ЗЫДТАЙ ЙӔ?

ЗЫДТАЙ ЙӔ?

Раджы заманты тыхтӕттӕ куыд арӕзтой ӕмӕ сӕ куыд пайда кодтой?

Есфиры чиныджы пергамент тыхтӕттӕй фӕстӕгтӕ. н. э. 18 ӕнус

Лукайы Евангелийы фыст ис, Йесо Чырысти Исайы чиныджы тыхтон кӕй бакодта, иу скъуыддзаг дзы кӕй бакаст ӕмӕ йӕ стӕй фӕстӕмӕ кӕй стыхта. Тыхтӕтты кой кодта Павел дӕр. Тимофей йӕм ӕрцӕуинаг куы уыди, уӕд ын загъта, цӕмӕй сӕ йемӕ рахастаид (Лукайы 4:16–20; 2 Тимофеймӕ 4:13).

Тыхтӕттӕ куыд арӕзтой? Фосы цӕрмттӕ, пергамент кӕнӕ-иу папирустӕ кӕрӕдзийыл баныхӕстой ӕмӕ-иу дзы афтӕмӕй рауад даргъ уадздзаг, кӕнӕ тыхтон. Стӕй-иу ӕй цыбыр хъилыл стыхтой, йӕ фыстытӕ мидӕгӕрдӕм куыд уыдаиккой, афтӕ. Текст-иу фыстой тыхтоны фӕтӕнӕн ӕмраст колонкӕтӕй. Тыхтон-иу даргъ куы уыд, уӕд та-иу ын хъилтӕ бакодтой йӕ дыууӕ кӕроныл дӕр. Уый фӕрцы тыхтон уыд ӕнцондӕр архайӕн: адӕймаг-иу дзы исты бӕлвырд бынат куы агуырдта, уӕд-иу ӕй иу къухӕй халгӕ кодта, иннӕмӕй та – тухгӕ, цалынмӕ-иу уыцы бынат не ссардта, уӕдмӕ.

«Тыхтон-иу даргъ кӕй уыди [сӕ фылдӕр-иу уыдысты иу-10 метры бӕрц], уымӕ гӕсгӕ-иу дзы иу гыццыл чиныг ӕнӕхъӕнӕй дӕр бацыди, ӕмӕ уымӕй уыди хорз»,– фыст ис иу дзырдуаты (The Anchor Bible Dictionary). Зӕгъӕм, Лукайы Евангели ӕнӕхъӕнӕй кӕм бацыдаид, уыцы тыхтоны дӕргъ хъуамӕ уыдаид фараст метры ӕмӕ ӕрдӕг. Иуӕй-иу хатт-иу тыхтонӕн йӕ уӕллаг ӕмӕ йӕ бинаг кӕрӕттӕ алыг кодтой, дӕрзӕг дурӕй-иу сӕ ныххафтой ӕмӕ-иу сӕ сахуырстой.

Чырыстон Грекъаг Фыстыты цы «хистӕр сауджынты» кой ис, уыдон чи уыдысты?

Израилы адӕмӕн сауджынтӕ куы фӕзынд, уӕд дзы фыццаг ӕрмӕстдӕр иу хистӕр сауджын уыд. Уый-иу хистӕр сауджынӕй лӕггад кодта, цалынмӕ-иу нӕ амард, уӕдмӕ (Нымӕцтӕ 35:25). Фыццаг хистӕр сауджын уыди Аарон. Фӕстӕдӕр уыцы кад цӕуын райдыдта фыдӕй хистӕр фыртмӕ (Рацыд 29:9). Ааронӕн йӕ байзӕддӕгтӕй сауджынтӕ бирӕтӕ уыдысты, фӕлӕ дзы хистӕр сауджынтӕй лӕггад кодтой ӕрмӕстдӕр цалдӕр.

Израил ӕндӕрбӕстӕгты дӕлбар куы уыдис, уӕд-иу хицӕуттӕ (ӕндӕр адӕмтӕй) хистӕр сауджынты снысан кодтой ӕмӕ-иу сӕ сӕ бынатӕй систой, кӕд-иу сӕ фӕндыд, уӕд. Фӕлӕ-иу кӕй равзӕрстой, уыдон-иу, ӕвӕццӕгӕн, алы хатт дӕр уыдысты кадджын бинонтӕй, сӕ фылдӕр – Аароны хӕдзарвӕндагӕй. Дзырдбаст «хистӕр сауджынтӕ», ӕвӕццӕгӕн, амоны, сауджынтӕй уӕлдай кад кӕмӕн уыд, уыдонмӕ. Хистӕр сауджынты нымӕцмӕ, ӕвӕццӕгӕн, хаудысты сауджынты 24 къорды хистӕртӕ, нымад нӕлгоймӕгтӕ хистӕр сауджынты бинонтӕй ӕмӕ, раздӕр хистӕр сауджын чи уыди, фӕлӕ стӕй йӕ бынатӕй кӕй систой, уыдон, зӕгъӕм, Аннӕ (1 Азфыстыты 24:1–19; Матфейы 2:4; Марчы 8:31; Хъуыддӕгтӕ 4:6).