Skip to content

Skip to table of contents

Fakaako—Palepale Mitaki mo e Fiafia Lahi

Fakaako—Palepale Mitaki mo e Fiafia Lahi

Fakaako—Palepale Mitaki mo e Fiafia Lahi

“Kaeke ke kumi e koe a ia . . . mo e moua ai e koe e iloilo ke he Atua.”—TAU FAKATAI 2:4, 5.

1. Maeke fefe e totou fakafiafia ke ta mai e fiafia lahi ki a tautolu?

TOKOLOGA e tau tagata ne totou ma e fakafiafiaaga. Kaeke ke atihake e tohi, kua eke e totou mo punaaga he okiokiaga mitaki. Kehe mai he fakaholoaga totou Tohi Tapu tumau ha lautolu, kua moua he falu Kerisiano e fiafia moli he totou fakamahao ke he Tau Salamo, Tau Fakatai, tau fakamauaga he Evagelia, po ke falu vala he Tohi Tapu. Ko e fulufuluola moli he vagahau mo e manatu kua ta mai e fiafiaaga hokulo. Kua fifili he falu e totouaga he tau magaaho okioki ha lautolu ke he Yearbook of Jehovah’s Witnesses, ko e mekasini Awake! tau tala he tau tagata ne lomi fakailoa he senolo nei, po ke tohi fakaako he fakamauaga tala tuai, tau mena tutupu he lalolagi, mo e tau mena tutupu pauaki.

2, 3. (a) Ke he puhala fe ka fakatatai e tau vala tala fakaagaga hokulo ke he tau mena kakano? (e) Ko e heigoa ne putoia ke he fakaako?

2 Ha ko e totou fakafiafia kua eke mo puhala he okiokiaga, kua lata ke fakaako mo e laliaga he manamanatuaga. Ne tohi he pulotu Peritania ko Francis Bacon: “Ko e falu tohi ke kamata, ko e falu ke folo, mo e falu ke gau ti tavili.” Kua tu e Tohi Tapu ke he vala fakahiku. Ne tohi he aposetolo ko Paulo: “Kua toka ia mautolu e tau kupu loga kia ia [ko Keriso, ne fakatino he Patuiki-Ekepoa ko Mekisateko] kua uka ke fakamatala atu ai, ha kua eke a mutolu mo tau tagata teligatuli. . . . Ko e tau mena kakano, kua lata ia mo e tau tagata motua, ko lautolu ni kua mahani he ako mua ai ke mailoga e tau mena mitaki mo e tau mena kelea.” (Heperu 5:11, 14) Kua lata e tau mena kai ke gau to folo mo e tavili. Ko e vala tala fakaagaga hokulo kua lata ke manamanatu ki ai to hufia ti kuku mau ki ai.

3 Kua fakamaama he tohi fakamaama kupu e “fakaako” ko e “gahua po ke taute he fakagahuahuaaga he manamanatuaga ke moua e iloilo po ke maama, he totou, kumikumi mo e falu mena foki.” Mui mai kua lahi atu e mena kua putoia ai mai he totou holo, liga he hihika a kelekele he tau kupu he magaaho totou ha tautolu. Ko e kakano he fakaako ke gahua, lali he manamanatuaga, mo e fakaaoga he tau malolo manamanatu. Ha kua lata e fakaako mo e laliaga, nakai kakano e mena nei kua nakai fiafia.

Taute e Fakaako mo Mena Fiafia

4. Hagaao ke he salamo, maeke fefe he fakaako ke he Kupu he Atua ke fakahauhau mo e palepale mitaki?

4 Ko e totou mo e fakaako e Kupu he Atua kua eke ia mo fakahauhauaga mo e fakamaloloaga. Ne fakapuloa he salamo: “Kua hakohako e fakatufono a Iehova, kua liuaki mai e agaga; kua fakamoli e talahau a Iehova, kua fakailoilo a lautolu kua goagoa. Kua tonu e tau fekau a Iehova, kua fakafiafia e loto, kua meā e tau poaki a Iehova, kua fakamaama e tau mata.” (Salamo 19:7, 8) Ko e tau fakatufono mo e tau poaki ha Iehova ne liuaki mai e tau solu ha tautolu, fakatupu ki mua e moui fakaagaga ha tautolu, ta mai ki a tautolu e olioli he loto, mo e fakamaama e tau mata ha tautolu ke he tau amaamanakiaga homo ue atu ha Iehova. Ko e fulufuluola ha ia!

