1. Nyen la asara si ndoye so ayeke na popo ti Nzapa na Molenge ti lo amaï?

JÉSUS CHRIST, Molenge ti Jéhovah, atene: “Mbi ndoye Babâ.” (Jean 14:31). Jésus atene nga atene: “Babâ ni aye Molenge ni mingi.” (Jean 5:20). Ye so adö bê ti e ape ngbanga ti so angu mingi kozo si Jésus aga na sese, lo yeke lani “wakode” ti Nzapa (aProv. 8:30). Teti so Jéhovah na Jésus asara kua lani legeoko, Molenge ni ahinga ye mingi na ndo ti asarango ye ti Babâ ti lo nga lo yeke lani na araison mingi ti ndoye lo. Tongaso, kpengba songo so ayeke na popo ti ala asara si ndoye so ayeke na popo ti ala amaï.

2. (a) Ti tene Jéhovah andoye e a lingbi e sara nyen? (b) Ahundango ndo wa la e yeke sara tënë na ndo ni?

² Ti ndoye mbeni zo aye ti tene ti ye zo ni mingi. David, so asû ambeni Psaume ahe bia, atene: “O L’Éternel, Ngangu ti mbi, mbi ndoye Mo.” (Ps. 18:2). A lingbi e ndoye Nzapa nga tongaso ndali ti so lo ye e mingi. Tongana e mä yanga ti Jéhovah, lo yeke ndoye e. (Diko Deutéronome 7:12, 13.) Me, e lingbi biani ti ndoye Nzapa so e lingbi ti bâ lo ape so? Ti ndoye Jéhovah aye ti tene nyen? Ngbanga ti nyen a lingbi e ndoye lo? Nga, tongana nyen la e lingbi ti ndoye Nzapa?

3, 4. Ngbanga ti nyen e lingbi ti ndoye Nzapa?

³ “Nzapa ayeke mbeni Yingo” tongaso, e lingbi ti bâ lo ape (Jean 4:24). Me, e lingbi ti ye Jéhovah nga Bible ahunda na e ti fa polele so e ye lo. Na tapande, Moïse atene na azo ti Israël, lo tene: “A lingbi mo ndoye L’Éternel Nzapa ti mo na bê ti mo kue, na âme ti mo kue, na ngangu ti mo kue.”—Deut. 6:5.

⁴ Ngbanga ti nyen e lingbi ti ye Nzapa mingi? Ngbanga ti so Nzapa acréé e na bezoin ti aye ti yingo nga na ngangu so amû lege na e ti ye lo. Tongana e wara aye so e yeke na bezoin ni na lege ti yingo, e yeke ndoye Jéhovah mingi nga e yeke duti na ngia. Jésus atene: “Ngia ayeke na ala so ahinga so ala yeke na bezoin ti aye ti yingo, teti royaume ti yayu ayeke ti ala.” (Mat. 5:3). Ambeni zo atene so a dü azo kue na nzara ti vorongo Nzapa. Na ndo ti tënë so, na yâ ti buku so Abraham C. Morrison asû (Man Does Not Stand Alone), lo tene: “Ti bâ so na ndo ti sese kue azo agi lakue ti hinga zo so ayeke kota ahon aye kue nga ti mä na bê na lo alingbi ti sara si bê ti e adö ngangu.”

5. E hinga tongana nyen so ti gi Nzapa ayeke senge senge ape?

⁵ Ti gi Nzapa ayeke senge senge? Ên-ën, ngbanga ti so lo ye si e wara lo. Bazengele Paul afa so ti gi Nzapa ayeke senge senge ape na ngoi so lo fa tënë na azo so abungbi na Aréopage na devant ti temple ti Parthénon so a mû ti voro na Athéna nzapa-wali ti ngbene gbata ti Athènes. Tara ti bâ so mo yeke lani dä na ngoi so Paul ayeke sara tënë na ndo ti “Nzapa so asara dunia nga na aye kue so ayeke na yâ ni”. Na pekoni lo tene so lo “lango pëpe na yâ ti atemple so zo si asara ni na maboko”. Lo kiri lo tene so Nzapa “na lege ti zo oko, lo sara mara oko oko kue ti azo ti duti na lê ti sese kue, na lo zia angoi so lo fa awe nga na akatikati ti ndo so azo alingbi ti lango dä, si ala gi Nzapa, même ala gi lo na tarango ndo na ala wara lo biani, atâa so, ti tâ tënë ni, lo yeke yongoro na e oko oko kue pëpe.” (Kus. 17:24-27). Biani, azo alingbi ti wara Nzapa. A-Témoin ti Jéhovah ahon kutu mbasambala na ndambo ‘awara lo biani’ nga ala ye lo biani.

