Yaa mi ní ɔ nɔ

Yaa e mi ní ɔ mi

Adebɔ Níhi Jeɔ Mawu Hɛ Kalɔ ɔ Kpo

Adebɔ Níhi Jeɔ Mawu Hɛ Kalɔ ɔ Kpo

‘Wa Nyɔmtsɛ, kɛ wa Mawu! Mo ji nɔ nɛ sa kaa a ngɔ hɛ mi nyami kɛ ha. Mo lɛ o bɔ níhi tsuo.’—KPOJ. 4:11.

1. Mɛni e sa kaa wa pee konɛ wa hemi kɛ yemi ɔ mi nɛ wa daa?

NIHI fuu deɔ ke níhi nɛ a ma nyɛ maa na kɛ a hɛngmɛ pɛ nɛ a heɔ yeɔ. Mɛni blɔ nɔ wa ma nyɛ maa gu kɛ ye bua jamɛatsɛmɛ ɔmɛ konɛ a ná hemi kɛ yemi ngɛ Yehowa mi? Baiblo ɔ tsɔɔ kaa ‘nɔ ko nɛ Mawu hyɛ.’ (Yoh. 1:18) Ke jã a, lɛɛ mɛni blɔ nɔ wa maa gu kɛ ha nɛ hemi kɛ yemi nɛ wa ngɛ ngɛ Yehowa, “Mawu nɛ a nɛ́ lɛ ɔ” mi ɔ mi nɛ wa mɔ? (Kol. 1:15) Kekleekle ɔ, e he hia nɛ waa le tsɔɔmihi nɛ ha we nɛ nihi nɛ a le Yehowa a. Kɛkɛ lɔɔ se ɔ, waa kɛ Baiblo ɔ ma nyɛ ma tsu ní ngɛ he bemi mi konɛ wa ha nɛ nihi nɛ a na kaa tsɔɔmihi kaa jã a ‘teɔ si kɛ woɔ Mawu nile ɔ.’—2 Kor. 10:4, 5.

2, 3. Mɛni tsɔɔmi enyɔ komɛ ha we nɛ nihi nɛ a le anɔkuale nɛ kɔɔ Mawu he ɔ?

2 Su tsakemi tsɔɔmi ɔ ji lakpa tsɔɔmihi nɛ ha we nɛ nihi leɔ anɔkuale nɛ kɔɔ Mawu he ɔ a kpɛti kake. Adesahi a susumi nɛ ɔ kɛ nɔ́ nɛ Baiblo ɔ de ɔ kɔ we, nɛ e ha we nɛ nihi nɛ a ná hɛ kɛ nɔ́ fɔmi hulɔ. Su tsakemi tsɔɔmi ɔ tsɔɔ kaa níhi nɛ wami ngɛ a mi ɔ tsuo ba si himi mi ngɛ mɛ nitsɛmɛ a dɛhe. Ke jã ji sane ɔ, lɛɛ yi mi tomi ko be adesahi a wami he mɔ.

3 Sɔlemi yali komɛ hu tsɔɔ kaa je mluku ɔ kɛ níhi nɛ wami ngɛ a mi ɔ tsuo ye jeha akpehi bɔɔ ko pɛ. Nihi nɛ a tsɔɔ tsɔɔmi nɛ ɔ ngɛ bumi mi kuɔ kɛ ha Baiblo ɔ, se a tsɔɔ kaa Mawu ngɔ ligbi ekpa pɛ kɛ bɔ je ɔ ngɛ jeha akpehi bɔɔ nɛ be ɔ mi, nɛ ligbi ɔ eko tsuaa eko hɛɛ ngmlɛfia 24. A kplɛɛ we níhi nɛ je mi si kpali deɔ nɛ e kɛ a susumi ɔ kɔ we ɔ nɔ. Enɛ ɔ he ɔ, a tsɔɔmi ɔ gbeɔ Baiblo ɔ he guɛ, nɛ lɔɔ ha nɛ nihi susuɔ kaa Baiblo ɔ dɛ. Nihi nɛ a hɛɛ susumi nɛ ɔ ngɛ kaa ni komɛ nɛ a hi si ngɛ kaseli ɔmɛ a be ɔ mi nɛ a hɛ dɔɔ ngɛ Mawu he, ‘se pi ngɛ anɔkuale ní lemi nya a.’ (Rom. 10:2) Mɛni blɔ nɔ wa maa gu konɛ waa ngɔ Mawu Munyu ɔ kɛ ku “mɔ nguahi,” nɛ ji su tsakemi tsɔɔmi ɔ kɛ susumi nɛ nihi hɛɛ kaa a ngɔ ligbi kakaaka ekpa kɛ bɔ je ɔ jeha akpehi bɔɔ pɛ ji nɛ ɔ? * Loko wa ma nyɛ maa ye bua mɛ ɔ, ja wɔ nitsɛmɛ wa bɔ mɔde wawɛɛ nɛ wa ná Baiblo ɔ mi tsɔɔmi ɔmɛ a he anɔkuale nile.

