Skip to content

Skip to table of contents

ʻOkú Ke Ngāueʻaki Fakapotopoto ʻa e Siolotó?

ʻOkú Ke Ngāueʻaki Fakapotopoto ʻa e Siolotó?

KO E hā ʻa e meʻa ʻoku pāuni pē ʻe tolu hono mamafá (1.4 kg) ka kuo fakamatalaʻi ko e “meʻa fihi taha kuo ʻiloʻi ʻi he ʻunivēsí”? Ko e ʻuto ʻo e tangatá. ʻOku fakaofo moʻoni. Ko e lahi ange ʻetau ako fekauʻaki mo iá, ko e lahi ange ia ʻetau houngaʻia ʻi he ngaahi ngāue “fakaofo” ʻa Sihová. (Saame 139:14) Fakakaukau ki ha taha pē ʻo e ngaahi ngāue ʻa hotau ʻutó​—ko e siolotó.

Ko e hā ʻa e sioloto? ʻOku fakamatalaʻi ʻe ha tikisinale ʻe taha ʻo pehē ko e “malava kuó ke maʻu ke faʻu ha ngaahi fakatātā pe fakakaukau ʻo ha ngaahi meʻa ʻi ho ʻatamaí ʻa ia ʻoku foʻou mo fakafiefia, pe ngaahi meʻa kuo teʻeki ai ke ke hokosia.” ʻI hoʻo fakakaukau ki he fakamatala ko iá, ʻikai te ke loto-tatau ʻokú ke faʻa ngāueʻaki maʻu pē hoʻo siolotó? Ko e fakatātaá, kuó ke lau pe fanongo nai ʻo fekauʻaki mo ha feituʻu kuo teʻeki ai ke ke ʻaʻahi ki ai? Naʻe taʻofi ai koe mei hano fakatātaaʻi ia ʻi ho ʻatamaí? Ko hono moʻoní, ʻi he taimi pē ʻoku tau fakakaukau ai ki ha meʻa ʻoku ʻikai lava ke tau sio, fanongo, ʻahiʻahiʻi, ala pe nanamu ki ai, ko e taimi ia ʻoku tau sioloto aí.

ʻOku tokoniʻi kitautolu ʻe he Tohi Tapú ke tau houngaʻia ʻi hono faʻu mo fakatupu ʻa e faʻahinga ʻo e tangatá ʻi he ʻīmisi ʻo e ʻOtuá. (Sēn. 1:26, 27) ʻIkai ʻoku fakahuʻunga nai ai ko Sihova tonu ʻokú ne lava ʻo sioloto? Koeʻuhí ko ʻene fili ke fakatupu kitautolu fakataha mo e malava ko ení, ʻokú ne ʻamanekina kitautolu ke tau ngāueleleiʻaki ia ke mahinoʻi hono finangaló. (Koh. 3:11) ʻE lava fēfē ke tau ngāueʻaki fakapotopoto ʻetau siolotó ke mahinoʻi hono finangaló, pea ko e hā ʻoku totonu ai ke tau fakaʻehiʻehi mei hono ngāueʻaki taʻefakapotopoto iá?

NGĀUEʻAKI TAʻEFAKAPOTOPOTO ʻO E SIOLOTÓ

(1) Fakaʻānaua ʻi he taimi hala pe ki ha ngaahi meʻa hala.

Ko e fakaʻānauá ʻiate ia pē ʻoku ʻikai hala. Ko hono moʻoní, ʻoku ʻi ai ha ngaahi fakamoʻoni ʻo e lava ke ʻaonga ʻa e fakaʻānauá. Kae kehe, ʻoku tokoniʻi kitautolu ʻe he Koheleti 3:1 (PM) ke tau houngaʻia neongo ʻoku ʻi ai ʻa e taimi ki he “gaue kotoabe,” ʻoku malava ke tau fai ha ngaahi ngāue ʻi he taimi hala. Ko e fakatātā, kapau ʻoku tau fakaʻatā hotau ʻatamaí ke tākakau holo ia lolotonga ʻa e ngaahi fakataha ʻa e fakatahaʻangá pe ako Tohi Tapu fakafoʻituituí, ʻoku tokoni ʻetau siolotó pe ʻoku hoko ko e taʻofiʻanga? Naʻe ʻomai ʻe Sīsū ha fakatokanga fakatupu fakakaukau ki he fakatuʻutāmaki ʻo hono fakaʻatā hotau ʻatamaí ke fiefia ʻi he ngaahi fakakaukau halá, ʻo hangē ko e ngaahi fakaʻānaua taʻetāú. (Māt. 5:28) Ko e niʻihi ʻo e ngaahi meʻa ʻe lava ke tau fakaʻatā kitautolu ke sioloto ki aí ʻe hoko ia ʻo taʻefakahōifua ʻaupito kia Sihova. Ko e fakaʻānaua taʻetāú ko e sitepu ia ki hono fakahoko moʻoni ʻa e ʻulungaanga taʻetāú. Hoko ʻo fakapapauʻi ke ʻoua ʻaupito ʻe fakaʻatā hoʻo siolotó ke ne fakamavaheʻi koe meia Sihova!