5. Ko e heigoa e tau puhala kua maeke ke ta mai he fakaako e fiafia lahi ki a tautolu?

5 Ka maeke ia tautolu ke kitia e tau fua mitaki he tau gahua ha tautolu, kua fiafia mau a tautolu he taute. Ti, ke fiafia e fakaako, kua lata ia tautolu ke mafiti he fakaaoga e iloilo fou ne moua. Ne tohi e Iakopo: “Ko ia kua kikite ke he fakatufono kua katoatoa e mitaki ha i ai e tokanoaaga, mo e tumau ki ai, kua nakai fanogonogo fakanimonimo e tagata ia, ka kua eke e ia e gahua, to monuina e ia ke he hana omaoma.” (Iakopo 1:25) Ko e fakagahua fakamafiti he tagata e tau manatu ne ako kua ta mai e makona lahi. He kumikumi mo e kakano pauaki he tali e huhu kua huhu mai ki a tautolu he gahua fakamatala po ke fakaako atu ka ta mai e fiafia lahi ki a tautolu.

Feaki e Fiafia ma e Kupu he Atua

6. Fakakite fefe he tagata ne tohi e Salamo 119 e fiafia hana ke he kupu ha Iehova?

6 Ko e tagata ne fati e Salamo 119, liga ko Hesekia he magaaho ne tama patuiki agaia a ia, ne fakakite e fiafia ma e kupu ha Iehova. He talahauaga ku, ne pehe a ia: “Kua fiafia ni au ke he hāu a tau fakatufono; nakai nimo ia au hāu a tau kupu. Ko e hāu a tau talahau ko e haku a fiafia ni a ia. . . . To fiafia foki au ke he hāu a tau poaki, ne manako lahi au ki ai. Kia hoko mai kia au hāu a fakaalofa hofihofi, ti moui ai au; ha ko e hāu a fakatufono, ko e haku a fiafia ia. Iehova na e, kua manako lahi au ke he hāu a fakamouiaga; ko e hāu a fakatufono foki ko e haku a fiafia ia.”—Salamo 119:16, 24, 47, 77, 174.

7, 8. (a) Hagaao ke he taha tohi fakamaama, ko e heigoa e kakano ke “fiafia” ma e Kupu he Atua? (e) Fakakite fefe e tautolu e fiafia ha tautolu ma e Kupu ha Iehova? (i) Tauteute fefe e Esera a ia fakamua to totou e Fakatufono ha Iehova?

7 He fakamaama e kupu ne fakaliliu “fiafia” he Salamo 119, taha e tohi fakamaama kupu he tau Tohiaga Tapu Heleni ne pehe: “Ko e fakaaoga he Sal 119 kupu 16 kua tatai ke he [tau vepi] ma e olioliaga . . . mo e manamanatu hokulo . . . Ko e tataiaga ki ai: ko e olioli, manamanatu hokulo, fiafia ki ai . . . Ko e fakalatahaaga nei kua fakakite e puhala he manamanatuaga fai kakano nukua moua he taha ke fiafia ke he kupu ha Yahweh. . . . Kua putoia foki e kakano ke he tau logonaaga.” *

