E kaya na tabana ni bula na World Health Organization (WHO) ni “takalevu e vuravura” na nodra vakalolomataki na yalewa. E tomana: “Rauta ni 35 na pasede ni yalewa kece qori era vakalolomataki ga ena liga i watidra se dua e rau a veiwatini tu e liu.” Ia e laurai ni “30 na pasede na yalewa e vuravura e vakalolomataki ira sara ga o watidra.”

Era vakatarogi e le 64,303 na lewenivanua, ra qai tukuna e 79 na pasede ni “vakavuna o lotu e levu na rarawa kei na veisei e vuravura nikua.” E laurai tale ga ena dua na wili lewenivanua mai Igiladi kei Welesi ena 2001 ni 72 na pasede era kaya nira lotu vaKarisito, ia ena 2011 sa lutu ina 59 na pasede. Na gauna vata qori e tubu na kedra iwiliwili era kaya nira sega ni lewena e dua na matalotu mai na 15 ina 25 na pasede.

E ripotetaka na tabana ni tukutuku ni vakabibitaki ena lawa se qai veisautaki ga mera dau sikovi ira nodra itubutubu qase na luvedra, mera vakaceguya tale ga na “lomadra.” Ia na lawa vata qori e “sega ni vakamatatataka na itotogi ena tau” ke ra sega ni muria.

Era sa lawakitaka tiko na daubasulawa na kena buli e levu na iyaya e dau vakayagataki e veisiga me vaka na iyaya ni sasauni, wainimate ni savasava, se kakana mada ga. E kaya e dua na Peresitedi ni kabani e dau veivakasalataki ena taqomaki ni kakana, “voleka ni iyaya kece e vakayagataki sa rawa ni lawakitaki na kena buli.” E kaya e dua na kenadau ni 10 na pasede ni kakana kece e voli mai na vanua se qai vakatorocaketaki tiko sa waki tu kei na so tale na ka.