1. Loko makwezru wa xisati a djula ku hlawula lweyi a taka tekana na yene, i yini leswi a fanelaka ku tivutisa swone?

VAKRISTE hinkwavu va le hansi ka wunhloko lebyi hetisekiki bya Yesu Kriste. Nambi swi li tanu loko wansati lwa nga mukriste a txhatile, a kumeka hansi ka wunhloko lebyi nga hetisekangakiki bya nuna wakwe. Swoleswo swi nga ha va xikazratu. Kutani a hi voneni leswi wansati lwa djulaka ku nghenela wukati a nga tivutisaka swone mayelanu ni lweyi a djulaka ku tekana na yene: ‘I yini leswi kombisaka leswaku makwezru lweyi a ta va nhloko ya ndangu leyinene? Xana a zrangisa ku tizrela Yehovha a wuton’wini byakwe? Loko swi nga li tanu, i yini lexi ni kholwisaka leswaku a ta va nhloko ya ndangu leyinene leyi taka hi pfuna ku tama hi va ni wuxaka bya le kusuhi na Yehovha?’ Nangweso i swa hombe kuva makwezru lweyo a tivutisa leswi: ‘He wani matsrhamela lawa ni fanelaka ku ma txutxela akuva ni va ni mutxhatu lowunene? Xana ni lehisa mbilu ni ku hanana? Xana ni ni wuxaka lebyi tiyiki na Yehovha?’ (Ekl 4:9, 12) Loko wansati a yentxa swiboho leswinene na a nga si na txhata, leswo swi ta mu pfuna ku va ni wukati lebyi humelelaka byi tlhela byi nyonxisa.

2. I yini leswi hi taka bula ha swone ka xidondzro lexi?

² Vamakwezru vanyingi va xisati va beke xikombiso lexinene hi ku va va titsrongahata ka vanuna vavu. Va fanela ku kulungeliwa! Hi tsrhava swinene hi ku tizra kun’we ni vavasati lava va ku dumbeka! Ka xidondzro lexi hi ta bula hi tinhlamulo ta swivutiso swizrazru: 1) He swini swin’we swa swikazratu leswi vavasati lava tekiwiki va kumanaka na swone? 2) Ha yini nsati a hlawula ku yingiseta nuna wakwe? 3) I yini leswi vanuna ni vasati lava nga vakriste va nga swi dondzraka mayelanu ni ku yingiseta ka xikombiso xa Yesu, Abigail na Mariya nkata Yosefa tlhelo mamana wa Yesu.

3. Ha yini vatekani hinkwavu va langutana ni swikazratu a mutxhatwini wavu?

³ Mutxhatu i nyiko leyi hetisekiki leyi humaka ka Xikwembu Nkulukumba, kambe vhanu a va hetisekanga. (1Yh 1:8) Hi yo mhaka leyi a Zritu dzra Xikwembu Nkulukumba dzri hlayaka leswaku lava txhatiki va ta langusana ni ‘nhlomulu nyameni’. (1Ko 7:28) Hi ta bula hi swikazratu swa kukazri leswi nsati a nga ha langutanaka na swone.

4. Ha yini wansati a nga ha titwaka ingiki a susiwa lisima loko a titsrongahata ka nuna wakwe?

⁴ Kumbe xana hi mhaka ya ndlela leyi wansati a wundliwiki ha yone, a nga ha titwa ingi loko a titsrongahata ka nuna wakwe o susiwa lisima. Marisol, lweyi a tsrhamaka a Estados Unidos, a li: “Lomu ni kuleliki kone, hi dondzrisiwa leswaku a vavanuna va fana ni vavasati ka mintxhumu hinkwayu. Na swi tiva leswaku Yehovha a hambe lulamiselo dzra wunhloko nakone vasati va fanela ku titsrongahata ka vanuna vavu kambe vasati volavo va fanela ku nyikiwa lisima. Kambe swa kazrata ku dzringanisela ka ndlela leyi wunhloko byi voniwaka ha yone.”

