ʻOku Anga-Fēfē Hoʻo Fai ʻa e Faleʻí?

ʻOku Anga-Fēfē Hoʻo Fai ʻa e Faleʻí?

Kuo faifai ange pea kole atu ke ke fai ha faleʻi ki he niʻihi kehé? Ko e fakatātaá, kuo faifai ange pea ʻeke atu kiate koe ʻa e ngaahi fehuʻi hangē ko ení: ‘Ko e hā ʻoku totonu ke u faí? ʻOku totonu ke u ʻalu ki he fakatahataha ko ení? tuli ki he ngāue ko ení? feohi mo e tokotaha ko ení fakataha mo ha fakakaukau ki ha nofo mali?’

ʻE kole atu nai ʻe ha kakai loto-moʻoni kiate koe ki ha tokoni ʻi hono fai ha ngaahi fili—ko e ngaahi fili ʻa ia ʻe tākiekina nai ai honau vahaʻangatae mo e ngaahi kaumeʻá, fāmilí, pe naʻa mo Sihova. Ko e hā ʻe fakatuʻunga mei ai hoʻo talí? Ko e hā hoʻo tōʻongá ʻi hono fai ʻa e faleʻi ki he niʻihi kehé? Tatau ai pē pe ʻoku hā maʻamaʻa pe mamafa ʻa e tuʻunga-leá, “ko e loto ʻo e faitotonu ʻoku ne fakakaukau ha tali,” ko e lau ia ʻa e Palōveepi 15:28. Fakakaukau ki he founga ʻe lava ke tokoni ai ʻa e tefitoʻi moʻoni Fakatohitapu ʻe nima ko ení ki hono fai ʻo e faleʻí.

1 ʻIloʻi ʻa e Tuʻunga Moʻoní.

“Ko ia ʻoku fai ʻene tali ʻi he teʻeki ke ne fanongo, ʻoku hoko ko e fakaʻilonga o ʻene vale mo e meʻa fakama.”​—PAL. 18:13.

Koeʻuhi ke fai ha faleʻi lelei, kuo pau ke tau mahinoʻi ʻa e ngaahi tuʻunga mo e fakakaukau ʻa e tokotaha ʻoku kumi tokoní. Ke fakatātaaʻi: Kapau ʻoku ʻaʻahi atu ha taha kiate koe ʻo ʻeke ʻa e founga lelei taha ke aʻu ai ki ho ʻapí, ko e hā ʻe fiemaʻu ke ke ʻiloʻi koeʻuhi ke tokoni aí? ʻE lava ke ke faleʻi ia ki he hala lelei taha ke fou ai ʻo ʻikai tomuʻa ʻiloʻi ʻa e feituʻu ʻokú ne lolotonga ʻi aí? Ko e moʻoni ʻe ʻikai! ʻI he founga tatau, ko hono tokonaki ʻa e tataki totonú ʻoku fiemaʻu ki ai ʻa e ʻiloʻi ʻo e “feituʻu” lolotongá—ko e ngaahi tuʻunga mo e fakakaukau—ʻa e tokotaha ʻoku kumi ki he tatakí. ʻE lava ke ʻi ai ha ngaahi tuʻunga ala fakatonuhiaʻi ʻe uesia nai ai ʻetau talí? ʻI he ʻikai ʻiloʻi totonu ʻo ha tuʻungá, te tau fai nai ai ha faleʻi ʻe fakatupunga ai ha tokotaha ke ne hoko ʻo toe puputuʻu lahi ange.—Luke 6:39.