8 E, ko e ofania ha tautolu ke he Kupu ha Iehova kua lata ke hau he tau loto ha tautolu, ko e tokaaga he tau logonaaga. Kua lata ke fiafia a tautolu he manamanatu ke he falu tohi ne oti la ia he totou e tautolu. Kua lata ke manamanatu a tautolu ke he tau manatu fakaagaga hokulo, hufia ki ai, ti manamanatu hokulo ki ai. Kua lata e mena nei mo e manamanatu fakamitaki mo e liogi. Tuga a Esera, kua lata ia tautolu ke tauteute e tau loto ha tautolu ma e totou mo e fakaako e Kupu he Atua. Hagaao ki a ia ne tohi: “Ha kua taute e Esera hana loto ke kumi ke he fakatufono a Iehova mo e eke ai, mo e fakaako atu ai e ia kia Isaraela e tau fakatufono, mo e tau fakafiliaga.” (Esera 7:10) Mailoga e kakano ne tolu ha Esera he tauteute hana loto: ke fakaako, ke fakagahuahua fakatagata, mo e ke fakaako atu. Kua lata ke muitua e tautolu hana fakafifitakiaga.

Fakaako ko e Gahua he Tapuakiaga

9, 10. (a) Ke he tau puhala fe ne fakakite he salamo e manamanatu ke he Kupu ha Iehova? (e) Ko e heigoa e kakano he vepi Heperu “manamanatu [ki a ia]”? (i) Ko e aoga he ha ma tautolu ke mailoga e fakaako he Tohi Tapu ko e “gahua he tapuakiaga”?

9 Kua talahau he salamo kua fakakite e ia e fiafia ke he tau fakatufono, mo e tau poakiaga ha Iehova. Kua lologo a ia: “To manamanatu au ke he hāu a tau fekau, mo e manatu au ke he hāu a tau puhala. To nikiti ki luga foki au haku tau lima ke he hāu a tau poaki, kua manako lahi ki ia au; ti manamanatu ni au ke he hāu a tau fakatufono. Kua lahi ni haku a manako ke he hāu a fakatufono; kua manamanatu au ki a ia ke he aho oti. Kua mua haku a pulotu kia lautolu oti kua fakaako mai kia au; ha ko e hāu a tau fakatufono kua manamanatu ki ai au.” (Salamo 119:15, 48, 97, 99) Hagaao ke he heigoa e ‘manamanatu ki a ia’ he Kupu ha Iehova?

10 Ko e vepi Heperu “manamanatu [ki a ia]” kua kakano foki “manamanatu fakahokulo, manamanatu,” “liu kitekite e matakupu ke he manamanatuaga hana ni.” “Kua fakaaoga ai ke manamanatu fakatekiteki ke he tau gahua he Atua . . . mo e kupu he Atua.” (Theological Wordbook of the Old Testament) Ko e kupu nauna “manamanatu” kua hagaao ke he “manamanatu fakahokulo he salamo,” “hana fakaako fakamitaki ke he fakatufono he Atua, ke tuga e “gahua he tapuakiaga.” He manamanatu ke he fakaako he Kupu he Atua ko e vala he tapuakiaga ha tautolu kua lafi ki ai e kakano lahi. Kua lata mogoia ke ukufakina mo e fakalataha e aoga he liogi. Ko e fakaako ko e vala he tapuakiaga ha tautolu mo e kua taute ai ke fakatolomaki e tapuakiaga ha tautolu.

Keli Hifo Fakalahi ke he Kupu he Atua

11. Fakakite fefe e Iehova e tau manatu fakaagaga hokulo ke he hana tau tagata?

11 He nava fakalilifu ai, ne talahau he salamo: “Iehova na e, kua lahi mahaki ni e tau mena ne eke e koe; kua hokulo lahi hāu a tau manatu.” (Salamo 92:5) Ti tutala e aposetolo ko Paulo ke he “tau mena hokulo ia he Atua,” ko e tau manatu mua ue atu kua fakakite e Iehova ke he hana tau tagata he “hana Agaga” ne gahuahua ke he vahega fekafekau fakamoli mo e loto matala. (1 Korinito 2:10; Mataio 24:45) Kua foaki fakamakai he vahega fekafekau e tau mena kai fakaagaga ma e tau tagata oti—ko e “puke huhu” ma lautolu ne fou ka ko e “tau mena kakano” ma e “tau tagata motua.”—Heperu 5:11-14.

