Ndaku munda

Ndaku ku tshikebelu

“Mona mundi munange mikenji yebe!”

“Mona mundi munange mikenji yebe!”

“Mona mundi munange mikenji yebe!”

‘Mona mundi munange mikenji yebe! Ndi ngelangana meji bualu buayi dinda too ne ku dilolo.’​—MUSAMBU 119:97.

1, 2. (a) Mufundi wa Musambu wa 119 uvua mu nsombelu kayi? (b) Wakenza tshinyi ne bua tshinyi?

MUFUNDI wa Musambu wa 119 uvua mu diteta dikole. Baluishi bende bena lutambishi bavua kabayi batumikila mikenji ya Nzambi bavua bamuseka ne bamushiminyina malu. Bakokeshi bavua bamuelela bifufu ne bamukengesha. Bantu babi bavua bamunyunguluke, ne muoyo wende uvua mu njiwu. Malu onso aa akamupesha “kanyinganyinga” kakole. (Musambu 119:9, 23, 28, 51, 61, 69, 85, 87, 161) Nansha muvuaye ne ntatu eyi, mufundi wa Misambu wakimba ne: ‘Mona mundi munange mikenji yebe! Ndi ngelangana meji bualu buayi dinda too ne ku dilolo.’​—Musambu 119:97.

2 Udi ne bua kudiebeja ne: “Mmunyi muvua mikenji ya Nzambi mua kukolesha mufundi wa Misambu?” Mufundi wa Misambu uvua mumanye ne: Yehowa uvua umutabalela ne bualu ebu buvua bumukolesha. Bu muvuaye mumanye ne: kutumikila mikenji ivua Nzambi mufile ne dinanga nkuimpe, uvua uyitumikila ne disanka nansha muvua baluishi bende bamukengesha. Uvua mumanye ne: Yehowa uvua mumuleje bulenga. Kutumikila mikenji ya Nzambi kuakamuvuija kabidi muena meji kupita baluishi bende ne kuakamuambuluisha bua kukuba muoyo wende. Kuvua kumupesha kabidi ditalala ne kondo ka muoyo kimpe.​—Musambu 119:1, 9, 65, 93, 98, 165.

3. Bua tshinyi mbikole bua bena Kristo kutumikila mikenji ya mu Bible lelu eu?

3 Lelu eu ditabuja dia basadidi ba Nzambi ba bungi didi mu diteta dikole. Imue misangu muoyo wetu kawena mu njiwu, kadi tudi mu tshikondo tshia “malu makole.” Bantu ba bungi badi batunyunguluke ki mbanange malu a Nzambi to. Badi bakeba anu bubanji ne masanka abu nkayabu, mbena lutambishi ne kabena ne kanemu. (2 Timote 3:1-5) Bansonga bena Kristo badi ne bua kuluisha malu adi ateka lulamatu luabu kudi Nzambi mu njiwu. Mu nsombelu wa nunku, bidi mua kuikala bikole bua kutungunuka ne kunanga Yehowa ne malu mimpe. Mmunyi mutudi mua kudilama?

4. Mmunyi muvua mufundi wa Misambu muleje muvuaye wanyisha mikenji ya Nzambi, ne bua tshinyi bena Kristo badi ne bua kuenza pabu nunku?

4 Mufundi wa Misambu wakatantamena ntatu ivuaye nayi bualu uvua ne dîba dia kulonga mikenji ya Nzambi ne kuelelapu meji ne dianyisha. Ke tshivua tshimufikishe bua kuyinanga. Bulelela, mvese pabuipi ne yonso ya mu Musambu wa 119 idi yakula bua mishindu mishilangane ya mikenji ya Yehowa. * Lelu bena Kristo kabena muinshi mua Mikenji ya Mose ivua Nzambi mupeshe bena Isalele kale nansha. (Kolosai 2:14) Tshidibi, malongesha adi mu Mikenji ayi atshidi ne mushinga. Avua akolesha mufundi wa Misambu anu mudiwu mua kukolesha basadidi ba Nzambi badi lelu eu baluangana ne ntatu.

5. Mmalu kayi a mu Mikenji ya Mose atuakonkonona?

5 Tumonayi dikankamija ditudi mua kupetela ku malu asatu a mu Mikenji ya Mose: mukenji wa Nsabatu, wa dipumbulula bintu bia mu madimi ne eu uvua ukandika dialakana tshintu tshia mukuabu. Netumone ne: mbimpe kumvua dilongesha ditudi mua kupetela ku mukenji ne mukenji bua kumona mua kutantamena ntatu ya mu tshikondo tshietu etshi.