(2) Tui ʻe lava ʻe he koloa fakamatelié ʻo ʻomai ʻa e maluʻanga tuʻuloá.

ʻOku mahuʻinga mo ʻaonga ʻa e ngaahi meʻa fakamatelié. Kae kehe, te tau loto-mamahi moʻoni kapau ʻoku kamata ke tau sioloto atu ʻoku makatuʻunga mei ai ʻa e malu moʻoní mo e fiefiá. Naʻe tohi ʻe he tangata poto ko Solomoné: “Ko e koloa ʻa e koloaʻia ko hono kolo malohi ia; pea ʻi heʻene lau aʻana ko e fuʻu ʻa maʻolunga. (Pal. 18:11) Ko e fakatātaá, fakakaukau ki he meʻa naʻe hoko ʻi he ʻuha lahi ʻo tāfea ai ʻa e pēseti ʻe 80 tupu ʻo Manila ʻi Filipainí ʻi Sepitema 2009. Naʻe hao ʻa e faʻahinga naʻe lahi ʻenau ngaahi meʻa fakamatelié? Ko ha tangata tuʻumālie naʻe lahi ʻene ngaahi koloa naʻe molé, naʻá ne pehē, “Naʻe hoko ʻa e tāfeá ke ne ʻomai ai ʻa e faingataʻa lahi mo e mamahi ʻo tatau pē ki he tuʻumālié mo e masivá.” ʻOku faingofua nai ke sioloto atu ʻoku ʻomai ʻe he ngaahi meʻa fakamatelié ʻa e maluʻanga moʻoní. Ka ko hono moʻoní ʻoku ʻikai ʻaupito.

(3) Ko e hohaʻa taʻetotonu ki ha ngaahi meʻa heʻikai nai ke hoko.

Naʻe ʻomai ʻe Sīsū ʻa e akonaki ke ʻoua ʻe hoko ʻo “loto-moʻua” tōtuʻa. (Māt. 6:34) Ko ha tokotaha ʻoku hohaʻa ʻi he taimi kotoa pē ʻe hoko ai ʻo ngāue longomoʻui ʻa e siolotó. ʻE faingofua leva ai ke mole lahi hotau iví ʻi he hohaʻá koeʻuhí ko e sioloto atu ki ha ngaahi palopalema, ʻa ia ko e ngaahi palopalema ko iá kuo teʻeki ai ke hoko pe heʻikai ʻaupito ke hokó. ʻOku fakahaaʻi ʻe he Folofolá ko e loto-moʻua peheé ʻoku lava ke iku ki he loto-siʻi pea aʻu ki he loto-mafasia. (Pal. 12:25) He mahuʻinga ē ke ngāueʻaki ʻa e akonaki ʻa Sīsuú, ke ʻoua ʻe hohaʻa tōtuʻa pea ʻi he fakafeangai pē ki he ngaahi loto-moʻua ʻoku hoko ʻi he ʻaho ko iá.

NGĀUEʻAKI FAKAPOTOPOTO ʻA E SIOLOTÓ

(1) Tomuʻa sio ki ha ngaahi tuʻunga ʻe ala fakatuʻutāmaki pea fakaʻehiʻehi mei ai.