6. Commandement wa la Jésus atene so ayeke “commandement so ayeke kota ahon atanga ni kue na a yeke kozoni”?

⁶ A lingbi ndoye so e yeke na ni na Nzapa alondo na bê ti e. Jésus afa ni polele na ngoi so mbeni Farizien ahunda lo atene: “Wafango ye, commandement wa si ayeke kota ahon atanga ni kue na yâ ti Ndia?” Jésus akiri tënë na lo atene: “‘Mo ndoye Jéhovah Nzapa ti mo na bê ti mo kue, na âme ti mo kue nga na bibe ti mo kue.’ So ayeke commandement so ayeke kota ahon atanga ni kue na a yeke kozoni la.”—Mat. 22:34-38.

7. (a) Ti ndoye Nzapa na ‘bê ti e kue’ aye ti tene nyen? (b) Ti ndoye Nzapa na ‘âme ti e kue’ aye ti tene nyen? (c) Ti ndoye Nzapa na ‘bibe ti e kue’ aye ti tene nyen?

⁷ Na ngoi so Jésus atene a lingbi e ndoye Nzapa na ‘bê ti e kue’ lo ye lani ti tene nyen? Lo ye lani ti tene so a lingbi ndoye so e yeke na ni teti Jéhovah andu anzara ti bê ti e, nga na atënë ti bê ti e. A lingbi nga e ye lo na ‘âme ti e kue,’ wala na fini ti e kue. Na ndo ni, a lingbi e ndoye Nzapa na ‘bibe ti e kue,’ wala na hingango ndo ti e kue. Biani, zia si mbeni ye akanga lege na e pëpe ti ndoye Jéhovah mingi.

8. Tongana e ndoye Nzapa mingi ayeke pusu e ti sara nyen?

⁸ Tongana e ndoye Nzapa na bê ti e kue, na âme ti e kue nga na bibe ti e kue, e yeke manda Mbeti ti Nzapa nzoni, e yeke yapu ti sara ye so bê ti Nzapa aye nga e yeke yapu ti fa nzoni tënë ti Royaume (Mat. 24:14; aRom. 12:1, 2). Tongana e yeke na tâ ndoye na mbage ti Jéhovah a yeke sara si e ga nduru mingi na lo ahon ti kozo (Jacq. 4:8). E lingbi pëpe ti fa araison kue so asara si e ndoye Nzapa. Me, zia e bâ ambeni raison ni.

9. Ngbanga ti nyen mo ndoye Jéhovah tongana Wasarango e nga Zo so amû ye na e?

⁹ Jéhovah ayeke Wasarango e nga Zo so amû ye na e. Paul atene: “Na lege ti lo e yeke na fini, e yeke tambela na e yeke dä.” (Kus. 17:28). Jéhovah amû na e pendere sese (Ps. 115:16). Lo mû nga na e kobe nga na ambeni ye so e yeke na bezoin ni ti ngbâ na fini. Me, Paul atene na azo ti Lystre so avoro ayanda, lo tene: ‘Nzapa so ayeke na fini . . . angbâ gi tongaso pëpe, me lo fa mbeni tënë ti témoin na ndo ti lo na lege ti anzoni ye so lo sara na mungo na ala ngu-nzapa so alondo na nduzu, angoi so alê ti kobe ayeke lë dä mingi nga na akobe mingi mingi na lo sara si ngia asi bê ti ala.’ (Kus. 14:15-17). So ayeke mbeni raison so ndali ni e ndoye Kota Wasarango e nga Zo so amû ye na e la.—Zo-ti. 12:3.