Tukumbaje majinga etu a mu nyuma

6. Mmajinga manene kayi atu nawu bantu?

6 Nzambi uvua mufuke bantu ne majinga a bungi. Tshilejilu, bua muntu kuikala ne bukole bua mubidi udi dijinga ne biakudia, biakunua ne muaba wa kulala. Kadi muntu utu kabidi ne majinga a mu nyuma. Mbimpe akumbaje majinga ende a mu nyuma aa bua kuikalaye ne disanka dia bushuwa. (Matayo 5:3) Yehowa uvua mumanye ne: kukumbaja dijinga dia ku tshifukilu edi kuvua ne mushinga wa bungi. Ke bualu kayi wakambila bena Isalele bua bikala ne dituku dijima ku lumingu luonso divuabu kabayi benza midimu yabu ya buatshia buila bua kukumbaja malu avua atangila ntendelelu wabu.

7, 8. (a) Mmunyi muvua Nzambi muleje dishilangana pankatshi pa dituku dia Nsabatu ne matuku makuabu? (b) Nsabatu uvua ne tshipatshila kayi?

7 Mukenji wa Nsabatu uvua uleja mushinga wa kuangata dîba dia kulengeja malanda ne Nzambi. Muaba wa kumpala udibu bakula mu Bible bua nsabatu anyi “dituku dia kuikisha” ndîba divua bena Isalele bapete mana mu tshipela. Nzambi wakabambila ne: bavua ne bua kuangula tshiakudia etshi tshia mu tshishima matuku asambombo. Dituku disambombo, bavua ne bua kuangula ‘biakudia bia matuku abidi,’ bualu dituku dia muanda mutekete mana kaavua ne bua kuloka to. Dituku dia muanda mutekete divua ne bua kuikala ‘dituku diakajidila Yehowa’ ne muntu yonso uvua ne bua kusomba kuende. (Ekesode 16:13-30) Umue wa ku Mikenji Dikumi uvua wamba ne: kakuvua mudimu nansha umue uvua mua kuenzeka dia Nsabatu to. Divua dituku dia tshijila. Bavua ne bua kushipa muntu uvua kayi udinemeka.​—Ekesode 20:8-11; Nomba 15:32-36.

8 Mukenji wa Nsabatu uvua uleja muvua Yehowa uditatshisha bua bukole bua mubidi bua bantu bende ne bua malanda avuabu ne bua kudia nende. Yezu wakamba ne: “Dituku dia tshijila ndienza bua muntu.” (Mâko 2:27, MMM) Dituku adi kadivua anu diambuluisha bena Isalele bua kuikisha to, kadi divua kabidi dibapesha mushindu wa kusemena pabuipi ne Mufuki wabu ne kumunanga. (Dutelonome 5:12) Divua dituku dia kuenza anu malu bu mudi kutendelela mu dîku, kusambila ne kuelela meji pa Mikenji ya Nzambi. Mukenji wa Nsabatu uvua wambuluisha bena Isalele bua kubenga kupitshisha dîba diabu dionso ne makanda abu onso ku dikeba bintu bia ku mubidi. Dituku dia Nsabatu divua dibavuluija ne: malanda abu ne Yehowa avua ne mushinga wa bungi kupita bintu bionso mu nsombelu wabu. Yezu wakambulula dilongesha didi kadiyi mua kushintuluka edi pakambaye ne: ‘Bakafunda dîyi ne: Muntu kikadi biende ne muoyo bualu bua bidia nkayabi, ikale biende nau bualu bua mêyi onso adi alopoka mukana mua Nzambi.’​—Matayo 4:4.