Fakapapauʻi ʻa e Lahi ʻo e Fekumi Kuó Ne Faí. ʻE toe fakapotopoto nai ke ʻeke ki he tokotaha kumi faleʻí ʻa e ngaahi fehuʻi hangē ko ení: “Ko e hā e ngaahi tefitoʻi moʻoni Fakatohitapu ʻokú ke pehē ʻoku ngāueʻaki ki aí?” “Ko e hā ʻoku ngalingali ko e ngaahi tuʻunga lelei mo e kovi ia ʻo e ngaahi fili ʻoku tuku atu kiate koé?” “Ko e hā ʻa e fekumi kuó ke ʻosi faí?” “Ko e hā e tokoni kuo ʻosi ʻoatu kiate koe ʻe he niʻihi kehé, hangē ko e kau mātuʻa ʻi he fakatahaʻangá, ko hoʻo ongo mātuʻá, pe ko hoʻo faiako ako Tohi Tapú?”

Ko e talí ʻe tokoniʻi nai ai kitautolu ke tau ʻiloʻi ʻa e lahi ʻo e feinga kuo ʻosi fai ʻe he tokotahá ʻi hono kumi ha talí. Pehē foki, ko ʻetau faleʻí ʻe fakakaukauʻi ai ʻa e meʻa kuo ʻosi leaʻaki nai ʻe he niʻihi kehé. Te tau ʻiloʻi nai ai pe ko e tokotahá ʻokú ne kumi tefito ha tokotaha faleʻi ʻa ia te ne ‘ʻai ke ongo lelei ki hono telingá’ ʻaki ʻa e faleʻi ʻokú ne loto ke fanongo ki aí.—2 Tīm. 4:3.

2 Fakaʻehiʻehi mei he Tali Fakavavé.

“Ko e tokotaha kotoa pē kuo pau ke ne vave ki he fanongo, fakatuotuai ki he lea.”​—SĒM. 1:19.

ʻI he ngaahi taumuʻa lelei, te tau tali fakavave nai. Ka ʻe faʻa fakapotopoto maʻu pē ia, tautefito kapau ʻoku tau lāulea ki ha tuʻunga-lea kuo ʻikai ke tau fekumi fakaʻāuliliki ki ai? ʻOku pehē ʻe he Palōveepi 29:20 (PM): “Oku ke mamata ki ha tagata oku faa lea vave? oku tau amanaki lelei hake ki he vale iate ia.”

Vaheʻi ʻa e taimi ke fakapapauʻi ai ko hoʻo fakaleá ʻoku feongoongoi kakato ia mo e poto fakaʻotuá. ʻEke hifo kiate koe, ‘Kuo hūhū ʻa e founga fakakaukau mo e “laumālie ʻo e māmaní” ʻi heʻeku fakakaukaú?’ (1 Kol. 2:12, 13) Manatuʻi ko e ngaahi taumuʻa leleí ʻataʻatā pē heʻikai nai ke feʻunga. Ko e ʻapositolo ko Pitá, hili ʻene ʻiloʻi ʻa e ngafa faingataʻa ʻo Sīsuú, naʻá ne faleʻi kiate ia: “Anga-ʻofa muʻa kiate koe, ʻEiki; ʻe ʻikai teitei hoko ʻa e meʻá ni kiate koe.” Ko e hā ʻe lava ke tau ako mei he fakafeangai ʻa Pitá? Kapau heʻikai ke tau tokanga, naʻa mo ha tokotaha loto-moʻoni ʻe lava ke ne pouaki, “ʻo ʻikai ko e ngaahi fakakaukau ʻa e ʻOtuá, ka ko e ngaahi fakakaukau ʻa e tangatá.” (Māt. 16:21-23) He mahuʻinga moʻoni ē ke fakakaukau ki muʻa ke tau leá! He ko ē, ʻikai ko ʻetau taukeí tonu ʻoku fakangatangata ʻaupito ʻi he taimi ʻoku fakahoa ai ki he poto ʻo e ʻOtuá?—Siope 38:1-4; Pal. 11:2.

3 Ngāueʻaki Anga-Fakatōkilalo ʻa e Folofola ʻa e ʻOtuá.

“ʻOku ʻikai ha meʻa te u fai ʻiate au pē; kae hangē tofu pē ko hono akoʻi au ʻe he Tamaí ʻoku ou leaʻaki ai ʻa e ngaahi meʻa ko ení.”​—SIONE 8:28.

