Hizaha raha an̈atiny

Handeha amy tany misy hevitry maventy

Mitandrema amy Fan̈azavan̈a Tsy Marin̈y

Mitandrema amy Fan̈azavan̈a Tsy Marin̈y

 Efa mora iziôty mahazo fan̈azavan̈a fa tsy karaha taloha. Ke atsika koa man̈ano fikarohan̈a amin’ny Internet, manjary haintsika raha tôkony hatao baka atsika hiaro ten̈a ndreky ho salama vatan̈a. Fa ndray izy man̈ano zen̈y, anao mila mitandrin̈y fo tsao mahazo fan̈azavan̈a tsy marin̈y, karaha ataon’ny:

 Karaha nataon’ny tamy valan̈’aretin̈y COVID-19 in̈y, sekretera zeneralin’ny Firenena Mikamban̈a nampitandrin̈y fôtony maro fan̈azavan̈a tsy marin̈y aboakan’olo. “Mahaimaro fo aody tsy marin̈y volan̈in’olo, aviô maro koa vandy volan̈in’olo amy tele ndreky amy radiô” ho izy. “Maro olo man̈ely tsaho amin’ny Internet. Nanjary malaza fivolan̈ana olo tsy tian̈a ndreky man̈avakavaka olo.”

 Fa ny marin̈y aminany, tsy vaovao amintsika raha aby zen̈y. Baiboly baka efa nan̈ambara tsialohaloha fa amin’ny andrantsika iziôty, ‘olo ratsy fan̈ahy hahaiho ratsy fo, ke irô sady mamitaka olo voafitakan’olo koa.’ (2 Timoty 3:1, 13) Atsika ndray tsy ratsy jery, tsy haintsika aby fa atsika io mety mahazo vaovao tsy marin̈y baka amin’ny Internet, ke atsika efa man̈aparitaka izio amin’olo edy. Zen̈y mahavy atsika mahazo vaovao tsy marin̈y na vaovao misy marin̈y hely fo amin’ny e-mail, tranonkala, ndreky vaovao aby io.

 Akôry hiarovanao ten̈a amy vaovao tsy marin̈y ndreky tsaho? Diniha irô raha koran̈in’ny Baiboly aby ty.

  •   Aza man̈eky zay raha hitanao ndreky ren̈inao

     Ino ma raha koran̈in’ny Baiboly: “Olo mora fitahin̈y, mino zay raha volan̈inolo aminany; fa olo mitandrin̈y ndraiky mandiniky tsarabe isaka izy han̈ano raha.”​—Ohab. 14:15.

     Ho mora avoafitakan’olo atsika koa tsy mitandrin̈y. Ohatra, diniha baka irô sary ndreky komantera ndreky video aby aparitakan’olo amin’ny Internet, sirto amy tranonkala fifaneraseran̈a ao. Matetiky irô io hampimoezan̈a olo, kanefa ny marin̈y aminany, efa misy volan̈a nadoso alohan’izin̈y ndreky afaran’izin̈y, fa tapany hely io fo hitan’olo. Dikan’izen̈y, efa nivoan̈a edy hevitry aminany io. Olo sasany baka mahavita mamôron̈o videon’olo mivolan̈a na man̈ano raha araiky, kanefa tsy mety ho olo io koa hivolan̈a karaha zen̈y na han̈ano raha karaha zen̈y.

     “Ankamarozan’ny vaovao tsy marin̈y hitandrô olo mizahazaha raha amy tranonkala fifaneraseran̈a ao, baka amy sary ndreky vaovao tsy marin̈y fo.”​—Axios Media.

     Man̈ontania ten̈a: ‘Izio ma vaovao ten̈a marin̈y hitako ty sa raha namboamboarin̈y fo?’

  •   Diniha tsarabe baka aia ma izio, avio ino raha koran̈in’izio ao

     Ino ma raha koran̈in’ny Baiboly: “Aleva antoko aby raha jiaby, ke aza avôsotro ny tsara.”​—1 Tesalonianina 5:21

     Alohan’ny anao hatoky ndreky han̈aparitaka vaovao azonao, diniha antsendriky fahamarin̈an’izio, nata izio malaza sady mimpodimpody amy vaovao. Akôry han̈anaovanao zen̈y?