9. Mukenji wa Nsabatu udi ulongesha bena Kristo tshinyi?

9 Kabatshiena balomba basadidi ba Nzambi bua kunemeka dituku dia nsabatu dia mêba 24 to, kadi Nsabatu utshidi anu ne mushinga. (Kolosai 2:16) Udi utuvuluija ne: tuetu petu tudi ne bua kuteka malu a Nzambi pa muaba wa kumpala. Midimu yetu anyi dijikija lutetuku kabiena ne bua kuangata muaba wa malu a Nzambi nansha. (Ebelu 4:9, 10) Nunku tudi ne bua kudiebeja ne: “Mbualu kayi budi ne mushinga mu nsombelu wanyi? Ndiku nteka pa muaba wa kumpala dilonga dianyi dia Bible, disambila, dibuela mu bisangilu ne diyisha lumu luimpe lua Bukalenge bua Nzambi anyi? Peshi midimu mikuabu idi yangata muaba wa malu a Nzambi?” Tuetu tuteka malu a Nzambi pa muaba wa kumpala mu nsombelu wetu, Yehowa udi utujadikila ne: katuakupangila bintu bitudi nabi dijinga bua kuikala ne muoyo.​—Matayo 6:24-33.

10. Kuangata dîba dia kuenza malu a Nzambi kudi kutuambuluisha ku tshinyi?

10 Mêba atudi tulonga Bible ne mikanda idi ituambuluisha bua kumulonga, ne atudi tuelela meji pa malu atudi balongemu adi mua kutuambuluisha bua kusemena pabuipi ne Yehowa. (Yakobo 4:8) Tshilejilu, kukadi bidimu bitue ku 40 mpindieu Susan wakatuadija kudisumbila tshikondo bua kulonga Bible pa tshibidilu. Udi uleja muvua dilonga edi kadiyi dipepele ku ntuadijilu. Divua dimutonda bikole. Kadi pavuaye wenda ulonga, uvua wenda unanga dilonga diende edi. Mpindieu utu umvua bibi menemene padi bualu kayi buonso bumupangisha bua kudilongela. Udi wamba ne: “Kulonga Bible nkungambuluishe bua kumanya Yehowa ne bua kumumona bu Tatu wanyi. Ndi mmuitabuja, mmueyemena ne mmusambila kakuyi bualu. Bitu bingenza disanka pandi mmona mudi Yehowa munange basadidi bende, mudiye untabalela ne ungambuluisha.” Ndisankapu kayi ditudi petu mua kupeta tuetu ne tshibidilu tshia kutabalela majinga etu a mu nyuma!

Mukenji wa dipumbulula

11. Mukenji wa dipumbulula uvua ulomba bena Isalele bua kuenza tshinyi?

11 Bualu buibidi bua mu Mikenji ya Mose buvua buleja muvua Nzambi uditatshisha bua bantu bende buvua mu mukenji wa dipumbulula. Yehowa wakambila bena Isalele bavua ne madimi ne: pavuabu banowa bintu bia mu madimi abu, bavua ne bua kuanyishila bapele bua kupumbulula bivua bishala. Bena madimi kabavua ne bua kunowa bintu bionso bivua kumpenga kua madimi abu anyi kabavua ne bua kupinganyina tumuma tua mvinyo peshi tua olive tuvua tushala mu madimi to. Kabavua ne bua kupinganyina bisumbu bia ntete bivua bishala ku mpukapuka mu madimi. Nzambi uvua mulongolole bualu ebu ne dinanga bua kuambuluisha bapele, benyi, bana ba nshiya ne bakaji ba mu lufuila. Bulelela, kupumbulula kuvua kubalomba mudimu wa bungi, kadi kuvua kubambuluisha bua kubenga kulomba ka pa luse.​—Lewitiki 19:9, 10; Dutelonome 24:19-22; Musambu 37:25.

12. Mukenji wa dipumbulula uvua upesha bena madimi mushindu wa kuenza tshinyi?

12 Mukenji wa dipumbulula kauvua uleja bungi bua bintu bivua muena budimi ne bua kushila bapele. Muntu ne muntu uvua usungula bunene bua tshitupa tshia kumpenga tshivuaye ne bua kubashila. Mu muanda eu, mukenji eu uvua ulongesha bena Isalele bua bikala ne tshibidilu tshia kupeshangana bintu. Uvua upesha bena madimi mushindu wa kuleja dianyisha diabu kudi Nzambi uvua ubapesha bia pa madimi, bualu muntu ‘udi uleja mukengedi wa bintu luse udi utumbisha Mufuki wende.’ (Nsumuinu 14:31) Tshilejilu, Boaza uvua umue wa ku bantu bavua benze nunku. Wakenza bua ne: Luta mukaji wa mu lufuila uvua upumbulula mu budimu buende, apete ntete ya bungi. Yehowa wakabenesha Boaza bua muvuaye tshipapayi.​—Luta 2:15, 16; 4:21, 22; Nsumuinu 19:17.