12. Fakakite e fakataiaga ke he “tau mena hokulo ia he Atua” ne kua fakamaama he vahega fekafekau.

12 Ke maama e “tau mena hokulo ia he Atua,” kua lata ke liogi he fakaako mo e manamanatu hana Kupu. Ma e fakatai, kua lomi fakailoa fakamitaki e tau tohi ne fakakite e puhala ha Iehova kua fakafili tonu mo e fakaalofa hofihofi. Ko e fakagahuahua hana he fakaalofa hofihofi kua nakai ko e tukutuku hifo he hana a fakafili tonu; ka ko e fakaalofa hofihofi faka-Atua ko e fakakiteaga he fakafili tonu he Atua ti pihia mo e fakaalofa hana. He fakafili e tagata agahala, ne fifili fakamua e Iehova kua lata nakai ke fakakite e fakaalofa hofihofi he fakave ke he poa lukutoto he Tama hana. Kaeke ke nakai fakatokihala po ke totoko e tagata agahala, kua fakaata he Atua e fakafili tonu ke hoko mo e nakai fai fakaalofa hofihofi. He ha puhala ni, kua tua fakamoli a ia ke he hana tau matapatu fakaakoaga lilifu. * (Roma 3:21-26) “Ko e hokulo he tanakiaga he iloilo.”—Roma 11:33.

13. Fakakite fefe e tautolu e loto fakaaue ma e “loga ue atu” he tau kupu moli fakaagaga ne kua kitia ke he magaaho nei?

13 Tuga e salamo, kua fiafia a tautolu ke he fakamoliaga kua tala mai e Iehova e tau manatu loga hana ki a tautolu. Ne tohi e Tavita: “Ko e Atua na e, kua uhoaki ni kia au hāu a tau manamanatu, kua loga ue atu e katoatoa ha lautolu ka lafilafi. Ka totou ai e au kua loga ni ka e gahoa e oneone.” (Salamo 139:17, 18) Pete kua fakakite he iloilo ha tautolu he vaha nei e iva tote he tau manatu loga to fakakite tukumalagi ai e Iehova, kua loto fakaaue lahi a tautolu ke he “loga ue atu” he tau kupu fakaagaga uho nukua fakakite mogonei mo e keli hifo taha ke he katoatoaaga, po ke alito he Kupu he Atua.—Salamo 119:160, matahui tala, NW.

Laliaga mo e Tau Kanavaakau Lauia Mitaki kua Lata

14. Peehi fefe he Tau Fakatai 2:1-6 e mouaaga ke lata mo e laliaga he fakaako e Kupu he Atua?

14 Ko e fakaako fakahokulo ke he Tohi Tapu kua lata mo e laliaga. Ko e mena moli nei kua fakakite fakamaaliali mai he totouaga faala he Tau Fakatai 2:1-6. Mailoga e tau vepi fakagahuahua ne fakaaoga he patuiki pulotu ko Solomona ke peehi aki e puhala kua lata ke moua e iloilo, pulotu, manamanatuaga faka-Atua. Ne tohi e ia: “Haku tama na e, kaeke ke talia e koe haku a tau kupu, mo e toka ai e koe ke he loto hāu haku a tau poaki, kua fakateliga hāu a tau teliga ke he iloilo, kua haga atu ai hāu a loto ke he manamanatu; kaeke kua ui atu a koe ke he loto matala, mo e fakaleo lahi atu ke he loto manamanatu; kaeke ke kumi e koe a ia, tuga he kumi ario; kaeke ke kumi fakamakutu ki ai, tuga he kumi e koloa galo; ti iloa ai e koe e matakutaku kia Iehova, mo e moua ai e koe e iloilo ke he Atua. Ha ko Iehova kua foaki mai e iloilo; mai he fofoga hana e iloilo mo e loto manamanatu.” E, ko e fakaako palepale mitaki kua lata ma e kumikumi, keli hifo, tuga e kumi he koloa galo.