ANƆKUALE MUNYUHI KƐ NÍHI A HE SUSUMI NƆ NƐ A DAA KƐ NÁA HEMI KƐ YEMI

4. E sa kaa wa hemi kɛ yemi ɔ nɛ da mɛni nɔ?

4 Baiblo ɔ tsɔɔ kaa e sa nɛ waa bu nile kaa nɔ́ ko nɛ e he jua wa. (Abɛ 10:14) Yehowa suɔ nɛ waa da anɔkuale munyuhi kɛ níhi a he susumi kpakpa nɔ kɛ ná hemi kɛ yemi ngɛ e mi, se pi je mi ní leli kɛ jami mi tsɔɔmihi a nɔ. (Kane Hebribi 11:1.) Ja wa ngɛ nɔ mi mami kaa Yehowa ngɛ loko hemi kɛ yemi nɛ wa ngɛ ngɛ e mi ɔ mi maa wa. (Kane Hebribi 11:6.) Akɛnɛ wa hla níhi a mi, nɛ wa ‘susu’ níhi a he kɛ ya tsitsaa a heje nɛ wa kplɛɛ nɔ kaa Mawu ngɛ ɔ nɛ.—Rom. 12:1, NW.

5. Mɛni ji yi mi tomi kake heje nɛ wa ma nyɛ ma ná nɔ mi mami kaa Mawu ngɛ?

5 E ngɛ mi kaa wa be nyɛe maa na Mawu kɛ wa hɛngmɛ mohu lɛɛ, se bɔfo Paulo tsɔɔ yi mi tomi kake heje nɛ e sa kaa wa ná nɔ mi mami kaa e ngɛ ɔ. Paulo ngma kɛ kɔ Yehowa he ke: “Kɛ je be nɛ Mawu bɔ je ɔ, e he wami nɛ ngɛ daa, kɛ e su nɛ ji níhi nɛ a nɛ́ kɛ hɛngmɛ ɔ jeɔ kpo paa ngɛ e nibɔ ní ɔmɛ a mi, nɛ adesa naa. Lɔɔ he ɔ, a be nya jemi ko kulaa.” (Rom. 1:20) Kɛ o ma plɛ kɛ ye bua nɔ ko nɛ e be nɔ mi mami kaa Mawu ngɛ aloo e be ɔ konɛ e nu Paulo munyu ɔ sisi ha kɛɛ? O ma nyɛ maa ngɔ nɔ hyɛmi níhi nɛ nyɛɛ se nɛ ɔ kɛ tsu ní. Nɔ hyɛmi ní nɛ ɔmɛ kɔɔ adebɔ níhi a he, nɛ a tsɔɔ kaa Mawu ngɛ he wami kɛ nile.

ADEBƆ NÍHI TSƆƆ KAA MAWU NGƐ HE WAMI

6, 7. Mɛni ji níhi enyɔ nɛ a poɔ wa he piɛ nɛ tsɔɔ kaa Yehowa ngɛ he wami?

6 Wa naa odase yemihi nɛ tsɔɔ kaa Yehowa ngɛ he wami ngɛ níhi enyɔ nɛ a poɔ wa he piɛ nɛ e bɔ ɔ a mi. Ní nɛ ɔmɛ ji kɔɔhiɔ nɛ bɔle zugba a kɛ he wami ko nɛ ngɛ zugba a sisi nɛ poɔ wa he piɛ. Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, pi kɔɔhiɔ nɛ wa muɔ ɔ pɛ nɛ wa náa ngɛ kɔɔhiɔ nɛ bɔle je ɔ mi. Kɔɔhiɔ nɛ bɔle je ɔ poɔ wa he piɛ ngɛ níhi nɛ ngɛ kɔɔhiɔ ɔ mi nɛ ma nyɛ maa ye wɔ awi ɔ a he. Behi fuu ɔ, ke tɛhi nɛ a ngɛ kɔɔhiɔ ɔ mi nɛ a ma nyɛ ma puɛ ní ngɛ zugba a nɔ ɔ sɛ kɔɔhiɔ nɛ bɔle zugba a mi ɔ, a sãa. Ke a ngɛ sãe ɔ, a peeɔ la nɛ ngɛ fɛu ngɛ hiɔwe gbɔkuɛ.