Te ke pehē, “Kapau ko au koe, naʻá ku mei . . .”? Neongo kapau ko e tali ki he fehuʻí ʻoku hā ngali hā mahino, ʻe lelei ke ke ako mei he sīpinga ʻo e anga-fakatōkilalo mo e anga-fakanānā naʻe tuku mai ʻe Sīsuú. Naʻá ne maʻu ʻa e poto mo e taukei lahi mamaʻo ange ʻi ha toe tangata pē; neongo ia, naʻá ne pehē: “Kuo ʻikai te u lea meiate au pē, ka ko e Tamaí tonu . . . kuó ne ʻomai ha tuʻutuʻuni kiate au ʻo fekauʻaki mo e meʻa ke talá pea mo e meʻa ke leaʻakí.” (Sione 12:49, 50) Ko e ngaahi akonaki mo e faleʻi ʻa Sīsuú naʻe fakatuʻunga maʻu pē ia ʻi he finangalo ʻo ʻene Tamaí.

Ko e fakatātaá, ʻoku tau lau ʻi he Luke 22:49 naʻe kole ʻa e kau ākonga ʻa Sīsuú ki ha tataki pe ʻoku totonu ke nau faitau ʻi he taimi naʻe teu ai ke puke iá. Ko e ākonga ʻe taha naʻá ne ngāueʻaki ha heletā. Fakatokangaʻi ʻi he fakamatala tatau he Mātiu 26:52-54 naʻa mo e ʻi he malumalu ʻo e ngaahi tuʻunga ko iá, naʻe vaheʻi ʻe Sīsū ʻa e taimi ke fakaʻuhinga mo ʻene kau ākongá ʻi he finangalo ʻo Sihová. ʻI he lāuʻilo ki he tefitoʻi moʻoni ʻoku maʻu ʻi he Sēnesi 9:6 mo e ongo kikite ʻa e Saame 22 mo e ʻAisea 53, naʻe malava ʻa Sīsū ke fai ha tataki fakapotopoto ʻoku ʻikai ha veiveiua naʻe fakahaofi ai ʻa e ngaahi moʻuí pea naʻe fakahōifuaʻi ai ʻa Sihova.

4 Ngāueʻaki Hoʻo Laipeli Fakateokalatí.

“Ko hai moʻoni koā ʻa e tamaioʻeiki anga-tonu mo potó ʻa ia kuo fakanofo ʻe heʻene ʻEikí ke ne tokangaʻi ʻa e kau sevāniti ʻo hono falé, ke ʻoange kiate kinautolu ʻa ʻenau meʻakaí ʻi he taimi totonu?”​—MĀT. 24:45.

Kuo fakanofo ʻe Sīsū ha kalasi tamaioʻeiki falalaʻanga ʻoku nau ʻomai ʻa e meʻakai mātuʻaki mahuʻinga fakalaumālie. ʻI he taimi ʻokú ke fai ai ha faleʻi mo ha tataki fekauʻaki mo e ngaahi meʻa mahuʻingá, ʻokú ke vaheʻi ʻa e taimi ke fai ai ha fekumi fakaʻāuliliki ʻi he ʻū tohi makatuʻunga he Tohi Tapú?

Ko e Watch Tower Publications Index mo e Watchtower Library a ʻoku nau ʻomai ʻa e fakamatala lahi mo mahino ke tau maʻu. Ko ha fehālaaki ē ke tukunoaʻi ʻa e fuʻu koloa fakahinohino ko ení! ʻOku ʻi ai ʻa e ngaahi tuʻunga-lea ʻe laui afe, mo e ngaahi kupu lahi ke tokoniʻi ʻaki ha taha ʻoku kumi faleʻi. ʻOkú ke pōtoʻi fēfē ʻi hono tokoniʻi ʻa e niʻihi kehé ke nau fakatotoloʻi ʻa e ngaahi tefitoʻi moʻoni Fakatohitapú pea fakaʻuhinga ʻi he Folofola ʻa e ʻOtuá? Hangē pē ko e lava ke tokoniʻi ʻe ha GPS ha tokotaha ke ne ʻiloʻi ʻa e feituʻu ʻokú ne ʻi aí pea tataki ia ki he feituʻu ʻokú ne ʻalu ki aí, ʻoku pehē ʻa e lava ke tokoniʻi ia ʻe he ngaahi meʻangāue fekumí ke ne sio ki he hala ʻokú ne ʻi aí pea ʻiloʻi ʻa e founga ke nofo ai pē ʻi he hala ki he moʻuí.