     Diniha mpan̈aboaka vaovao io. Irô pan̈ano vaovao ndreky fikamban̈ana sasany aby io baka mety han̈amboamboatra vaovao, baka tsy mampamatiantoko irô ndreky baka izio mifan̈araka amin’ny hevitrin’ny antoko politiky tiatiandrô fo. Ke anao koa fa mizaha na mitandren̈y vaovao, ampiràn̈a amy vaovao hafa izio tsao tsy miran̈a raha volan̈indrô. Fa mety ho hisy koa namanao mivolan̈a vaovao aminao, vaovao tsy marin̈y ren̈iny na hitany tan̈y, fôtony izio sambarany raha marin̈y fo. Mety baka amin’ny e-mail han̈anaovany zen̈y, na baka amy tambazotran-tserasera. Ke izikoa tsy hainao tany navian’ny vaovao io, aza direkty mino fa tadiava antsendriky fahamarin̈any.

     Aleva toky tsarabe tsao tsy marin̈y raha koran̈in’ny vaovao io, aviô tsao tsy fan̈azavan̈a farany izy nazonao io. Ohatra, zahava ombian̈a ma daty niboahan’izio, aviô diniha asa misy porofo mankamarin̈y izio. Hahaiho mahimahin̈y fo anao koa mahita fa misy fan̈azavan̈a sarotro kanefa nankamorain̈y fo, na koa vaovao io raha natao hanaitry olo fo.

     “Manjary ten̈a raha maventy karaha manasa tan̈ana in̈y fo fitadiavan̈a ny marin̈y momba vaovao ren̈intsika aby io.​—Sridhar Dharmapuri, talen’ny fanjarian-tsakafo, amy Firenena Mikambana.

     Man̈ontania ten̈a: ‘Tsao hevitrin’olo fo amy vaovao ty fa atao raha ten̈a nisy fo? Mba marin̈y edy raha jiaby koran̈iny ty?’

  •   Raha ten̈a misy fo zahava fa tsy raha mamparavoravo anao fo

     Ino ma raha koran̈in’ny Baiboly: ‘Adala olo koa matoky fônany tompiny.’​—Ohabolana 28:26.

     Izikoa misy fan̈azavan̈a miadiady amin’ny hevitrintsika, atsika efa mora matoky izin̈y edy. Matetiky baka raha alefan’olo amin’ny Internet ao raha mifan̈araka amy raha tiantsika ndreky tadiavintsika amy vaovao. Fa tsy zay raha tiantsika fo ndraiky raha tôkony hinoantsika.

     “Olombelon̈o mahavita mampiasa jery tsarabe. Atsika fo koa misy raha mba irintsika, antinaintsika, ndreky avozoantsika, aviô mandrisiky atsika. Ke izio koa raha miadiady amin’ny hevitrintsika in̈y, atsika direkty efa mino izin̈y edy.​—Peter Ditto, psikology.

     Man̈ontania ten̈a: ‘Atokisako ma fan̈azavan̈a ty fôtony izity mifan̈araka amin’ny hevitry tiako fo?’

  •   Aza man̈aparitaka vaovao tsy marin̈y

     Ino ma raha koran̈in’ny Baiboly?: “Aza man̈ely tsaho.”​—Eksodosy 23:1.

     Aza adin̈a fa vaovao aparitakanao amin’olo io misy vokany amy jerindrô ndreky raha ataondrô. Ke nata tsy kinianao nan̈aparitaka vaovao tsy marin̈y, tsy maintsy hisy vokany ratsy amin’olo mahazo izy fo izio.

     “Alohan’ny anao handefa vaovao araiky amin’olo, mijanòna hely antsendriky mamaly fan̈ontanian̈a ty: ‘Atokisako fa marin̈y edy ma raha handeha hirasaiko amin’olo ty?’ Izikoa atsika jiaby mandiniky karaha zen̈y, hihen̈y mare edy vaovao tsy marin̈y mipariaka amin’ny Internet ao.​—Peter Adams, tale lefitrin’ny Tetik’asa Fampianaran̈a Momba Fan̈aboahan̈a Vaovao.

     Man̈ontania ten̈a: ‘Raha efa atokisako fa marin̈y ma vaovao rasaiko amin’olo ty?’