7 He wami ko hu ngɛ zugba a sisi nɛ poɔ wa he piɛ ngɛ níhi nɛ ma nyɛ maa ye wɔ awi ɔ a he. He wami nɛ ɔ ngɛ zugba a sisi tsitsaa. Tɛ ko nɛ dɔ la wawɛɛ ngɛ zugba a sisi nɛ ke e ngɛ e he poe ɔ, he wami ko jeɔ e mi kɛ yaa hiɔwe nɛ e bɔleɔ zugba a. He wami nɛ ɔ poɔ wa he piɛ ngɛ pu ɔ he, nɛ e ha we nɛ pu la a nɛ ngla wɔ. E fiaa pu la a eko kɛ pueɔ he. Akɛnɛ he wami nɛ ɔ poɔ zugba a he piɛ heje ɔ, pu la a ngla we wɔ ngɛ zugba a nɔ. Mohu ɔ, jamɛ a he wami ɔ tsiɔ pu la a nya aloo e fiaa pu la a eko kɛ ya pueɔ he ko. Ke nɔ ko ngɛ North pole kɛ South pole ɔ, e ma nyɛ maa na la slɔɔtoslɔɔto komɛ ngɛ hiɔwe nyɔ mi. La nɛ ɔmɛ tsɔɔ kaa he wami nɛ jeɔ zugba a mi ɔ ngɛ ní tsue. Atsinyɛ jemi ko be he kaa Yehowa ngɛ “he wami” wawɛɛ nitsɛ.—Kane Yesaya 40:26.

ADEBƆ NÍHI TSƆƆ KAA MAWU NGƐ NILE

8, 9. Ke wa hyɛ bɔnɛ adebɔ níhi nɛ wami ngɛ a mi ɔ plɛɔ kɛ náa kɔɔhiɔ kpakpa nɛ a muɔ ɔ, mɛni tsɔɔ kaa Yehowa ngɛ nile?

8 Nile nɛ Yehowa ngɛ ɔ hu jeɔ kpo ngɛ blɔ nya nɛ e to konɛ e kɛ baa adebɔ níhi nɛ wami ngɛ a mi ɔ a yi ngɛ zugba a nɔ. Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, moo ngɔ lɛ kaa o ngɛ ma ko nɛ a fia gbogbo kɛ wo he nɛ nimli babauu ngɛ mi ɔ mi. A tui blɔ nya konɛ nyu kpakpa nɛ ba ma a mi, nɛ jã kɛ̃ nɛ a tui blɔ nya konɛ a ngɔ dwɔmi nɛ ngɛ ma a mi ɔ kɛ ya pue he. E be kɛe kulaa nɛ dwɔmi maa laa ma a yi nɛ́ nihi be nyɛe maa hi ma a mi hu. Ngɛ blɔ ko nɔ ɔ, wa zugba a ngɛ kaa ma ko nɛ a fia gbogbo kɛ wo he. Nyu kpakpa bɔɔ ko pɛ nɛ ngɛ zugba a nɔ, nɛ e be gbɔjɔɔ kaa wa maa ngɔ dwɔmi nɛ ngɛ zugba a nɔ ɔ kɛ ya pue he. Se zugba a nyɛɔ baa adebɔ níhi ayɔ akpehi abɔ a yi daa. Mɛni heje? Ejakaa zugba a nyɛɔ nɛ e tsakeɔ ní momohi kɛ peeɔ ní ehehi konɛ níhi nɛ wami ngɛ a mi ɔ nɛ a ná he se.

