Skip to content

Skip to table of contents

TAU VALA TALA I MUA | MAEKE A KOE KE MAAMA E TOHI TAPU

Ko e Tohi kua Lata ke Maama

Ko e Tohi kua Lata ke Maama

Ko e Tohi Tapu ko e tohi tuai lahi. Kua fiha e leva he Tohi Tapu? Kamata e Tohi Tapu ke tohia he Loto Uho he Fahi Uta he kavi 3,500 tau kua mole. Ke fakatatai, ko e magahala a ia he pule ko Shang i Saina mo e kavi ke he hogofulu e senetenari ato kamata e lotu Puta i Initia.​—Kikite e puha “ Tau Tala Mooli Hagaao ke he Tohi Tapu.”

Foaki he Tohi Tapu e tau tali mauokafua ke he tau hūhū ne mua atu e aoga he moui

Ke moua he tau tagata e lagomataiaga mo e aoga mai he taha tohi, kua lata ni ke maama mo e aoga ai ki a lautolu. Ko e tohi pihia e Tohi Tapu. Kua foaki e tau tali mauokafua ke he tau hūhū ne mua atu e aoga he moui.

Ke fakatai, kua manamanatu nakai a koe, ‘Ko e ha ne ha ha hinei a tautolu?’ Nakai maama he tau tagata e hūhū ia ke he loga e tau tau, ti nakaila maama ia. Ka kua maeke ke moua e tali he veveheaga taha mo e ua he Kenese, ko e tohi fakamua he Tohi Tapu. Ko e tau tala i loto he Tohi Tapu kua liu “ke he kamataaga”​—piliona e tau tau kua mole​—magaaho ne tufuga ai e lagi mo e lalolagi katoatoa ha tautolu, putoia e tau putuputuaga fetu, tau fetu, mo e fua lalolagi. (Kenese 1:1) Ti fakamaama fakapapahi e tufugatia, puhala ne talaga e lalolagi ke nonofo e tau mena momoui, tufugatia he tau mena momoui kehekehe, mo e tufugatia he tagata​—mo e kakano he tau mena oti ia.

TOHIA AI KE HE PUHALA KE MAAMA

Foaki mai he Tohi Tapu e fakatonuaga aoga ke lagomatai a tautolu ke fehagai mo e tau lekua he tau aho takitaha. Mukamuka e fakatonuaga ia ke maama. Ua e puhala ne mukamuka ai.

Fakamua, kua maama, hako, mo e omoomoi e vagahau ne tohi aki e Tohi Tapu. He nakai loga e tau kupu fakataitai po ke halahū, kua fakaaoga he Tohi Tapu e tau kupu mauokafua po ke putoia ai e tau logonaaga ha tautolu. Ko e tau manatu uka kua fakamaama aki e tau kupu ne aga mo e mahani a tautolu he tau aho takitaha.

Ke fakakite ai, loga e fakatai mukamuka ha Iesu ne fakavē ke he tau gahua he tagata ke he tau aho takitaha, ke maeke ke fakaako ai ti hokotia ke he tau loto ha lautolu. Loga e tau fakatai nei ne moua he Lauga he Mouga, ne fakamau he veveheaga 5 ke he 7 he tohi a Mataio he Tohi Tapu. Taha e tagata fakamau tala ne fakahigoa ai “ko e lauga aoga,” ne pehē ko e foliaga ke “nakai fakapuke e tau ulu ha tautolu aki e tau manatu, ka e takitaki mo e omoomoi e puhala gahua ha tautolu.” Maeke ia koe ke totou e tau veveheaga ia he kavi 15 ke he 20 e minuti, mo e to ofo lahi a koe he mukamuka ka e malolō foki e tau kupu ha Iesu.

Taha kakano foki ati mukamuka ke maama e Tohi Tapu, ha ko e matapatu manatu i ai. Nakai ko e tohi hagaao ke he tau tala tuai mo e ai mooli. Ka ko e laulahi he Tohi Tapu ne talahau he The World Book Encyclopedia, kua “hagaao ke he tau tagata talahaua mo e tau tagata noa” mo e ha lautolu a “tau taufetului, tau amaamanakiaga, tau kaumahala, mo e tau mena ne kautū ki ai.” Kua mukamuka ma tautolu ke iloa e tau tala nei he tau tagata mooli mo e tau mena tutupu, mo e ke maama e tau fakaakoaga aoga i loto.​—Roma 15:4.

MAEKE KE MOUA HE TAU TAGATA OTI

Ke maeke ia koe ke maama e taha tohi, kua lata ke tohia ai he vagahau ne iloa e koe. He vahā nei, liga kua fai Tohi Tapu he vagahau ne maama e koe, pete e matakavi ne nofo ai a koe po ke motu haau. Manamanatu la ke he tau mena ne putoia ai ke taute ti moua e koloa ofoofogia nei.

Fakaliliuaga. Ne tohi fakamua e Tohi Tapu ke he vagahau Heperu, Aramaika, mo e Heleni. Ti nakai tokologa ne maeke ke totou ai. Ke moua ai he falu vagahau, kua gahua fakamakamaka e tau tagata fakaliliu. Fakaaue ke he tau gahua ha lautolu, mogonei kua fakaliliu e Tohi Tapu katoa po ke vala, ke he kavi 2,700 e vagahau. Kakano ai kua kavi 90 e pasene he tau tagata he lalolagi kua maeke ke totou falu vala he Tohi Tapu he vagahau motu ha lautolu.

Taute Fakailoa. Ko e tau tohiaga fakamua he Tohi Tapu ne tohi ai he tau mena tuga e tau kili manu mo e kili akau, ne maeke ke popo. Ke fakahoko e fekau, kua lata e tau tohiaga ia ke tohi lima ti liu foki tohi fakatekiteki. Ko e tau lagaki ia kua tau uka, ti gahoa e tagata ne fai tupe ke fakatau aki. Ka e he talaga e matini lomi tohi ha Gutenberg he molea e 550 e tau kua mole, ne holo hake e numera he Tohi Tapu ne lolomi. Hagaao ke he taha fuafuaaga, kua molea e lima e piliona Tohi Tapu, katoa po ke vala, ne kua tufatufa.

Nakai fai tohi fakalotu ne maeke ke fakatatai mo e Tohi Tapu he tau tuaga nei. Maaliali ai, ko e Tohi Tapu ko e tohi kua lata ke maama. Ka e liga uka ke maama ai. Ka kua fai lagomatai ke fakamaama aki. Moua e koe i fe? Ti aoga fēfē ki a koe? Moua ai he vala tala ka mui mai.