10. Nyen la a lingbi e sara teti ye so Nzapa asara ti zi siokpari nga na kuâ?

¹⁰ Nzapa aleke awe ti zi e na gbe ti siokpari nga na kuâ so e wara na lege ti Adam (aRom. 5:12). Biani, “Nzapa azia ndoye ti lo na gbele e na lege so, tongana e ngbâ lani awasiokpari, Christ akui ndali ti e.” (aRom. 5:8). E ndoye Jéhovah mingi ndali ti ye so lo sara ti mû lege na e ti wara pardon ti siokpari ti e tongana e changé sarango ye ti e nga e mä na bê na sandaga ti Jésus.—Jean 3:16.

11, 12. Na alege wa Jéhovah amû na e beku?

¹¹ Jéhovah ‘amû na e beku so asara si e si na ngia nga na siriri’. (aRom. 15:13). Beku so Nzapa amû na e amû lege na e ti gbu ngangu na yâ ti atara. A-Chrétien so a soro ala ti gue na yayu so afa so ala ‘duti be-ta-zo juska na kui, a yeke wara couronne ti fini ti lakue lakue na yayu.’ (Apoc. 2:10). Azo so ayeke be-ta-zo so ayeke na beku ti wara fini ti lakue lakue na sese ge ayeke wara ande aye ti nzoni so ayeke ngbâ lakue lakue na yâ ti Paradis (Luc 23:43). Beku so Jéhovah amû na e asara si e yeke na ngia mingi, e yeke na siriri nga e ndoye lo so amû “nzoni matabisi kue nga na matabisi so alingbi kue”.—Jacq. 1:17.

¹² Nzapa amû na e beku ti zingongo akuâ so asara si e yeke na ngia (Kus. 24:15). Vundu asara e mingi tongana mbeni zo so e ye lo akui, me teti so e yeke na beku so a yeke zingo ande akuâ, ‘e sara mawa ahon ndo ni pëpe tongana ti azo so ayeke na beku pëpe.’ (1 aThes. 4:13). Teti so Jéhovah andoye azo, lo ye mingi ti zingo azo so akui, mbilimbili azo so ayeke be-ta-zo na lo tongana Job (Job 14:15). Bâ ngia so azo ayeke duti na ni tongana azo so akui akiri na fini na ndo ti sese. Bê ti e apusu e ti ndoye Babâ ti e ti yayu mingi, lo so amû na e pendere beku ti zingongo akuâ.

13. Ye wa afa polele so Nzapa abi bê ti lo biani na e?

¹³ Jéhovah ayeke bi bê ti lo biani na e. (Diko Psaume 34:7, 19, 20; 1 Pierre 5:6, 7.) Teti so e hinga so Babâ ti e so aye e mingi ayeke lakue nduru ti mû maboko na azo so ayeke be-ta-zo na lo, e so e yeke ‘angasangbaga ti benyama ti lo’ lo bata e nzoni (Ps. 79:13). Na ndo ni, Nzapa ayeke fa ande ndoye ti lo polele na mbage ti e na lege ti aye so lo yeke sara ndali ti e na lege ti Royaume ti lo so Jésus ayeke Gbia ni. Na pekoni so Jésus Christ, Gbia so lo soro lo, ayeke zi ande pasi, ye ti ngangu nga na sarango ye ti sioni na ndo ti sese, azo so amä yanga ayeke duti na siriri teti lakue lakue nga aye ti ala ayeke wu mingi (Ps. 72:7, 12-14, 16). Aye ti nzoni so Nzapa ti e so abi bê ti lo na e amû zendo ni na e amû lege na e ti ndoye lo na bê ti e kue, na âme ti e kue, na ngangu ti e kue nga na bibe ti e kue.—Luc 10:27.

14. Kota pasa wa Nzapa amû na e?

¹⁴ Jéhovah amû na e kota pasa ti duti aTémoin ti lo (És. 43:10-12). E ye Nzapa ndali ti so lo mû lege na e ti mû mbage ti komandema ti lo nga ti fa na azo ti duti na tâ beku na yâ ti dunia so aye ti kirikiri ayeke dä. Na ndo ni, e yeke sara tënë na lege ti mabe  nga na bê ti e kue ngbanga ti so e yeke fa nzoni tënë so ayeke na yâ ti Bible, so alondo na tâ Nzapa lo so azendo ti lo ayeke ngbâ lâ oko senge senge ape. (Diko Josué 21:45; 23:14.) Biani, aye ti nzoni so e yeke wara nga araison so amû lege na e ti ndoye Jéhovah ayeke mingi mingi. Me e lingbi ti fa so e ndoye Jéhovah tongana nyen?