5. He wani mavonela lama hoxekiki lawa vhanu va kukazri va nga na wone hi vavasati?

⁵ Nambi swi li tanu a wansati a nga ha va a txhatiwe hi wanuna lweyi a pimisaka leswaku a wansati a nga na lisima. Makwezru Ivon lweyi a tsrhamaka a América do Sul a li: “A mugangeni wezru ku zranga vavanuna va da ku gamisa vavasati. A swin’hwanyatana hi swone swi swekaka swi tlhela swi basisa muti, na kuve a swidjahatana swi tizreliwa hi vamamana va swone ni vamakwavu va xisati. Swi dondzrisiwa na swa ha li switsrongo leswaku swone ‘i tihosi ta muti’.” Makwezru lwa vitaniwaka Yingling lweyi a tsrhamaka a Ásia a hlaya leswi: “Ka lidzrimi dzranga ku ni xihlayahlaya lexi liki: ‘A swi djuli leswaku a wansati a va ni wuswikoti kumbe wutivi dzra kukazri. Swa dzringana kuva a tiva mintizro ya le kaya, nakone a nga na zritu ka nuna wakwe.’” Lexi vavisaka, mavonela wolawu a ma kombisi lizrandzru nakone a ma humi a Bibeleni. Nuna lweyi a kutxeteliwaka hi mavonela lawo, a bindzrisa wutomi bya nsati wakwe, a nga landzri xikombiso xa Yesu nakone a tlhela a khunguvanyisa Yehovha.​—Ef 5:28, 29; 1Pe 3:7.

6. I yini leswi lava tekiwiki va faneliki va swi yentxa akuva va tiyisa wunghanu byavu na Yehovha?

⁶ Hi lani hi swi voniki ha kone ka xidondzro lexi khalutiki, Yehovha a djula leswaku vanuna va hlayisa va ndangu wavu hi tlhelo dzra nyama ni hi tlhelo dzra moya. (1Tm 5:8) Nambi leswi vakriste va xisati lava tekiwiki va nga ni swinyingi swa ku swi yentxa, va fanela ku tinyika nkama wa ku dondzra Zritu dzra Xikwembu Nkulukumba, va yanakanyisisa ha dzrone ni ku khongota hi mbilu hinkwayu ka Yehovha siku ni siku. Leswo swi nga ha va xikazratu. Lava tekiwiki va na swinyingi swa ku swi yentxa xileswo va nga ha titwa va nga na nkama kumbe ntamu wa ku yentxa mintizro leyo, kambe i swa lisima leswaku va yi yentxa. Ha yini? Hikusa Yehovha a djula leswaku mun’wana ni mun’wana wezru a txutxela ni ku tama a va ni wuxaka lebyi tiyiki na yene.​—Min 17:27.

7. I yini leswi nga yentxaka kuva swi nabyala leswaku wansati lwa tekiwiki a titsrongahata ni ku hlonipha nuna wakwe?

⁷ Swa twisiseka leswaku a nsati a fanela ku khoma swi tiya akuva a kota ku titsrongahata ka nuna lweyi a kalaka a nga hetisekanga. Nambi tanu leswo swi tomu vevukela loko a twisisa leswaku ha yini Bibele dzri hlaya leswaku a fanela ku hlonipha ni ku yingiseta nuna wakwe.

8. Hi ku ya hi buku dzra Ba-le-Efesa 5:22-24, ha yini mukriste wa xisati lweyi a tekiwiki a hlawula ku titsrongahata ka nuna wakwe?

⁸ Wansati lwa tekiwiki a hlawula ku yingiseta nuna wakwe hikusa hi swoswi Yehovha a djulaka kuva a swi yentxa. (Dondzra Ba-le-Efesa  5:22-24.) Yene a dumba Tatana wakwe wa le tilweni nakone awa swi tiva leswaku minkama hinkwayu a susumeteliwa hi lizrandzru nakone a nge txhuki a mu kombela ku yentxa leswi nga liki swinene ku yene.​—Dt 6:24; 1Yh 5:3.

9. Ku yentxeka yini loko mukriste lweyi a tekiwiki a yingiseta Yehovha hi ku hlonipha nuna wakwe?

⁹ A misava yi kutxetela vavasati ku bakanya milawu ya Yehovha ni ku va va vona ku tibeka hansi ka vanuna vavu na a li ku susiwa lisima. Swi le livaleni leswaku lava va kutxetelaka mahanyela wolawu a va mu tivi Xikwembu Nkulukumba wezru wa lizrandzru. Yehovha a a nga ti nyika vanakwe lava a va zrandzraka a nawu lowu a wu ta va susa lisima. Makwezru wa xisati lwa yingisetaka nawu wa Yehovha wa ku hlonipha nuna wakwe, a byala ku zrula a ndangwini wakwe. (Ps 119:165) A wa buyeliwa yene ha byakwe, ku tlhela ku buyeliwa nuna wakwe kun’we ni vanakwe.