15. Ko e heigoa e fakataiaga faka-Tohiaga Tapu kua fakakite e lata ma e tau puhala fakaako mitaki?

15 Ko e fakaako fakamakutu fakaagaga kua lata foki ma e puhala fakaako mitaki. Ne tohi e Solomona: “Kaeke kua penu e lapatoa, ka nakai fakamata ai foki he tagata, ti fakalahi e ia hana mal[o]lo ki ai.” (Fakamatalaaga 10:10) Ka fakaaoga he tagata gahua e kanavaakau helehele kua nakai matila po ke nakai fakaaoga ai e ia mo e lotomatala, to moumou e ia hana malolo mo e to nakai mitaki hana gahua. Ti pihia foki, ko e tau fua he tau magaaho ne fakaaoga ke fakaako kua kehekehe mahaki, falanaki ni ke he tau puhala fakaako ha tautolu. Ko e tau lagomataiaga aoga lahi mahaki mo fakatolomaki aki e puhala fakaako ha tautolu ka moua he Fakaakoaga 7 he Theocratic Ministry School Guidebook. *

16. Ko e heigoa e tau lagomataiaga aoga kua foaki ke lagomatai aki a tautolu ke taute e fakaako hokulo?

16 Ka fakatokatoka he tagata gahua hana gahua, kua fakatoka e ia e tau kanavaakau kua lata ke fakaaoga. Tatai ai, ka kamata e magaaho fakaako ha tautolu, kua lata ia tautolu ke fifili mai he fata tohi ha tautolu e tau kanavaakau fakaako ka fakaaoga e tautolu. Manatu ko e gahua e fakaako ti kua lata mo e laliaga he manamanatuaga, kua mitaki foki ke moua e nofoaga mitaki. Ka manako a tautolu ke mataala tumau e loto manamanatu, ko e nofo he nofoa he laulau ka fakatolomaki e lauia mitaki ka e nakai ko e takoto he mohega po ke nofo he nofoa molu. Ka fai magaaho he kumikumi fakamakai, kua liga moua e koe kua aoga ke taute falu faofao po ke fano ki fafo ke moua taha matagi hauhau.

17, 18. Foaki e tau fakataiaga ke he puhala ke fakaaoga e tau kanavaakau fakaako mitaki kua moua e koe.

17 Loga foki e tau kanavaakau fakaako ne mitaki lahi kua fakaata foki ki a tautolu. Kua mua atu ia lautolu nei ko e New World Translation he Tohi Tapu, ne kua fakaata mai katoa po ke vala ke 37 e vagahau. Ko e fufuta mau he New World Translation kua ha ha ai e falu cross-reference mo e “Table of the Books of the Bible” ne foaki ai e higoa he tagata ne tohi, ko e matakavi ne tohi ai, mo e katoatoa he magaaho ne tohi ai. Ha ha i ai foki e index he tau kupu Tohi Tapu, ko e appendix, mo e tau mepe. He falu vagahau, ne tohi e Tohi Tapu nei ke he tau fufuta lalahi, ne iloa ai ko e Reference Bible. Ne toka ai e tau mena oti na i luga mo e loga atu foki, ti putoia ai e tau fakamaama loga he tau matahui tala, nukua fakamailoga foki. Fakaaoga katoatoa nakai e koe e tau mena kua moua ke he vagahau hau ke maeke ke lagomatai a koe ke keli hifo fakahokulo ke he Kupu he Atua?