9 Mo susu bɔnɛ adebɔ níhi nɛ wami ngɛ a mi ɔ plɛɔ kɛ náa kɔɔhiɔ kpakpa nɛ a muɔ ha a he nɛ o hyɛ. Adebɔ níhi ayɔ akpehi abɔ muɔ kɔɔhiɔ kpakpa nɛ a tsɛɛ ke oxygen ɔ, nɛ a jeɔ kɔɔhiɔ yaya nɛ a tsɛɛ ke carbon dioxide ɔ. Se kɛ̃ ɔ, kɔɔhiɔ kpakpa a tɛ̃, nɛ jã kɛ̃ nɛ kɔɔhiɔ yaya a hu hyi we je ɔ mi tɔ. Mɛni heje? Ejakaa tsohi gblaa kɔɔhiɔ yaya a, kɛ nyu, kɛ pu la a, kɛ ní kpahi ngɛ zu ɔ mi nɛ a kɛ peeɔ a niye ní, nɛ a jeɔ kɔɔhiɔ kpakpa kpo. Ke a je kɔɔhiɔ kpakpa a kpo ɔ, kɛkɛ wɔ hu wa mu kɛ wo wa mi kɛkɛ wa je kɔɔhiɔ yaya a kpo ha mɛ. Yehowa guɔ tsohi nɛ e bɔ ɔ a nɔ kɛ “haa wɔ wami, kɛ mumi nɛ wa muɔ.” (Níts. 17:25) Moo hyɛ bɔnɛ Yehowa nile mi kuɔ ha!

10, 11. Mɛni blɔ nɔ kutu (ablɛɛ) kɛ nyutsɛ̃nyutsɛ̃ (nini) haa nɛ wa naa kaa Yehowa ngɛ nile ngɛ?

10 Ke wa hyɛ bɔnɛ Yehowa plɛ kɛ bɔ níhi babauu nɛ a ngɛ zugba a nɔ ɔ, wa ma nyɛ maa na hu kaa e ngɛ nile. Níhi a mi hlami tsɔɔ kaa adebɔ níhi nɛ wami ngɛ a mi ɔ slɔɔtoslɔɔtohi maa pee ayɔ 2 kɛ ya si ayɔ 100 nɛ ngɛ zugba a nɔ. (Kane La 104:24.) Adebɔ ní nɛ ɔmɛ ekomɛ haa nɛ wa naa kaa Yehowa ngɛ nile. Ha nɛ wa susu ekomɛ a he nɛ waa hyɛ.

Wa naa Mawu nile ɔ ngɛ bɔnɛ e plɛ kɛ bɔ nyutsɛ̃nyutsɛ̃ (nini) hɛngmɛhi ha a mi (Hyɛ kuku 11)

11 Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, kalegbɔ nɛ kutu (ablɛɛ) ngɛ ɔ klee we kulaa. E kalegbɔ ɔ klemi ngɛ kaa ningma tso nya. Se kɛ̃ ɔ, e nyɛɔ nɛ e teɔ maa pee si tomi 1,800 kɛ jeɔ Canada kɛ yaa huetso ko nɛ ngɛ Mexico ɔ mi. Pu ɔ nɛ tsɔɔ lɛ blɔ. Se ke pu nɔ si ɔ, mɛni blɔ nɔ e guɔ kɛ leɔ blɔ? Yehowa pee kutu ɔ kalegbɔ nyafii ɔ konɛ ke pu ɔ nɔ si po ɔ, e nyɛ nɛ e le blɔ kɛ ya he nɛ e yaa a. Mo susu nyutsɛ̃nyutsɛ̃ (nini) hu he nɛ o hyɛ. Lohwe nyafii nɛ ɔ ngɛ hɛngmɛ agboagbo enyɔ. E hɛngmɛ ɔmɛ nyɛɔ naa ní slɔɔtoslɔɔtohi fuu nɛ yaa nɔ ngɛ be kake mi. Se lohwe nyafii nɛ ɔ kalegbɔ nyafii ɔ nyɛɔ leɔ níhi kpɛ̃kpɛ̃ɛkpɛ̃ nɛ e hɛngmɛ ɔmɛ poɔ he foni ɔ tsuo mi tso.

12, 13. Mɛni ngɛ nyakpɛ ngɛ bɔnɛ Yehowa plɛ kɛ bɔ wami yiblii ɔ ha a he?

