Skip to content

Ngaahi Vitiō Fakatohitapu​​—Ngaahi Akonaki Tefito

Ko e ngaahi lēsoni ʻi he vitiō nounou ko ení ʻokú ne tali ʻa e ngaahi fehuʻi Fakatohitapu tefitó hangē ko e: Ko e hā naʻe fakatupu ai ʻe he ʻOtuá ʻa e māmaní? Ko e hā ʻa e tuʻunga ʻoku ʻi ai ʻa e kau maté? mo e Ko e hā ʻoku fakaʻatā ai ʻe he ʻOtuá ʻa e faingataʻá?

Naʻe Fakatupu Koā ʻa e ʻUnivēsí?

Ko e fakamatala ʻa e Tohi Tapú ki he fakatupú ʻoku faʻa maʻuhala ia ʻe he niʻihi pea aʻu ʻo talitekeʻi ko ha talatupuʻa. ʻOku ʻuhinga lelei ʻa e meʻa ʻoku leaʻaki ʻe he Tohi Tapú?

ʻOku ʻi Ai Moʻoni ʻa e ʻOtuá?

Sivisiviʻi ʻa e fakamoʻoni ko e tui ki he ʻOtuá ʻoku ʻuhinga lelei.

‘Oku ‘i Ai ha Huafa ‘o e ‘Otuá?

‘Oku ma‘u ‘e he ‘Otuá ha hingoa fakalakanga hangē ko e Māfimafi-Aoniu, Tokotaha-Fakatupu mo e ‘Eiki. Ka ‘oku hā ‘a e huafa fakafo‘ituitui ‘o e ‘Otuá ‘i he Tohi Tapú ‘o tu‘o 7,000 nai.

ʻOku Malava ke Kaumeʻa mo e ʻOtuá?

ʻI he laui senituli lahi, kuo ongoʻi ʻe he kakai ʻa e fiemaʻu ke ʻiloʻi honau Tokotaha-Fakatupú. ʻOku lava ke tokoniʻi kitautolu ʻe he Tohi Tapú ke hoko ko e kaumeʻa ʻo e ʻOtuá. ʻOku kamata ʻa e kaumeʻa ko iá ʻi hono ʻiloʻi ʻa e huafa ʻo e ʻOtuá.

Ko Hai ‘a e Fa‘utohi ‘o e Tohi Tapú?

Kapau na‘e hiki ia ‘e ha kau tangata, ‘e lava mo‘oni ke ui ia ko e Folofola ‘a e ‘Otuá? Ko e fakakaukau ‘a hai ‘oku ‘i he Tohi Tapú?

‘Oku Mo‘oni ‘a e Tohi Tapú?

Kapau ko e ‘Otuá ‘a e fa‘utohi ‘o e Tohi Tapú, tā ‘oku kehe ‘aupito ia mei ha tohi kuo hiki.

Ko e Hā Na‘e Fakatupu Ai ‘e he ‘Otuá ‘a e Māmaní?

‘Oku fonu hotau māmaní ‘i he me‘a faka‘ofo‘ofa. ‘Oku fokotu‘u ia ‘i he mama‘o tonu mātē mei he la‘aá, ‘oku tu‘u fakaheihei ia ‘i he ‘engikolo tonu matematē, pea ‘oku vilo ‘i he vave tonu matematē. Ko e hā na‘e fai ai ‘e he ‘Otuá ha feinga lahi pehē ke ngaohi ‘a e māmaní?

Ko e Hā ʻa e Taumuʻa ʻo e Moʻuí?

Kumi ki he kī ki he fiefia moʻoní mo e ʻuhinga ʻo e moʻuí.

Ko e Hā ‘a e Tu‘unga ‘Oku ‘I Ai ‘a e Kau Maté?

‘Oku tala‘ofa ‘a e Tohi Tapú ha taimi ‘e fokotu‘u hake ai ha kakai tokolahi mei he maté, hangē pē ko Lāsalosí.

Ko Helí ko ha Feituʻu Moʻoni ʻo e Fakamamahi?

ʻOku tala mai ʻe he Tohi Tapú koeʻuhi “ko e ʻOtuá ko e ʻofa” heʻikai ʻaupito ke ne fakamamahiʻi ʻa e kakaí koeʻuhi ko ʻenau fehālaaki he kuohilí.