15. Ti manda Bible nga ti sara ye alingbi na ni alingbi ti mû maboko na e tongana nyen?

¹⁵ Manda Bible nzoni nga sara ye alingbi na ni. Tongana e sara tongaso, e yeke fa so e ndoye Jéhovah na e ye biani si tënë ti lo aga ‘lumière teti lege ti e.’ (Ps. 119:105). Tongana e yeke na yâ ti vundu, e lingbi ti wara dengo bê na lege ti atënë tongana ti so: “O Nzapa, bê so afâ awe na ayeke na vundu, Mo ke pëpe.” “Nzobe ti Mo, O L’Éternel, agbu mbi na nduzu. Tongana bibe ayeke mingi na bê ti mbi, tënë ti Mo so alungula vundu amû ngia na âme ti mbi.” (Ps. 51:19; 94:18, 19). Jéhovah asara nzoni bê na azo so ayeke bâ pasi, na Jésus nga kue abâ mawa ti azo (És. 49:13; Mat. 15:32). Tongana e manda Bible ayeke mû lege na e ti hinga so Jéhovah andoye e na ayeke pusu e ti ndoye lo mingi.

16. Na lege wa tongana e sambela lakue alingbi ti sara si e ndoye Nzapa mingi?

¹⁶ Sambela Nzapa lakue. Asambela ti e ayeke sara si e ga nduru na ‘lo so lo mä sambela’. (Ps. 65:3). Na ngoi so e bâ so Nzapa akiri tënë na asambela ti e, a yeke sara si e kiri e ndoye lo mingi. Peut-être e bâ awe so lo zia pëpe si tara ahon ndo ti e (1 aCor. 10:13). Tongana e yeke na yâ ti ye ti vundu na e turnê na mbage ti Jéhovah ti voro tere ti e na lo, e lingbi biani ti wara “siriri ti Nzapa” so mara ni ayeke pëpe (aPhil. 4:6, 7). Na ambeni ngoi e lingbi ti sambela na yâ ti bê ti e tongana ti Néhémie na e bâ so Nzapa akiri tënë na sambela ti e (Néh. 2:1-6). So e “ngbâ lakue ti sambela” nga e bâ so Jéhovah ayeke kiri tënë na ni, a sara si e ndoye lo mingi nga e yeke na confiance so lo yeke mû maboko na e ti hon ndo ti aye so ayeke tara mabe ti e.—aRom. 12:12.

17. Tongana e ye Jéhovah e yeke bâ guengo na abungbi tongana nyen?

¹⁷ Gue lakue na abungbi nga na akota bungbi (aHéb. 10:24, 25). Azo ti Israël  abungbi lani ndo oko ti mä tënë ti Jéhovah nga ti manda ye na ndo ti lo tongaso si ala kpe mbeto ti lo nga ala sara ye ague oko na Ndia ti lo (Deut. 31:12). Tongana e ndoye Nzapa biani e yeke bâ so a yeke ngangu ape ti sara ye alingbi na ye so bê ti lo aye. (Diko 1 Jean 5:3.) Ni la, zia si mbeni ye asara pëpe si e bâ guengo na abungbi tongana senge ye. Ti tâ tënë ni e ye pëpe si mbeni ye asara si e ndoye Jéhovah pëpe tongana ti so e ndoye lo kpâ.—Apoc. 2:4.