ʻOku fakalototoʻaʻi kitautolu ʻe he Folofolá ke tau hoko ʻo fakapotopoto pea ke fakakaukau tokamuʻa. (Pal. 22:3) Ko hono ngāueʻaki ʻetau siolotó, ʻe lava ke tau fakakaukau ai ki ha ngaahi nunuʻa ʻe ala hoko ki muʻa ke tau fai ha ngaahi fili. Ko e fakatātā, kapau ʻoku fakaafeʻi koe ki ha fakatahataha fakasōsiale, ʻe lava fēfē ke tokoni hoʻo sioloto atu ki aí, ke fai ha fili fakapotopoto pe te ke kau ki ai pe ʻikai? Hili ʻa e fakakaukau ki he ngaahi moʻoniʻi meʻa ko iá pe ko hai ʻoku toe fakaafeʻi ki aí, ko e tokolahi ʻo e fakatahatahá, pehē ki he feituʻu mo e taimi ʻe fai aí, fakakaukau angé: ‘Ko e hā nai ʻa e meʻa ʻe hoko aí?’ ʻE lava ke ke sioloto atu ki ha fakatahataha fakaivifoʻou moʻoni ʻa ia ʻe fehoanaki ai mo e ngaahi tefitoʻi moʻoni Fakatohitapú? Ko e fakakaukauloto ko ení te ne ʻai ai koe ke ke sioloto atu ki ai ʻi ho ʻatamaí ki he fakatahataha ko iá. ʻI hoʻo ngāueʻaki fakapotopoto ʻa e siolotó ʻi hono fai ha ngaahi fili, te ne tokoniʻi ai koe ke ke fakaʻehiʻehi mei ha ngaahi tuʻunga fakatupu maumau fakalaumālie.

(2) Tomuʻa fakakaukauloto ki he founga ke fakaleleiʻi ai ha ngaahi palopalema.

Ko e siolotó ʻoku toe kau ki ai ʻa e “malava ke fehangahangai mo ha palopalema.” Tau pehē pē naʻá ke taʻefemahinoʻaki mo ha taha ʻi he fakatahaʻangá. ʻE anga-fēfē haʻo feinga ke fakaofiofi ki ho tokouá pe tuofefiné ke tauhi ʻa e melinó? ʻOku lahi ʻa e ngaahi moʻoniʻi meʻa ke fakakaukau ki aí. ʻOku fēfē ʻene sīpinga fetuʻutakí? Ko fē ʻa e taimi lelei taha ke talanoa ai fekauʻaki mo e palopalemá? Ko e hā ʻa e ngaahi lea mo e tō ʻo e leʻó ʻe lelei taha ke ngāueʻakí? ʻI hoʻo sioloto atu ki aí, ʻe lava ke ke fakakaukauloto ai ki he ngaahi founga kehekehe ke fakaleleiʻi ʻa e ngaahi tuʻungá pea te ke fili ai ʻa e founga ʻokú ke ongoʻi ʻe ola lelei taha mo talitali leleí. (Pal. 15:28) Ko ha fakaofiofi ʻosi fakakaukauʻi lelei ke fakaleleiʻi ha tuʻunga faingataʻa pehē, ʻe tokoni ia ke pouaki ʻa e melinó ʻi he fakatahaʻangá. Ko hono ngāueʻaki lelei moʻoni ia ʻa e siolotó.

(3) ʻOku fakaleleiʻi ai hoʻo lau Tohi Tapú mo e ako fakafoʻituituí.

ʻOku mātuʻaki mahuʻinga ʻa e lau Tohi Tapu fakaʻahó. Neongo ia, ʻoku fiemaʻu ʻa e meʻa lahi ange ʻi hono ʻosiki pē ʻa e fakamatalá. ʻOku fiemaʻu ke tau ʻiloʻi ʻa e ngaahi lēsoni ʻaonga ʻi he ngaahi peesi ʻo e Tohi Tapú pea ke ueʻi kitautolu ke ngāueʻaki ia ʻi heʻetau moʻuí. ʻOku fiemaʻu ke fakaivimālohiʻi ʻetau houngaʻia ʻi he ngaahi founga ʻa Sihová ʻaki ʻetau lau ʻa e Tohi Tapú. ʻI hono ngāueʻaki ʻetau siolotó ʻe lava ke tokoniʻi kitautolu ke fakahoko eni. Anga-fēfē? Fakakaukau ki he tohi Imitate Their Faith. Ko hono lau ʻa e ngaahi talanoa ʻi he tohi ko ení ʻoku lava ke ueʻi ai kitautolu ke tau sioloto atu, ʻaki hono tokoniʻi kitautolu ke fakatātaaʻi ʻi hotau ʻatamaí ʻa e tuʻunga mo e puipuituʻa ʻo e tokotaha taki taha ʻi he Tohi Tapú. ʻOku tokoniʻi ai kitautolu ke tau sio ki he tuʻungá, fanongo ki he ngaahi ongó, ngaahi ʻalahá, pea ʻiloʻi ʻa e anga ʻo e ongoʻi ʻa e faʻahinga naʻe kau ki aí. Ko e olá te tau hoko ai ʻo ʻiloʻi ʻa e ngaahi lēsoni fakaofo mo e ngaahi fakakaukau fakalototoʻa mei he ngaahi talanoa Fakatohitapú ʻa ia naʻa tau ongoʻi nai kuo tau ʻosi ʻiloʻi lelei ia. Ko hono ngāueʻaki ʻetau siolotó ʻi he founga ko ení lolotonga ʻetau lau Tohi Tapú mo e ako fakafoʻituituí ʻe tokoniʻi ai kitautolu ke fakaleleiʻi moʻoni ia.