10. Xana hi dondzra yini ka mazritu ya Carol?

¹⁰ Wansati lweyi a titsrongahataka ka nuna wakwe, lweyi a nga hetisekangakiki, a kombisa leswaku a zrandzra a tlhela a hlonipha Yehovha, lweyi a nga yene a bekiki masungulo ya nawu wa wunhloko. Carol lweyi a tsrhamaka América do Sul a li: “Na swi tiva leswaku a nkatanga a ta phazama. Nakone na swi tiva leswaku ndlela leyi ni mu khomaka ha yone ka swihoxo leswi a swi yentxaka, yi kombisa ndlela leyi ni byi nyikaka lisima ha yone wunghanu byanga na Yehovha. Xileswo ni yentxa hinkwaswu leswi ni nga swi kotaka akuva ni tsrhavisa Tatana wanga wa le matilweni.”

11. I yini lexi pfuniki makwezru Aneese ku va a dzrivalela nakone hi nga dondzra yini ka leswi a swi hlayiki?

¹¹ Swi nga ha kazrata ku va nsati a titsrongahata ka nuna wakwe loko a titwa na nuna wakwe a nga zron’weki hi leswi a titwisaka xiswone. Vona leswi makwezru lweyi a vitaniwaka Aneese a swi yentxaka loko ku humelela swaku fana ni leswo. A li: “Ni dzringisa ku va ni nga mu bekeli xiviti hikusa ni dzrimuka leswaku hinkwezru ha hoxa, ni tibekela kungu dzra ku dzrivalela hi lani Yehovha a yentxiki ha kone. Loko ni dzrivalela ni kuma ku zrula ka miyankanyu.” (Ps 86:5) Wansati lweyi a dzrivalelaka swa mu nabyalela ku tibeka hansi ka nuna wakwe.

12. He swini swikombiso leswi kumekaka a Bibeleni?

¹² Van’wana va pimisa leswaku ku tibeka hansi i ku matha. Kambe swoleswo a hi ntiyiso. A Bibele dzri khanela hi vhanu lava a va titsrongahata lava a va ni wutlhazri ntamu ni xixixi. A hi  voni leswi hi nga swi dondzraka ka xikombiso xa Yesu, Abigail na Mariya

13. Ha yini Yesu a titsrongahata ka Yehovha? Tlhamuxela.

¹³ Yesu awa titsrongahata ka Yehovha, kambe a hi leswaku o pfumala wutivi kumbe wuswikoti. A nga kone mhunu wa wutivi lebyikulu lweyi a nga dondzrisaka hi ndlela ya ku nabyala ni leyi twisisekaka ku fana na Yesu. (Yh 7:45, 46) Yehovha awa swi tiva leswaku Yesu a ni wuswikoti lebyikulu. Xileswo, a mu pfumelele kuva va tizra xikan’we a ku hambeni ka mintxhumu hinkwayu a matilweni ni le misaveni. (Pr 8:30; Hb 1:2-4) Nakone ntsrhaku ka loko Yesu a pfuxiwile Yehovha a mu nyike ‘wuhosi hinkwabyu a tilweni ni le misaveni’. (Mt 28:18) Nambileswi Yesu a nga ni wuswikoti lebyikulu a ha tama a landzra nkongomiso wa Yehovha. Ha yini? Hikusa a zrandzra Tatana wakwe.​—Yh 14:31.

14. I yini leswi vanuna va nga swi dondzraka ka a) ndlela leyi Yehovha a va vonaka ha yone vavasati? b) mazritu lama kumekaka ka Amaproverbia 31?

¹⁴ Leswi vanuna va nga swi dondzraka. Kuva Yehovha a beke nawu wa leswaku wansati a titsrongahata ka nuna wakwe a swi hlayi swone leswaku Yehovha a vona wanuna na a li wa lisima ku tlula wansati. Yehovha a kombise leswo hi ku hlawula vavanuna ni vavasati akuva va fuma kun’we na Yesu. (Ga 3:26-29) Yehovha a kombise leswaku awa mu dumba N’wanakwe hi ku mu beka swanga hosi. Hi ndlela leyi fanaka, nuna lweyi a tlhazrihiki a nga kombisa ku dumba nsati wakwe hi ku va a mu nyika wulawuli bya kukazri. A Bibele dzri khanela hi mintizro leyi wansati lweyi a nga ni wuswikoti a nga yi yentxaka. Hi xikombiso, a nga va mulaviseli wa mintizro ya le kaya, ku xava kumbe ku xavisa ni ku hamba mabindzru. (Dondzra Amaproverbia 31:15, 16, 18.) Wansati a hi xikazrawa lexi kalaka xi nge na mfanelo ya ku hlaya mavonela ya xone. A matsrhan’wini ya leswo nuna wakwe a wa mu dumba ni ku mu yingiseta. (Dondzra Amaproverbia 31:11, 26, 27.) Loko nuna a mu bekela lisima nsati wakwe yene a ta ti titsrongahata ku yene hi ku swi zrandzra.