18. Ndoye so e yeke na ni na mbage ti Jéhovah apusu e ti sara nyen?

¹⁸ Fa “tâ tënë so ayeke na yâ ti nzoni tënë” na azo na bê ti mo kue (aGal. 2:5). Ndoye so e yeke na ni teti Jéhovah apusu e ti sara tënë ti Royaume ti lo na azo. Royaume so lo zia Molenge ti lo so lo ye lo mingi Gbia ni, na so ande lo yeke tiri ndali ti “tene-biani” na Harmaguédon (Ps. 45:5; Apoc. 16:14, 16). E yeke na ngia mingi ti mû mbage na kusala ti sarango si azo aga adisciple na ti mû maboko na ala ti hinga so Nzapa andoye e nga ti hinga ye na ndo ti fini dunia so lo mû zendo ni.—Mat. 28:19, 20.

19. Ngbanga ti nyen a lingbi e bâ na nene ni ye so Jéhovah aleke ti fa lege na kundu ti lo?

¹⁹ Bâ na nene ni ye so Nzapa aleke ti fa lege na kundu ti lo (Kus. 20:28). Jéhovah amû na e a-ancien so ayeke sara kua lakue teti nzoni ti e. A-ancien ayeke “tongana ndo ti honde tere ngbanga ti kota pupu, ala yeke ndo ti bata tere ngbanga ti pupu ti ngangu. Ala yeke tongana angu so asua na ndo kuru sese, ala yeke tongana gbede ti kota tênë na yâ sese so zo anze dä.” (És. 32:1, 2). A nzere na e ti duti na mbeni ndo so e lingbi ti bata tere ti e dä teti kota pupu wala teti kota ngu so apika. Na ngoi so lâ asu e ngangu, a nzere na e ti duti na gbe ti dë ti mbeni kota tênë. Legeoko nga, a-ancien ayeke mû maboko na e nga ala yeke kpengba e ti ngbâ ti sara na Jéhovah atâa na yâ ti akpale. Tongana e mä yanga ti azo so amû li ni na popo ti e, e fa so e bâ na nene ni ‘akoli so a mû ala tongana amatabisi’ nga e fa so e ndoye Jéhovah nga na Christ Li ti congrégation.—aÉph. 4:8; 5:23; aHéb. 13:17.

20. Tongana e ndoye Nzapa, e yeke sara ye alingbi na Jacques 1:22-25 tongana nyen?

²⁰ Tongana mo yeke na nzoni songo na Jéhovah, mo yeke ga ande ‘zo so ayeke sara ye alingbi na tënë ni, me zo so ayeke mä ni gi na mê senge pëpe’. (Diko Jacques 1:22-25.) Mbeni “zo so ayeke sara ye alingbi na tënë ni” ayeke na mabe so ayeke sara si lo fa tënë na bê ti lo kue nga lo kiri tënë na ngoi ti abungbi. Teti so mo ye Jéhovah biani, mo yeke sara ye alingbi na ‘ndia ti lo so alingbi kue’ so na yâ ni mo yeke wara aye kue so lo hunda na e ti sara.—Ps. 19:8-12.

21. A lingbi ti haka asambela ti e so e tene ni na bê ti e kue na nyen?

²¹ Ndoye so mo yeke na ni na mbage ti Jéhovah ayeke sara si mo yeke sambela lo lakue na bê ti mo kue. Na ngoi ti azo ti Israël, aprêtre ayeke zö yombo na Jéhovah lâ na lâ. Gbia David ahaka sambela ti lo na yombo na ngoi so lo he bia, lo tene: “Zia sambela ti mbi aga tongana yombo na gbele Mo; zia yango maboko ti mbi aga tongana offrande ti lakui.” (Ps. 141:2; Ex. 30:7, 8). Zia si asambela so e sara tere ti e kete si e tene, asambela so e sara ti voro tere ti e na Nzapa nga na asambela so e tene ni na bê ti e kue ti gonda na lo nga ti kiri singila na lo aduti tongana yombo so afun nzoni so ti tene aduti asambela so Nzapa ayeda na ni.—Apoc. 5:8.

22. Na yâ ti article ti peko e yeke sara tënë na ndo ti nyen?

²² Jésus atene so a lingbi e ndoye Nzapa nga na amba ti e (Mat. 22:37-39). Tongana e ndoye Jéhovah nga e ndoye andia ti lo, a yeke mû maboko na e ti duti na nzoni songo na amba ti e nga a yeke sara si e ndoye ala. A yeke ye so e yeke sara tënë na ndo ni na yâ ti article ti peko.