18 Ko e taha kanavaakau fakaako aoga lahi foki ko e tau volume ua he enesaikolopetia he Tohi Tapu ko e Insight on the Scriptures. Ka moua e koe e tohi nei he vagahau kua maeke ia koe ke maama, kua lata ke fakaaoga tumau e koe ka fakaako. To foaki ki a koe e tau vala tala loga he Tohi Tapu. Ko e kanavaakau lagomatai pihia foki e tohi All Scripture Is Inspired of God and Beneficial.” Ka kamata ke totou e tohi fou he Tohi Tapu, kua mitaki ke kumikumi e fakaakoaga ne tatai ke he tohi “All Scripture” ke moua e fakatokatokaaga he matakavi mo e fakamauaga tuai, pihia foki e fakakatoatoaaga he tau mataulu he Tohi Tapu mo e aoga ha lautolu ki a tautolu. Ko e lafiaga fou ke he tau kanavaakau fakaako loga ne tohi fakakomopiuta ko e Watchtower Library, kua moua mogonei ke he hiva e vagahau.

19. (a) Ko e ha ne foaki mai e Iehova ki a tautolu e tau kanavaakau mitaki ma e fakaako Tohi Tapu? (e) Ko e heigoa kua lata ma e totou mo e fakaako Tohi Tapu fakamitaki?

19 Kua foaki e Iehova e tau kanavaaku oti nei he puhala mai he “fekafekau fakamoli mo e loto matala” ke maeke he hana tau fekafekau he lalolagi ke ‘kumi mo e moua e iloilo ke he Atua.’ (Tau Fakatai 2:4, 5) Ko e aga fakaako mitaki kua fakamalolo a tautolu ke o mai ke he iloilo mitaki ha Iehova mo e ke olioli e fakafetuiaga tata lahi mo ia. (Salamo 63:1-8) E, ko e fakaako kua kakano ko e gahua, ka ko e gahua fiafia lahi mo e palepale lahi. Ka kua lahi e magaaho, ti kua liga manamanatu a koe, ‘Moua e au i fe e magaaho kua lata ma e totouaga ke he Tohi Tapu mo e fakaako fakatagata haku?’ Ko e puhala nei to kitekite ki ai he vala tala fakahiku he tau tala nei.

[Tau Matahui Tala]

^ para. 7 New International Dictionary of Old Testament Theology & Exegesis, Volume 4, lau tohi 205-7.

^ para. 12 Kikite The Watchtower, Aokuso 1, 1998, lau 13, paratafa 7. Ko e matagahua he fakaako e Tohi Tapu, liga liu kumikumi e koe e tau vala tala fakaako he fufuta ia ti pihia foki mo e tau vala tala “Fakafili Tonu,” “Fakaalofa Hofihofi,” mo e “Tututonu” he enesaikolopetia Insight on the Scriptures, ne lomi fakailoa he Watchtower Bible and Tract Society of New York, Inc.

^ para. 15 Lomi fakailoa he Watchtower Bible and Tract Society of New York, Inc. Ka nakai fai tohi pehenei kua moua ke he vagahau hau, ko e tomatomaaga mitaki he tau puhala fakaako kua moua foki he tau lagaki nei he The Watchtower: Aokuso 15, 1993, tau lau tohi 13-17; Me 15, 1986, tau lau tohi 19-20.

Tau Huhu Fakamanatu

• Taute fefe e tautolu e fakaako fakatagata ha tautolu ke fakahauhau mo e palepale mitaki?

• Tuga e salamo, fakakite fefe e tautolu e “fiafia” mo e “manamanatu” ma e Kupu ha Iehova?

• Fakakite fefe he Tau Fakatai 2:1-6 e lata ma e laliaga ke fakaako e Kupu he Atua?

• Ko e heigoa e tau kanavaakau fakaako mitaki ne foaki mai e Iehova?

[Tau Huhu he Fakaakoaga]

[Fakatino he lau 24]

Ko e manamanatu fakamitaki mo e liogi ka lagomatai a tautolu ke feaki e fakaalofa ma e Kupu he Atua

[Tau Fakatino he lau 27]

Fakaaoga katoatoa nakai e koe e tau kanavaakau fakaako kua moua ke keli hifo fakahokulo ke he Kupu he Atua?