15. I yini leswi vasati va nga swi dondzraka ka xikombiso xa Yesu?

¹⁵ Leswi vasati va nga swi dondzraka. Nambi leswi Yesu a a kota ku yentxa swinyingi, a a nga titwi na a suka lisima loko a titsrongahatela wunhloko bya Yehovha. (1Ko 15:28; Flp 2:5, 6) Hi ndlela leyi fanaka wansati lweyi a nga ni wuswikoti, lwa landzraka xikombiso xa Yesu, a nga titwi na a suka lisima loko a titsrongahata ka nuna wakwe. Nsati lweyo a ta pfuna nuna wakwe ku nga li hi leswi a zrandzraka nuna wakwe ntsena kambe hi leswi a zrandzraka ni ku hlonipha Yehovha.

16. Hi ku ya hi 1 Samuel 25:3, 23-28, he swini swikazratu leswi Abigail a langusaniki na swone? (Vona xifaniso lexi nga ka kapa.)

¹⁶ Abigail a a li nsati wa Nabal. Nuna wakwe Nabal a a nga na mhaka ni mhunu, a a tikukumuxa, nakone a a nga tivi ku tlangela. Nambi swi li tanu Abigail a nga djulanga ndlela ya ku nabyala akuva a tsrhika wukati byakwe. Abigail a a ta va a timiyelelile a tsrhika Davhida ni vavanuna vakwe va dlaya nuna wakwe Nabal. A matsrhan’wini ya leswo, Abigail a yentxe swaku kazri akuva a sizrelela Nabal ni ndangu wakwe lowukulu. Yanakanya hi xixixi lexi Abigail a xi kombisiki xa ku tsrhindzrekelela 400 wa vavanuna lava hlomiki, a va hi xitxhavu a vulavulisana na Davhida. Mfuzri a a tiyimisele ku zrwala nandzru wa nuna wakwe. (Dondzra 1 Samuel 25:3, 23-28.) Davhida a tekele ku swi vona leswaku i Yehovha lweyi a tizrisiki wansati lwiyani wa xixixi akuva a mu pfuna, kuva a tingawula ku yentxa xidoho lexikulu.

17. Xana vanuna va nga dondzra yini ka dzrungula dzra Davhida na Abigail?

¹⁷ Leswi vanuna va nga swi dondzraka. Abigail a a li wansati wa wutlhazri. Davhida a kombise wutlhazri hi ku yingiseta mavonela ya wansati lweyo. Hi kola ka leswo, a tingawule ku wela ka xihoxo xa ku dlaya vanhu lava ngeke na nandzru.  Hi ku fanana, loko a djula ku yentxa swiboho swa lisima, wanuna lweyi a nga ni wutlhazri a yingiseta mavonela ya nsati wakwe. Mavonela ya nsati ma nga ha mu pfuna kuva a tingawula ku yentxa swiboho leswi hoxekiki.

18. Xana vasati va nga dondzra yini ka xikombiso xa Abigail?

¹⁸ Leswi vasati va nga swi dondzraka. Nsati lweyi a zrandzraka Yehovha a tlhela a mu bekela xitxhavu a nga a wu pfuna swinene ndangu wakwe nambi loko nuna wakwe a nga tizreli Yehovha kumbe a nga hanyi hi milawu yakwe. A nga lweli ku dlaya wukati hi swivangelo leswi nga liki swa matsralwa. A matsrhan’wini ya leswo, hi moya wa xitxhavu ni wa ku titsrongahata a kutxa nuna wakwe akuva a dondzra mayelanu na Yehovha. (1Pe 3:1, 2) Swi nga ha yentxeka nambi loko nuna a vona xikombiso lexinene xa nsati a nga ndzruluki mukriste. Nambitanu, Yehovha a ku tlangela swinene ku dumbeka kwakwe ni xitxhavu lexi wansati yelweyo a xi kombisaka ka nuna wakwe.

