“WALI.” A yeke tongaso la na ambeni ngoi Jésus ayeke iri awali. Na tapande, na ngoi so lo sava kobela ti mbeni zo so peko ti lo aba a sara ngu 18 awe, lo tene: “Wali, a zi mo awe na yâ ti ye so ayeke woko mo.” (Luc 13:10-13). Jésus asara kua même na fason ti sarango tënë so na ngoi so lo yeke sara tënë na mama ti lo. Na ngoi ni kâ, fason ni so ayeke fason ti nengo zo (Jean 19:26; 20:13). Me mbeni tënë ayeke lani dä so ahon nengo zo.

Bible asara kua na mbeni tënë so zo ayeke tene ni ti fa tâ nzoni bê so lo yeke na ni na mba ti lo nga yengo so lo ye na lo mingi ti sara tënë ti ambeni wali. Jésus asara kua na tënë so lani na ngoi so lo sara tënë na mbeni wali so abâ pasi na kobela so asara si mênë ayeke ga na tere ti lo mingi, a sara ngu 12. Lege so lo ga na ni lani na tere ti Jésus ague nde na ye so Ndia ti Nzapa afa, ndia so atene zo so ayeke na mara ti kobela ti lo so aga sioni. Azo alingbi lani ti tene so a lingbi lo duti nde na azo ndali ti kobela ti lo (Lév. 15:19-27). Me lo hinga lani ye so lo lingbi ti sara pëpe. Ti tâ tënë ni, “lo bâ pasi mingi na maboko ti gbâ ti awanganga, nga lo buba nginza ti lo kue, me kobela ti lo ni akaï pëpe, a ngbâ gi ti gue na li ni.”​—Marc 5:25, 26.

Wali ni aga yeke na popo ti gbâ ti azo, lo ga nduru na Jésus na mbage ti peko na lo ndu yanga ti bongo ti lo ti ndo ni. Gi na lê ni lê ni, mênë so ayeke ga na tere ti lo akaï. Lo bâ ti lo lo tene Jésus ayeke hinga pëpe, me Jésus ahunda ndo, atene: “Zo wa la andu mbi so, zo wa?” (Luc 8:45-47). Na mango tënë so, mbeto agbu wali ni na terê ti lo ayeke dö nga lo tï na gbe ti Jésus “na lo tene na lo tâ tënë kue.”​—Marc 5:33.

Ti dë bê ti wali ni, Jésus atene na lo na nzoni bê, atene: “Molenge ti mbi, mo gbu ngangu.” (Mat. 9:22). Awandara ti Bible atene so a lingbi ti sara kua na tënë ti Hébreu na ti Grec so a kiri peko ni na “molenge ti mbi” ti fa “nzoni bê nga na yengo zo.” Jésus akiri adë bê ti lo, lo tene: “Mabe ti mo asava mo awe. Mo gue na siriri, na zia mo duti na nzoni seni na peko ti ngangu kobela ti mo so.”​—Marc 5:34.

“Molenge ti mbi.” A yeke tongaso la Boaz, zo ti Israël so ayeke na mosoro mingi, asara tënë na Ruth wali ti kodoro ti Moab. Lo kue lo yeke lani na raison ti sara mbeto ndali ti so lo yeke ro lani atanga ti orge so angbâ na yaka ti mbeni koli so lo hinga lo pëpe. Boaz atene na lo, atene: “Mo mä mbi, molenge ti mbi!” Na pekoni, lo wa Ruth ti ngbâ ti ro alê ti kobe na yâ ti ayaka ti lo. Ruth atï na gbe ti Boaz na lo hunda lo ndani so lo sara nzoni bê mingi na lo, so lo yeke mbeni wande so. Kiringo tënë ti Boaz akiri adë bê ti lo: “Azo afa na mbi ye kue so mo sara teti [kogara] ti mo [Naomi wali-mua] . . . L’Éternel afuta kusala ti mo.”​—Ruth 2:8-12.

So pendere tapande la Jésus na Boaz azia na aChrétien so ayeke a-ancien! Na ambeni ngoi, a-ancien use alingbi ti wara tere na mbeni ita-wali so ayeke na bezoin ti tene a mû na lo wango ti Bible nga ti kpengba lo. Na peko ti so ala sambela Jéhovah ti fa lege na ala nga ala mä ita-wali ni nzoni, ala lingbi ti hinga tongana nyen ti dë bê ti lo nga ti kpengba lo na lege ti Bible.​—aRom. 15:4