(4) Fakatupulekina mo fakahāhā ʻa e kaungāongoʻí.

Ko e kaungāongoʻí ko ha ʻulungaanga fakaʻofoʻofa ia, ʻa ia kuo fakamatalaʻi ko ʻetau ongoʻi ʻa e mamahi ʻo ha tokotaha kehe ʻi hotau lotó. Koeʻuhí ʻoku fakahāhā ʻe Sihova mo Sīsū ʻa e kaungāongoʻí, ʻoku lelei ke tau faʻifaʻitaki kiate kinaua. (ʻEki. 3:7; Saame 72:13) ʻE lava fēfē ke tau fakatupulekina ʻa e ʻulungaanga ko ení? Ko e taha ʻi he founga lelei taha ke fakatupulekina ai ʻa e kaungāongoʻí, ko ʻetau siolotó. Kuo ʻikai nai ke tau hokosia ʻa e meʻa naʻe hokosia ʻe hotau tokoua pe tuofefine Kalisitiané. Kae kehe, ʻe lava ke ke ʻeke hifo: ‘Kapau naʻá ku ʻi he tuʻunga ko ení, ʻe fēfē ʻeku ongoʻí? Ko e hā ʻa e meʻa te u fiemaʻú?’ Ko ʻetau sioloto atu ki he tali ʻo e ongo fehuʻi ko ení ʻe tokoniʻi ai kitautolu ke maʻu ʻa e kaungāongoʻi lahi ange. Ko e moʻoni, ʻe ʻaonga ʻi he tafaʻaki kotoa ʻetau moʻui faka-Kalisitiané ʻa e taimi ʻoku tau fakahāhā ai ʻa e kaungāongoʻí, ʻo kau ai ʻetau ngāue fakafaifekaú pea mo hotau vahaʻangatae mo e kau Kalisitiane kehé.

(5) Fakatātaaʻi ʻi ho ʻatamaí ʻa e tuʻunga ʻe ʻi ai ʻa e moʻuí ʻi he māmani foʻoú.

ʻOku fonu ʻi he Folofolá ʻa e fakaikiiki māʻalaʻala ʻoku fakamatalaʻi ai ʻa e moʻuí ʻi he māmani foʻou kuo talaʻofa ʻe he ʻOtuá. (ʻAi 35:5-7; 65:21-25; Fkh. 21:3, 4) ʻOku tānaki mai ki he fakamatala ko eni ʻi heʻetau ʻū tohí ʻa e ngaahi fakatātā fakaʻofoʻofa. Ko e hā hono ʻuhingá? ʻOku hanga ʻe he ngaahi fakatātaá ʻo fakaivimālohiʻi mo tokoniʻi kitautolu ke tau sioloto atu ki ai ʻo hangē pē ʻoku tau ʻosi hokosia fiefia ʻa e ngaahi tāpuaki ko eni kuo talaʻofa maí. Ko Sihova ʻa e Tokotaha-Fakatupu ʻo e siolotó, ʻokú ne ʻiloʻi lelei ange ʻi ha toe taha ʻa e mālohi ʻo e malava ko ení. Ko hono ngāueʻaki ia ke fakalaulauloto ki heʻene ngaahi talaʻofá, ʻe lava ke tau tuipau kakato ai ki hono fakahoko iá pea tokoniʻi kitautolu ke nofoʻaki faitōnunga naʻa mo hono kātekina ʻa e ngaahi pole ʻo e moʻui ʻi he lolotonga ní.

Kuo foaki anga-ʻofa mai ʻe Sihova ʻa e malava fakaofo ko eni ʻo e siolotó. ʻE lava ke tokoniʻi moʻoni ai kitautolu ke tau tauhi kiate ia ke toe lelei ange ʻi heʻetau moʻui fakaʻahó. ʻOfa ke tau fakahāhā ʻa e houngaʻia ki he Tokotaha-Foaki ʻo e meʻaʻofa fakaofo ko ení ʻaki ʻetau ngāueʻaki fakapotopoto ia ʻi he ʻaho taki taha.