19. Xana nsati a ta yala ku yingiseta nuna loko swi te yini?

¹⁹ Swi nga yentxeka nuna lweyi a nga liki mukriste a kombela nsati wakwe akuva a yentxa mintxhumu leyi nga fambisaniki ni milawu ya Bibele. Hi xikombiso, a hi nge makwezru a ni nuna lweyi a nga liki mupfumeli, kutani nuna a mu byela leswaku a hemba, a yiva kumbe ku tipeta ka mintxhumu yin’wana leyi lwisanaka ni matsralwa. Vakriste hinkwavu ku patsra ni vamakwezru va xisati lava tekiwiki va fanela ku yingiseta Yehovha Xikwembu Nkulukumba ku sungula. Loko makwezru wa xisati a kombeliwa ku tlula minsinya ya milawu ya Bibele a fanela ku yala. A va a tlhamuxela hi ndlela ya lizrandzru na a tiyili leswaku ha yini a nga pfumeli ku yentxa leswi va mu kombeliki.​—Min 5:29.

20. Hi swi tivisa kuyini leswaku Mariya a ni wuxaka bya le kusuhi na Yehovha?

²⁰ Mariya a a ni wunghanu bya le kusuhi na Yehovha. Swi le livaleni leswaku a a ma tiva ha hombe matsralwa. Ka bulu dzrakwe na Elizabet, mamana wa Yohane Mubabatisi, Mariya a tsrhahe matsralwa ya Xiheberu makhambi lama tlulaka 20. (Lk 1:46-55) Swoswi, pimisa hi leswi: Nambi leswi Mariya na Yosefa a va dumbisane ku tekana, a ntsrumi ya Yehovha a yi zranganga hi ku vulavula na Yosefa. Ntsrumi yi vulavule hi ku kongoma na Mariya yi mu byela leswaku a a ta beleka n’wana wa Xikwembu Nkulukumba. (Lk 1:26-33) Yehovha a a mu tiva ha hombe Mariya, nakone a a dumba leswaku a a ta khoma n’wanakwe  hi ndlela ya lizrandzru ni ku mu hlayisa. Nakone a ku na ku ganaganeka ka leswaku Mariya a tame a va ni wuxaka lebyinene na Yehovha nambi ntsrhaku ka loko Yesu a file a tlhela a pfuxiwa akuva a ya hanya matilweni.​—Min 1:14.

21. Xana vanuna va nga dondzra yini hi leswi Bibele dzri swi hlayaka hi Mariya?

²¹ Leswi vanuna va nga swi dondzraka. Nuna lweyi a tlhazrihiki a nyonxa swinene loko nsati wakwe a ma tiva ha hombe matsralwa. A nga txhavi leswaku a ta tekeliwa wunhloko hi nsati. Awa swi twisisa leswaku makwezru wa xisati lweyi a dzri tivaka ha hombe Bibele ni minsinya ya milawu ya dzrone i wa lisima a ndangwini. Nambi nsati e dondzra ngopfu ku tlula nuna, i wutiyanguleli bya nuna ku zrangela wugandzreli bya ndangu ni timhaka timbeni ta moya.​—Ef 6:4.

22. Xana vasati va nga dondzra yini ka xikombiso xa Mariya?

²² Leswi vasati va nga swi dondzraka. Nambi loko nsati a titsrongahata ka nuna wakwe, i wutiyanguleli byakwe ku tama a tiyisa lipfumelo dzrakwe. (Ga 6:5) Akuva leswo swi koteka a fanela ku tibekela nkama akuva a tihambela dondzro ya ximhunu ni ku yanakanyisisa hi leswi a swi dondzraka. Leswo swi ta mu pfuna akuva a tama a zrandzra ni ku bekela Yehovha xitxhavu, nakone swi ta mu pfuna ku tama a nyonxa hi ku bekela nuna wakwe xitxhavu.

23. Xana vasati lava titsrongahataka ka vanuna vavu va pfunekisa kuyini vone, mindangu yavu ni bandla?

²³ Vasati lava tamaka va titsrongahata ka vanuna vavu hi ku zrandzra Yehovha va nyonxa swinene ku tlula lava bakanyaka lulamiselo dzra Yehovha dzra wunhloko. Va bekela madjaha ni van’hwanyana xikombiso lexinene. Nakone va pfunisa a ku byaleni ka moya lowunene, ku nga li ndangwini ntsena kambe ni le bandleni. (Ti 2:3-5) Namunhla wa siku, malandzra manyingi ya Yehovha ya ku dumbeka, i vavasati. (Ps 68:11) Swi nge na mhaka leswaku hi vavasati kumbe hi vavanuna, hinkwezru hi ni xiyenge xa lisima a ndzreni ka bandla. Nhlokomhaka leyi landzrelaka, yi ta khanela hi ndlela leyi mun’wana ni mun’wana a nga hetisisaka xiyenge xakwe ha yone.