13. Mukenji wa kale wa dipumbulula udi utulongesha tshinyi?

13 Dilongesha dia mukenji wa dipumbulula ki ndishintuluke to. Yehowa udi ulomba basadidi bende bua bikala bapesha bakuabu bintu, nangananga bapele. Patudi tupeshangana bintu, Yehowa udi utubenesha bikole. Yezu wakamba ne: ‘Peshayi bakuabu bintu nebanupe penu. Nebanuelele mu tshibombi tshienu bintu bivule, biuja bishindika bisekenkeja, biya too ne panshi. Bualu tshipimu tshinuikala bapimangane natshi ke tshianupimabu penu natshi.’​—Luka 6:38, MMM.

14, 15. Mmunyi mutudi mua kuikala ne tshibidilu tshia kupeshangana bintu ne mmunyi mudi ngikadilu eu utuambuluisha tuetu ne bantu batudi tuambuluisha?

14 Mupostolo Paulo wakatubela bua tuikale ‘tuenzela bantu bonso bimpe, kadi tutambe kuenzela bena dîku dia bena kuitabuja bimpe.’ (Galatia 6:10) Nunku tudi ne bua kuditatshisha bua kuambuluisha bena Kristo netu mu nyuma dîba dionso didi ditabuja diabu dikale mu diteta. Kadi badi kabidi mua kujinga diambuluisha dikuabu, bu mudi kubafila ku Nzubu wa Bukalenge anyi kubasumbila bintu. Mu tshisumbu tshienu mudiku mukulakaje, mubedi anyi muntu udi kayi mua kunyunga ne udi ujinga bua balue kumusamba peshi kumuambuluisha mu mushindu mukuabu anyi? Tuetu tuditatshisha bua kukumbaja majinga a bantu aba, Yehowa udi mua kuandamuna masambila abu ku butuangaji buetu. Nansha mudi kutabalelangana kuikale mukenji wa bena Kristo, kudi kabidi kuambuluisha aba badi batabalelangana. Patudi tuleja bena Kristo netu dinanga dilelela, tudi tupeta disanka dia bungi ne Yehowa udi utuanyisha.​—Nsumuinu 15:29.

15 Mushindu mukuabu munene udi bena Kristo baleja bulenga buabu mpadibu bapitshisha dîba diabu ne bukole buabu mu diambila bakuabu malu a Nzambi. (Matayo 28:19, 20) Muntu yonso ukadi muambuluishe muntu mukuabu bua kulambula muoyo wende kudi Yehowa mmumanye mudi mêyi a Yezu aa malelela: “Disanka dia kupa ndipite dia kupeta.”​—Bienzedi 20:35, MMM.

Kubenga kualakana bintu bia bakuabu

16, 17. Mukenji wa dikumi uvua ukandika tshinyi ne bua tshinyi?

16 Bualu buisatu bua mu Mikenji ya Nzambi butudi ne bua kukonkonona budi mu mukenji wa dikumi uvua ukandika bena Isalele bua kubenga kualakana bintu bia bakuabu. Mukenji eu uvua wamba ne: “Kualakanyi nzubu wa mukuenu. Kualakanyi mukaji wa mukuenu, nansha muena mudimu wende mulume, nansha muena mudimu wende mukaji, nansha ngombe wende, nansha mpunda wende, nansha tshintu tshiende tshionso.” (Ekes. 20:17, MMM) Kakuvua muntu uvua mua kusaka muntu mukuabu bua kutumikila mukenji eu, bualu kakuena muntu utu ubala mu mioyo ya bantu. Kadi mukenji eu uvua uleja muvua Mikenji ya Nzambi mipite kule ne kule mikenji ya bantu. Uvua uleja bena Isalele ne: muntu ne muntu uvua ne bua kubadila Yehowa malu ende, bualu anu yeye ke utu ubala mu mioyo ya bantu. (1 Samuele 16:7) Mukenji eu uvua uya kabidi too ne ku muji wa malu mabi.​—Yakobo 1:14.

17 Mukenji uvua ukandika dialakana bintu bia bakuabu uvua wambuluisha bena Isalele bua kuepuka dinanga dinekesha dia bintu, lukuka ne didiabakena. Uvua kabidi ubepula ku diteta dia kuiba anyi kuenda masandi. Misangu yonso nekuikale anu bantu bikala ne bintu bitudi tujinga anyi bamueneka bikale ne nsombelu muimpe kutupita. Tuetu katuyi tudikanda mu nsombelu eyi, katuakuikala ne disanka ne netuikale bena lubabu. Bible udi ubikila dialakana ne: tshimanyinu tshia ‘meji a patupu adi Nzambi upidia.’ Mbimpe kubenga kualakana bintu bia bende.​—Lomo 1:28-30.