12 Nɔ́ nɛ ngɛ nyakpɛ pe kulaa ji bɔnɛ Yehowa plɛ kɛ bɔ wami yiblii nɛ ngɛ adebɔ níhi nɛ wami ngɛ a mi ɔ mi ha a. Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, wami yiblii maa pee kaa ayɔ akpeakpe lafahi abɔ lɛ ngɛ o nɔmlɔtso ɔ mi. Ngɛ wami yiblii nɛ ɔmɛ eko tsuaa eko mi ɔ, wa ngɛ nɔ́ ko nɛ a tsɛɛ ke DNA (deoxyribonucleic acid). DNA ɔ mi nɛ a to bɔnɛ e sa kaa wa nɔmlɔtso ɔ nɛ hi ha a he blɔ nya ngɛ.

13 Níhi enyɛmɛ nɛ ngɛ DNA ɔ mi? A ma nyɛ maa ngɔ níhi nɛ ngɛ DNA ɔ mi ɔ kɛ to níhi nɛ a kɛ fɔɔ apawa (CD) nɔ ɔ he. A ma nyɛ maa ngɔ níhi tsuo nɛ ngɛ munyunguhi a sisi tsɔɔmi womi ko mi ɔ kɛ fɔ apawa kake nɔ. Enɛ ɔ ngɛ nyakpɛ wawɛɛ, ejakaa apawa klee we kulaa. Ke a na DNA mine nyafii kake ɔ, níhi nɛ ngɛ mi ɔ ma nyɛ maa ya apawahi ayɔ akpeakpe lafahi abɔ nɔ! Ke wa maa tsɔɔ nya ngɛ blɔ kpa ko hu nɔ ɔ, DNA nɛ gbli mine nyafii kake hɛɛ blɔ tsɔɔmihi nɛ a ma nyɛ maa da nɔ kɛ bɔ nimli nɛ a ngɛ wami mi mwɔnɛ ɔ, a yibɔ ɔ totoe 350!

14. Kɛ níhi nɛ je mi si kpali na a ha nɛ o naa Yehowa ha kɛɛ?

14 Matsɛ David tsɔɔ kaa Yehowa ngma níhi tsuo nɛ kɔɔ bɔnɛ e plɛ kɛ bɔ adesa nɔmlɔtso ɔ ha a he ɔ kɛ wo okadi peemi mi womi ko mi. David de ke: “Benɛ a ngɛ mi puɛe ngɛ laami mi, nɛ wu ɔmɛ ngɛ wae ngɛ ye nyɛ muklii mi tɔɔ ɔ, i fɔɔ si pãa ngɛ o hɛ mi. Benɛ a ná we nɛ a fɔ mi lolo po ɔ, a ngma ye wami be ɔ tsuo ngɛ o womi ɔ mi momo.” (La 139:15, 16) Wa nu nɔ́ heje nɛ David suɔ nɛ e je Yehowa yi benɛ e susu bɔnɛ a plɛ kɛ bɔ e nɔmlɔtso ɔ ha a he ɔ sisi. Je mi si kpali na níhi fuu nɛ kɔɔ adesa nɔmlɔtso ɔ he nɛ ngɛ nyakpɛ wawɛɛ. Níhi nɛ a kpa si nɛ a na a ha nɛ wa kplɛɛ nɔ́ nɛ la polɔ ɔ de ɔ nɔ. E de ke: “I ngɛ o yi jee, ejakaa bɔnɛ o plɛ kɛ bɔ mi ɔ, e ngɛ gbeye, nɛ e ngɛ nyakpɛ hulɔ. Níhi nɛ o pee ɔ ngɛ nyakpɛ loo! O le mi fitsofitso.” (La 139:14) Ngɛ anɔkuale mi ɔ, adebɔ níhi nɛ bɔle wɔ ɔ tsɔɔ kaa Mawu ngɛ!

MOO YE BUA NIHI KONƐ A WO MAWU HƐ KALƆ Ɔ HƐ MI NYAMI

15, 16. (a) Mɛni blɔ nɔ wa womi ɔmɛ yeɔ bua nihi nɛ a kaseɔ níhi nɛ Yehowa bɔ ɔ a he ní ngɛ? (b) Munyu nɛ e yi ji, “Was It Designed?” (Anɛ Nɔ Ko Lɛ E Bɔ Lo?) ɔ te nɛɛ lɛ o kane nɛ o bua jɔ he wawɛɛ?