Kuo akoʻi ʻe he kau mātuʻa tokolahi ʻa e kau malangá ke nau kumi ʻa e ngaahi kupú ʻaki hono ngāueʻaki ʻa e Index pe ko e Watchtower Library, ʻo tokoniʻi ai honau fanga tokouá mo e fanga tuofāfiné ke nau fakaʻuhinga ʻi he Folofolá. Ko e tokoni peheé ʻoku tokoniʻi ai ʻa e kau malangá ke ʻikai ngata pē ʻi heʻenau ngāue ki he ngaahi meʻa ʻoku nau hohaʻa ki ai he taimi ní kae pehē foki ke fakatupulekina ha tōʻonga ʻo hono fai ha fekumi mo falala ki he ngaahi tokonaki fakalaumālie ʻa Sihová. ʻI he foungá ni, ʻoku nau hanga ai ʻo “akoʻi ʻenau ngaahi mafai ʻiloʻiló fakafou ʻi hono ngāueʻaki iá, ke ne fakafaikehekeheʻi fakatouʻosi ai ʻa e tonú mo e halá.”—Hep. 5:14.

5 Fakaʻehiʻehi mei he Feinga ke Fai ha Ngaahi Fili Maʻá e Niʻihi Kehé.

“Ko e tokotaha taki taha te ne fua ʻene kavenga pē ʻaʻana.”​—KAL. 6:5.

ʻI he ʻosi angé, ko e tokotaha taki taha ʻoku fiemaʻu ke ne fai ha fili maʻana pe ko fē ʻa e akonaki mo e faleʻi ke muimui ki aí. ʻOku tuku mai ʻe Sihova kia kitautolu kotoa ʻa e tauʻatāina ke fili ai pe ʻe puleʻi kitautolu ʻe heʻene ngaahi tefitoʻi moʻoní pe ʻikai. (Teu. 30:19, 20) Ko e ngaahi tuʻunga ʻe niʻihi ʻoku kau ki ai ʻa e ngaahi tefitoʻi moʻoni Fakatohitapu kehekehe, pea ʻi he fakamulitukú, ko e tokotaha ʻoku kumi faleʻí kuo pau ke ne fai ʻene fili pē ʻaʻana. Makatuʻunga he ʻīsiú pe ko e taʻumotuʻa ʻo e tokotaha ʻoku kumi ki heʻetau faleʻí, ʻe toe fiemaʻu foki ke tau ʻeke hifo kia kitautolu, ‘ʻOku ou maʻu moʻoni ʻa e mafai ke ngāue ki he fehuʻi ko ení?’ Ko e meʻa ʻe niʻihi ʻoku lelei tahá ke tuku pē ia ki he kau mātuʻa he fakatahaʻangá pe kapau ko e tokotaha fehuʻí ʻoku kei siʻi, ke tuku pē ia ki heʻene ongo mātuʻá.

[Fakamatala ʻi lalo]

a Ko e Watchtower Library ʻi he CD-ROM ʻoku ala maʻu ia he taimí ni ʻi he lea ʻe 39. Ko e Watch Tower Publications Index ʻoku ala maʻu ia he taimí ni ʻi he lea laka hake he 45.