Ko e ʻOtuá ʻa Sīsū Kalaisi?

ʻOku tatau pē ʻa Sīsū Kalaisi mo e ʻOtua Māfimafi-Aoniú? Pe ʻokú na kehekehe pē?

Ko e Hā Na‘e Pekia Ai ‘a Sīsuú?

Kuó ke fanongo nai ko ‘ene pekiá koe‘uhí ko ‘etau ngaahi angahalá. Ka ‘e malava ke ma‘u ‘aonga ha kakai e laui miliona ‘i ha fo‘i feilaulau ‘e taha?

Ko e Hā ‘a e Pule‘anga ‘o e ‘Otuá?

‘I he ngāue fakafaifekau ‘a Sīsū ‘i he māmaní, na‘á ne faiako fekau‘aki mo e Pule‘anga ‘o e ‘Otuá ‘o lahi ange ia ‘i ha toe kaveinga. Kuo laui senituli ‘a e lotu ‘a hono kau muimuí ke hoko mai ‘a e Pule‘anga ko iá.

Kamata ke Pule ʻa e Puleʻanga ʻo e ʻOtuá ʻi he 1914

Laka hake he taʻu 2,600 kuohilí, naʻe fakamānavaʻi ʻe he ʻOtuá ha tuʻi mālohi ke ne misi fakaekikité ʻa ia ʻoku fakahoko he taimí ni.

Kuo Liliu ʻa e Māmaní Talu mei he 1914

Ko e ngaahi meʻa ʻoku hoko ʻi he māmaní mo e tōʻonga ʻa e kakaí ʻoku fakahaaʻi māʻalaʻala ai talu mei he taʻu 1914 ko e ngaahi kikite ʻi he Tohi Tapú fekauʻaki mo e “ngaahi ʻaho fakaʻosí” ʻoku lolotonga fakahoko.

ʻOku Fakatupunga ʻe he ʻOtuá ʻa e Fakatamaki Fakanatulá?

Ko ha ongo meʻa naʻe maʻukovia ʻe ha fakatamaki fakanatula ʻokú na fakamatala fekauʻaki mo e meʻa naʻá na ako mei he Tohi Tapú.

Ko e Hā ‘Oku Faka‘atā Ai ‘e he ‘Otuá ‘a e Faingata‘á?

‘Oku ‘omai ‘e he Tohi Tapú ha tali fakafiemālie.

‘Oku Tali ‘e he ‘Otuá ‘a e Founga Lotu Kotoa Pē?

‘Oku tui ‘a e tokolahi ‘oku ‘ikai fu‘u mahu‘inga ‘a e lotu ia ‘okú ke kau ki aí.

ʻOku Tali ʻe he ʻOtuá ʻa Hono Ngāueʻaki ʻo e ʻĪmisí ʻi he Lotú?

ʻE lava ke nau tokoniʻi kitautolu ke ongoʻi ofi ki ha ʻOtua ʻoku ʻikai lava ke tau sio ki ai?

‘Oku Fanongo Mai ‘a e ‘Otuá ki he Ngaahi Lotu Kotoa Pē?

Fēfē kapau ‘oku siokita ha lotu ‘a ha tokotaha? Fēfē kapau ‘oku ngaohikovi‘i ‘e ha husepāniti ‘a hono uaifí pea kole ki he tāpuaki ‘a e ‘Otuá?

Ko e Hā ʻa e Vakai ʻa e ʻOtuá ki he Nofo Malí?

ʻOku loto ʻa e ʻOtuá ke lavameʻa hoʻo nofo malí. Ko e faleʻi lelei ʻa e Tohi Tapú kuó ne tokoniʻi ʻa e ngaahi hoa mali tokolahi.

Ko e ʻAta Fakalieliá ko ha Angahala Ia ki he ʻOtuá?

Ko e foʻi lea “ʻata fakalielia” ʻoku ʻasi ʻi he Tohi Tapú? ʻE lava fēfē ke tau ʻiloʻi ʻa e anga ʻo e ongoʻi ʻa e ʻOtuá fekauʻaki mo e ʻata fakalieliá?