18. Ndungenyi kayi ludi lutangalake pa buloba lelu ne ludi mua kutufikisha ku malu mabi kayi?

18 Lungenyi ludi lusaka bantu ku dinanga dinekesha dia bintu ne ku ditembangana ndutangalake pa buloba lelu. Bangenda-mushinga badi batusuisha bintu biabu bipiabipia ne misangu ya bungi badi baleja ne: tuetu katuyi nabi katuakuikala ne disanka to. Elu ke lungenyi luvua Mikenji ya Yehowa ikandika menemene. Lungenyi lukuabu ludi lupetangana nalu ndua kukeba mu mishindu yonso nsombelu muimpe ne kupeta bubanji bua bungi. Mupostolo Paulo wakatudimuija wamba ne: ‘Bobu badi basue kuikala babanji badi bapona mu kutetshibua kua munda ne mu buteyi ne mu nkuka ya bungi idi mipote ne idi ibanyanga, bu yoyi mene idi yinyisha bantu mu dibashipesha ne mu dibutuka. Bualu bua lukuka lua biuma ludi muji wa malu mabi a mishindu yonso; bidi bantu bakuabu badikebela ne bakasesuishibua mu njila wa ditabuja, bakadisunsula mubidi wonso ne tunyinganyinga tua bungi.’​—1 Timote 6:9, 10.

19, 20. (a) Bua bantu badi banange mikenji ya Yehowa, mmalu kayi adi ne mushinga menemene? (b) Netuakuile pa tshinyi mu tshiena-bualu tshidi tshilonda?

19 Bantu badi banange mikenji ya Nzambi mbamanye ne: lukuka lua biuma ludi ne njiwu ne badi badilama kudilu. Tshilejilu, mufundi wa Misambu wakasambila Yehowa wamba ne: ‘Inyika mutshima wanyi bua kulondawu mêyi awakummanyisha, kuukumishi ku lukuka lua lupetu. Mikenji ya mukana muebe idi ipita bitupa binunu bia biamu bia or ne bia argent kundi.’ (Musambu 119:36, 72) Tuetu bitabe ne: mêyi aa mmalelela, neatuambuluishe bua kushala ne nkatshinkatshi bua kuepuka mateyi bu mudi dinanga dinekesha dia biuma, lukuka ne didiabakena. ‘Dinemeka dia Nzambi’ didi dipetesha muntu lupetu lutambe buimpe, kadi ki ndidiunguijila biuma nansha.​—1 Timote 6:6, MMM.

20 Malongesha adi afumina ku Mikenji ivua Yehowa mupeshe tshisamba tshia Isalele adi ne mushinga mu matuku makole atudi aa anu muvuawu nawu kale. Tuetu tualonda mu nsombelu wetu, netufike ku diananga ne kudianyisha ne netuikale ne disanka dia bungi. Mikenji idi ne malongesha adi ne mushinga wa bungi kutudi, ne nsombelu wa bantu ba mu Bible ne malu avua mabafikile bidi bituvuluija mushinga wayi. Netuakule bua bamue ba kudibu mu tshiena-bualu tshidi tshilonda.

[Mêyi adi kuinshi]

^ tshik. 4 Musambu eu udi ne mvese 176. Pa kumbusha anu mvese 4, yonso idi yakula bua mikenji ya Yehowa, bua mêyi ende, bua kulumbulula kuende kuakane ne bua njila yende.

Newandamune bishi?

• Bua tshinyi mufundi wa Musambu wa 119 uvua munange mikenji ya Yehowa?

• Mukenji wa Nsabatu udi ulongesha bena Kristo tshinyi?

• Mukenji wa Nzambi wa dipumbulula udi ne mushinga kayi lelu?

• Mmushindu kayi udi mukenji udi ukandika dialakana utulama?

[Nkonko ya dilonga]

[Tshimfuanyi mu dibeji 21]

Mukenji wa Nsabatu uvua uleja tshinyi?

[Tshimfuanyi mu dibeji 23]

Mukenji wa dipumbulula udi utulongesha tshinyi?