[Puha/Fakatātā ʻi he peesi 8]

Poloseki Lotu Fakafāmili

ʻI he tuʻunga ko ha poloseki akó, ko e hā ʻoku ʻikai fai ai ʻa e fekumi ke maʻu e tali ki he ngaahi fehuʻi kuo ʻoatu kiate koe ki mui ní? Ko e hā e ngaahi kupu mo e ngaahi tefitoʻi moʻoni Fakatohitapu ʻe lava ke ke kumi ki ai ʻa ia ʻe lava ke tokoniʻi ai ha tokotaha ʻokú ne ʻeke ʻa e ngaahi fehuʻi ko iá? Hangē ko ení, tau pehē ʻoku ʻeke atu ʻe ha tokoua pe tuofefine fekauʻaki mo e faialea mo ha tokotaha fakataha mo e fakakaukau atu ki ha nofo mali. ʻI hono ngāueʻaki ʻa e Index pe ko e Watchtower Library, ʻuluaki kumi ki he kaveinga ʻoku fekauʻaki hangatonu taha mo iá. Ko e fakatātaá, ʻi he Index te ke kumi nai ai ki he “Dating” pe ko e “Marriage.” Pea fakasio leva ʻa e ngaahi tuʻunga-lea tokoní ki ha ngaahi kupu ʻoku kaungatonu ki aí. ʻI he sio ʻi ha ʻuluʻi kaveinga tefito, tokanga pe ʻoku ʻi ai nai ha ngaahi tōpiki “See also,” ʻa ia ʻe tuhu nai ki ha ʻuluʻi kaveinga ʻoku fekauʻaki hangatonu ange mo hoʻo fekumí.

[Puha/Fakatātā ʻi he peesi 9]

Fakamālō ki he ngaahi tokonaki ʻa Sihova fakafou heʻene kautahá, ʻe lava ke tau fakatou foaki ai mo maʻu ʻa e faleʻi lelei tahá. ʻOku fakamatala ʻi he Koheleti 12:11 (NW): “Ko e ngaahi lea ʻa e kau potó ʻoku hangē ia ko e ngaahi tao fakateka pulú, pea ʻoku hangē tofu pē ko e ngaahi faʻo kuo tukí ʻa e faʻahinga ko ia ʻoku nau fiefia lahi ʻi he tānekina ʻo e ngaahi sētesi; kuo ʻomai kia kinautolu mei he tauhi-sipi ʻe taha.” ʻI he hangē tofu pē ko e “ngaahi tao fakateka pulú”—ʻa e ngaahi vaʻakau matatōtao naʻe ngāueʻaki ke tataki ʻaki ʻa e fanga monumanu ngāué—ko e faleʻi anga-ʻofa mo leleí ʻokú ne tataki ʻa e faʻahinga loto-moʻoní ʻi he hala totonú. Ko e “ngaahi faʻo kuo tukí” ʻokú ne ʻai ha ngaahi meʻa ʻoku faʻu ke tuʻumaʻu. ʻI he tuʻunga meimei tatau, ko hono fai ʻa e faleʻi leleí ʻe lava ke maʻu ai ha ngaahi ola ʻoku tuʻumaʻu. Ko e kau potó “ʻoku nau fiefia lahi pe maʻu ʻa e fiefia taʻefakangatangata, ʻi heʻenau lāulea ki he “tānekina ʻo e ngaahi sētesi” ʻoku tapua mai ai ʻa e poto honau “tauhi-sipi ʻe taha,” ʻa Sihova.

Fakaongo atu ʻa e Tauhi-Sipí ʻi he taimi ʻo hono fai ʻo e faleʻí. Ko ha monū ē ke maʻu ha telinga fiefanongo fakataha mo e akonaki ʻaonga ʻi he taimi ʻoku tau malava aí! ʻI hono fakatuʻunga moʻoni ʻi he ngaahi tefitoʻi moʻoni Fakatohitapú, ko ʻetau faleʻí ʻe fakamoʻoniʻi ʻoku lelei pea ʻe tokoni nai ia ki he lelei taʻengata ʻa e tokotaha fanongó.