15 Jehahi babauu ji nɛ ɔ, Awake! womi tɛtlɛɛ ɔ ngɛ nimli ayɔhi abɔ ye buae konɛ a da adebɔ níhi a nɔ kɛ kase Mawu hɛ kalɔ ɔ he ní. Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, ngɛ jeha 2006 mi ɔ, September Awake! ɔ hɛɛ munyu nɛ e yi ji, “Is There a Creator?” (Anɛ Bɔlɔ Ko Ngɛ Lo?) A je blɔ pee konɛ a kɛ ye bua nihi nɛ a he su tsakemi tsɔɔmi ɔ yeɔ ɔ, kɛ nihi nɛ a he ye kaa a bɔ je ɔ jeha akpehi bɔɔ ko pɛ ji nɛ ɔ. Kɛ kɔ jamɛ a Awake! ɔ he ɔ, nyɛmiyo ko ngma ya ha asafo ɔ nítsumi he kɔni nɛ ngɛ United States ke: “Wa ye manye ngɛ womi klɛdɛɛ nɛ ɔ gbami ɔ mi saminya. Yo ko ha nɛ a ha lɛ womi nɛ ɔ kakaaka 20. E ji tsɔɔlɔ nɛ e tsɔɔ níhi nɛ wami ngɛ a mi ɔ a he ní, nɛ e suɔ kaa e sukuubi ɔmɛ a ti nɔ tsuaa nɔ nɛ e ná womi ɔ eko.” Nyɛminyumu ko hu ngma ke: “I bɔni fiɛɛmi nítsumi ɔ tsumi kɛ je jeha 1940 ɔ mi. Amlɔ nɛ ɔ, e piɛ bɔɔ nɛ ma ye jeha 75. I ná we bua jɔmi ngɛ fiɛɛmi nítsumi ɔ mi hyɛ kaa nyɔhiɔ nɛ ɔ mi nɛ wa gba Awake! klɛdɛɛ nɛ ɔ.

16 Awake! womi tɛtlɛɛhi nɛ a ngɛ pee lingmi nɛ ɔ hɛɛ munyu ko nɛ e yi ji, “Was It Designed?” (Anɛ Nɔ Ko Lɛ E Bɔ Lo?) Munyu kpiti nɛ ɔmɛ tsɔɔ bɔnɛ adebɔ níhi ngɛ nyakpɛ ha, kɛ bɔnɛ adesahi bɔɔ mɔde kaa a maa hyɛ níhi nɛ Bɔlɔ ɔ bɔ ɔ a nɔ kɛ pee níhi ha. Jehanɛ se hu ɔ, wa nine su womiyo ko nɔ ngɛ jeha 2010 mi nɛ e biɛ ji, Was Life Created? (Anɛ Nɔ Ko Lɛ E Bɔ Níhi Nɛ Wami Ngɛ A Mi ɔ Lo?) A to fonihi nɛ a ngɛ fɛu kɛ ní tsɔɔmi dakahi a he blɔ nya ngɛ womiyo ɔ mi konɛ e ye bua wɔ nɛ́ wa bua nɛ jɔ Yehowa he ngɛ níhi nɛ e bɔ ɔ a heje. Sane bimihi nɛ ngɛ fã tsuaa fã nyagbe ɔ maa ye bua ní kanelɔ ɔ konɛ e susu nɔ́ nɛ e kane ɔ he. Ke o ngɛ nihi odase yee ngɛ wehi a mi, magbɛ nɔ, loo be mi nɛ o be fiɛɛmi tso mi ɔ, anɛ o bua jɔɔ womiyo nɛ ɔ kɛ nítsumi he lo?

17, 18. (a) Fɔli, mɛni blɔ nɔ nyɛ maa gu kɛ ha nɛ nyɛ bimɛ nɛ a ná kã kɛ fã a hemi kɛ yemi ɔ he? (b) Anɛ o ngɔ womiyo ɔmɛ kɛ tsu ní ngɛ nyɛ weku Mawu jami ɔ mi hyɛ lo?

