko mikuabo” badi balonga malu a bungi a mushinga mu didisangisha diabu ne bena Kristo ba lulamatu ba mu “tshisumbu tshikese tshia mikoko” badi ne dibikila dia mu diulu. (Luka 12:32; Yone 10:16) Bakavua bamanyishe bualu ebu mu Musambu 71:18, utudi tubala ne: ‘Nzambi, kundekedi nansha, too ne ku bununu buanyi ne pangikala ne mvi; kundekedi too ne pangambila ba mu tshikondo tshialua bua tshianza tshiebe tshikole, ne pangambila badi bandonda kunyima bua bukole buebe.’ Kumpala kua bena Kristo bela manyi a nyuma kutumbishibuabu pamue ne Yezu Kristo, badi ne disanka divule bua kulongesha balunda babu ba mu mikoko mikuabu mua kuambula majitu manene.

17 Mu bulelela, malu adi Musambu 71:18 wamba bua dilongesha “ba mu tshikondo tshialua” adi mua kukumbanyina kabidi bena Kristo ba mu mikoko mikuabu, badibu balongeshe kudi bela manyi ba Nzambi. Yehowa mmupeshe bena Kristo bakulakaje diakalenga dia kulongesha bantu badi bitaba ntendelelu mulelela lelu malu ende. (Yoele 1:2, 3) Bena Kristo ba mu mikoko mikuabu badi ne disanka bua malu adibu balonge kudi bela manyi ne badi badiumvua basakibue bua kuambila bantu bakuabu badi basue kusadila Yehowa malu a mu Bible aa adibu balonge.​—Buakabuluibua 7:9, 10.

18, 19. (a) Mmalu kayi a mushinga adi basadidi ba bungi ba Yehowa bakadi bakulakaje mua kutulondela? (b) Ntshinyi tshidi bena Kristo bakulakaje ne bua kuikala bajadike?

18 Basadidi bonso ba Yehowa bakadi bakulakaje, bikala bela manyi anyi ba mu mikoko mikuabu, mbadimuene ne abu abidi mianda minene idi mienzeke munkatshi mua basadidi ba Nzambi lelu. Bamue batshidi bavuluka muvuabu bamone “Foto Drama wa bufuki.” Bakuabu mbamanye bimpe bana betu bavua balombola mudimu bavuabu bele mu buloko mu 1918. Banga bavua pabu bayishe ku tshisanji tshia Bantemu ba Yehowa tshivuabu babikila ne: WBBR. Ba bungi badi mua kutulondela malu a mu tshikondo tshivua Bantemu ba Yehowa ne bilumbu ku tubadi tunene bua kupeta budikadidi bua ntendelelu wabu. Bakuabu pabu bakashala balamate ntendelelu mulelela mu tshikondo tshia makalenge a ba tshikokesha nkaya. Bulelela, bena Kristo bakulakaje badi mua kutulondela muvua ngumvuilu wa bulelela wenda utoka ku kakese ku kakese. Bible udi utukankamija bua kulonga malu kudi bana betu aba badi bamanye malu a bungi.​—Dutelonome 32:7.

19 Bible udi ulomba bena Kristo bakadi bakulakaje bua kuikala bilejilu bimpe kudi bansonga. (Tito 2:2-4) Pamuapa kanuena numona mushindu udi dinanukila dienu, masambila enu ne mibelu yenu biambuluisha bakuabu mpindieu to. Noa, Abalahama, Yosefe, Mose ne bakuabu kabavua mua kuikala bele meji bua mushindu uvua ditabuja diabu mua kuambuluisha bantu ba bipungu bitshivua bilua. Pabi, ditabuja diabu ne lulamatu luabu bivua bumpianyi bua mushinga wa bungi; ke mudibi kabidi bua ditabuja ne lulamatu luenu.

20. Mmasanka kayi adi mindile bonso badi balame ditekemena diabu dikole too ne ku ndekelu?

20 Nansha nuenu bashale ne muoyo palua “dikenga dinene” anyi babike ku lufu, ndisankapu kayi dia kupeta ‘muoyo wa bushuwa’! (Matayo 24:21; 1 Timote 6:19) Elayi meji bua dîba dikala Yehowa mua kumbusha ntatu ya bukulakaje mu bukokeshi bua bidimu tshinunu bua Kristo. Pamutu pa mibidi yetu kutungunuka ne kunyanguka, netumone makanda etu a mubidi enda alengela dituku dionso: bukole bua mubidi bua bungi, lumonu luimpe, lumvu lutue ne tshimuenekelu tshilenga! (Yobo 33:25; Yeshaya 35:5, 6) Bantu bapeta diakalenga dia kuikala ne muoyo mu buloba bupiabupia bua Nzambi nebikale anu bansonga pa kufuanyikija ne bidimu bia muoyo wabu, wikala wa kashidi. (Yeshaya 65:22) Nenku tuetu bonso tulamayi ditekemena dietu dikole too ne ku ndekelu ne tutungunukayi ne kusadila Yehowa ne muoyo wetu mujima. Tuikalayi bajadike ne: Yehowa neakumbaje malu onso adiye mulaye, ne malu enzaye neikale mapite atudi tuelela meji.​—Musambu 37:4; 145:16.

Newandamune munyi?

• Mmushindu kayi udi lulamatu lua Noa ukavua mukulakaje lupeteshe bukua bantu buonso masanka?

• Mmunyi muvua ditabuja dia bena lulamatu ba kale diambuluishe ndelanganyi yabu?

• Mmushindu kayi uvua Yosefe, Mose, Yoshua ne Samuele ku bukulakaje buabu bakoleshe batendeledi nabu bakuabu?

• Mmalu kayi adi bena Kristo bakulakaje mua kutushila bu bumpianyi?

[Nkonko ya dilonga]

[Tshimfuanyi mu dibeji 26]

Dinanukila dia Abalahama diakambuluisha Isaka bikole

[Tshimfuanyi mu dibeji 28]

Mose wakakankamija Yoshua ne mibelu ya meji

[Tshimfuanyi mu dibeji 29]

Masambila audi wenza bua bakuabu adi mua kuambuluisha bikole

[Tshimfuanyi mu dibeji 30]

Bansonga badi bapeta disanka padibu bateleja bena Kristo bakulakaje