17 Fɔli, anɛ nyɛɛ kɛ nyɛ bimɛ kaseɔ womi nɛ ɔ ke nyɛ ngɛ nyɛ weku Mawu jami ɔ pee lo? Ke nyɛ peeɔ jã a, lɔɔ ma ha nɛ a ma hemi kɛ yemi ngɛ Mawu hɛ kalɔ ɔ mi wawɛɛ. Eko ɔ, nyɛ ngɛ bimɛ nɛ a ye kɛ je jeha nyɔngma kɛ etɛ kɛ ya si nyɔngma kɛ nɛɛ nɛ́ a ngɛ nɔ tsami sukuu yae. Nihi nɛ a tsɔɔ su tsakemi tsɔɔmi ɔ ngɛ mɔde bɔe konɛ a plɛ nihi a yi mi kaa Bɔlɔ ko be. Je mi si kpali, tsɔɔli, kɛ níhi nɛ a jeɔ ngɛ TV nɔ kɛ kɔɔ adebɔ níhi a he ɔ tsɔɔ kaa su tsakemi tsɔɔmi ɔ ji anɔkuale. Nyɛ ma nyɛ maa ngɔ womiyo kpa nɛ e biɛ ji The Origin of Life—Five Questions Worth Asking (He Nɛ Wami Je Kɛ Ba—Sanehi Enuɔ Nɛ E Sa Kaa A Bi) ɔ kɛ ye bua nyɛ bimɛ nɛ a ye kɛ je jeha nyɔngma kɛ etɛ kɛ ya si nyɔngma kɛ nɛɛ ɔ konɛ a nyɛ nɛ a fã anɔkuale ɔ he. A je jamɛ a womiyo ɔ hu kpo ngɛ jeha 2010 mi. Kaa bɔnɛ e ji ngɛ womiyo nɛ ji, Was Life Created? ɔ blɔ fa mi ɔ, a pee womiyo nɛ ɔ hu konɛ e ha nɛ jokuɛwi nɛ a ‘nu níhi a sisi.’ (Abɛ 2:10, 11) E haa nɛ a naa keji sisi numi ngɛ níhi nɛ a tsɔɔ mɛ ngɛ sukuu ɔ he aloo sisi numi be he.

Fɔli, nyɛɛ ye bua nyɛ bimɛ ɔmɛ konɛ a ná kã kɛ fã a hemi kɛ yemi ɔ he (Hyɛ kuku 17)

18 Be komɛ ɔ, je mi si kpali bɔɔ amaniɛ kaa a ya na lohwe komɛ a wuhi nɛ tsɔɔ kaa su tsakemi tsɔɔmi ɔ ji munyu nitsɛ. A pee womiyo nɛ ji, Origin of Life ɔ konɛ a kɛ ye bua sukuubi konɛ a hyɛ keji sisi numi ngɛ jamɛ a amaniɛ bɔmi ɔmɛ a he aloo sisi numi be a he. Be komɛ hu ngɛ nɛ a bɔɔ amaniɛ kaa je mi si kpali nyɛ nɛ a pee nɔ́ ko nɛ wami ngɛ mi. A pee Origin of Life womiyo ɔ konɛ e ye bua sukuubi nɛ a hyɛ keji jamɛ a munyu ɔmɛ ji anɔkuale aloo a pi anɔkuale. Fɔli, nyɛɛ kɛ nyɛ bimɛ nɛ kase womiyo nɛ ɔmɛ konɛ a nyɛ nɛ a kɛ kã nɛ tsɔɔ nihi nɔ́ heje nɛ mɛɛ a he ye kaa Bɔlɔ ko ngɛ ɔ.—Kane 1 Petro 3:15.

19. Mɛni he blɔ wɔ tsuo wa ná?

19 Wa ma nyɛ maa kase Yehowa su kpakpahi fuu a he ní ke wa kaseɔ adebɔ níhi a he ní ngɛ womihi nɛ asafo ɔ peeɔ a mi. Odase yemi nɛ ɔmɛ tsuo haa nɛ wa jeɔ wa tsui mi kɛ jeɔ Yehowa yi. (La 19:1, 2) E ji he blɔ nɛ wa ná kaa wa ma je Yehowa, nɔ nɛ bɔ níhi tsuo ɔ yi, nɛ waa kɛ bumi kɛ hɛ mi nyami nɛ sa lɛ ɔ nɛ ha lɛ.—1 Tim. 1:17.

^ kk. 3 Ke o ngɛ hlae nɛ o le bɔnɛ o kɛ nɔ ko nɛ e susu kaa Mawu ngɔ ligbi kakaaka ekpa kɛ bɔ je ɔ jeha akpehi bɔɔ pɛ ji nɛ ɔ nɛ susu níhi a he ha a, mo hyɛ Was Life Created? womiyo ɔ, bafa 24 kɛ ya si 28.