KEMAN barco ajsitiyaya atenoj kampa motatokaytia Belfast Lough, akin itech yayaj kiuejkaitayaj xoxoktik tepemej kampa Tonaltsin yekin peuaya tauiaya. Katka metsti mayo xiuit 1910. Charles Taze Russell, semej akin ompa yaya, makuilpaya yaya Irlanda. Iixpan moajsiaj ome uejueyi barcos tein kinchijchiujtoyaj: Titanic, tein tel amo kualtsin tein kipanoskia, uan okse tein no ijkon chijchiujtoya, Olympic. * Okachi taixpan kampa kinchijchiujtoyaj barcos, doce Momachtianij ika Biblia kichiayaj atenoj.

Kemej veinte xiujmej achto, tokniuj Russell kiska Estados Unidos uan miakkan takalpanojka porin kinekia kiteixmatiltis kuali tanauatilmej noyampa taltikpak. Yekinika yajka Irlanda, itech metsti julio xiuit 1891. Yajki itech barco City of Chicago, kampa kiitak keniuj pankalakia Tonaltsin ijkon kemej barco ajsitiyaya atenoj ompa Queenstown (axkan motokaytia Cóbh). Ijkuak, xa kielnamikik tein itatuan kitapouijkaj ika tal kampa katkaj kayomej. Keman yejua uan akin iuan yayaj takalpanojkej itech kualtsitsin xolalmej uan kiitakej ke tel takualtsinkan katka, kiajsikamatkej ke itech nejon talmej ueliskiaya “kajokuiske in tatokme”.

Tokniuj Russell chikojpa takalpanoj Irlanda. Miakej kiuelitakej itamachtilis keman yekinika takalpanoj, yejua ika tel miakej, kemansa hasta miles, kikakitoj tanojnotsmej tein kitemakak keman oksepa mokepak. Keman ika ojpa takalpanoj, itech metsti mayo xiuit 1903, mochiujkej nechikolmej itech xolal Belfast uan Dublín, tein motematiltijkaj itech tataman periódicos. Tokniuj Russell kijtoj ke akin yajkaj kuali kikakkej tanojnots tein ika tajtouaya itakuaujtamatilis Abrahán uan tatiochiualismej tein kiseliskej taltikpakneminij satepan.

Kemej miakej kinekiaj kimatiskej okachi, tokniuj Russell oksepa takalpanoj Irlanda keman ika expa mokepak Europa. Itech atenoj ompa Belfast, makuil tokniuan kiselitoj kualkampa itech metsti abril xiuit 1908. Keman tapoyauik, kitemakak tanojnots “La derrota del imperio de Satanás” tein motematiltijka ke kitemakaskia. Mosentilijkaj “kemej trescientos taltikpakneminij akin kinyolnotsaya tein tamachtiaya”. Semej akin yajka kichiuak miak netajtanilmej tein kiixnamikia tamachtilis, sayoj ke tokniuj Russell niman kuali kinankilij ika Biblia. Itech xolal Dublín, se takat taixnamikkej, O’Connor akin katka inintajkuilojkauj akin pouiaj itech Asociación Cristiana de Jóvenes (YMCA, kemej moijkuiloua itech tajtol inglés), kitemoj kichiuas maj panoua mil taltikpakneminij akin ompa moajsiaj kinixnamikinij Momachtianij ika Biblia. ¿Toni panok?

Maj tiknemilikan tein xa panok ijkuak. Se takat akin kiyolnotsa tein Biblia tamachtia kinemilia kikakitiuj se tanojnots tein motematiltij itech periódico The Irish Times. Keman ajsi, tel miakej yetokej uan amo niman kiajsi kani motalis. Takat peua kikaki ika nejmachkayot tanojnotskej, se takat kuapochiktik uan kantsonej, akin itaken sentiltik, uan momaolinijtiuj keman youi nikan uan nepa sentaixpan. Kimelaua ika nejmachkayot keniuj se tajkuilol mouika iuan okse, tein kipaleuia  takat maj okachi kuali kiajsikamati tein melauak tein Biblia tamachtia. Maski amo onkak tepos tein tapaleuia maj chikauak motenkaki, itajtol tanojnotskej mokaki itech nochi kali uan nochin kuali kikaktokej se hora uan tajko. Ompa, keman akin takaktokej ueli kichiuaj netajtanilmej, O’Connor uan itasojikniuan peua kinextiaj ke amo melauak tein tamachtij tanojnotskej, sayoj ke yejua kuali kinnankilia ika Biblia. Nochin momataxkalouaj ika yolpakilis. Keman taseui, takat akin kiyolnotsa tein Biblia tamachtia motokia kampa yetokej tokniuan porin kineki kimatis okachi. Sekin kijtouaj ke miakej ijkon kiixmatkej tamachtilis tein melauak.

Itech metsti mayo xiuit 1909, tokniuj Russell kisak Nueva York itech barco Mauretania uan ika naujpa takalpanoto Irlanda. Ijkuak, iuan yajka tokniuj Huntsinger, akin tajkuilouaya ika amo miak tajtolmej. Ijkon, keman yajtoskiaj itech ueyiat, tokniuj Rusell ueliskia kiluijtiyas toni kijkuilos tein kisaskia itech amaix Tanejmachtijkej. Keman yetoyajya Belfast, tokniuj Russell kitemakak se tanojnots ininixpan 450 taltikpakneminij, kampa kemej 100 monekik ijkatoskej porin amo akiajok.

Keman ika makuilpa yajka Irlanda, tein ika titajtojkej yekinika, no ijkon panok. Satepan ke tokniuj Russell kitemakak tanojnots itech xolal Dublín, kinankilij ika Biblia inetajtaniluan se motelmachtijkej akin kitelixmatiaj uan yajka iuan O’Connor. Akin ompa moajsiaj tel yolpakkej. Mostika, tokniuj Russell uan akin iuan yayaj yajkej Liverpool itech se barco tein kiuikaya correo, satepan mokepkej Nueva York itech barco Lusitania. *

Itech xiuit 1911, keman tokniuj Russell mokepak Irlanda ika chikuasenpa uan chikojpa, no kitemakak tanojnotsmej tein achtoya motematiltijka ke kitemakaskia. Itech metsti abril, 20 Momachtianij ika Biblia kinselijkej 2,000 taltikpakneminij itech xolal Belfast, akin kikakitoj tanojnots “La vida después de la muerte”. O’Connor yajki Dublín iuan okse taixyekankej itech taneltokalis, uan kichiujkej miak netajtanilmej. Akin takaktoyaj kinyolpaktij tanankilil tein kinmakakej ika Biblia. Satepan, itech metsti octubre uan noviembre, tokniuj Russell takalpanoj itech okseki xolalmej, kampa tel miakej kikakitoj. Oksepa, O’Connor uan 100 taixnamikinij kitemojkej kichiuaskej maj amo kisentokani mochiuani nechikol ompa Dublín, sayoj ke akin takaktoyaj kipaleuijkej tanojnotskej ika yolpakilis.

Maski ijkuak tokniuj Russell yejua akin okachi kitemakaya tanojnotsmej, kijtoj ke “amo akin tel tayekantok”, porin “nejin tekit amo iaxka takat, ta iaxka Dios”. Nejon tanojnotsmej tein motematiltiayaj yejua tein peujteujkej tein axkan mochiua itamian semana uan tel tapaleuijkej maj momelaua tamachtilis tein melauak. Yejua ika, peuak moajsij nechikolmej itech miak xolalmej, uan tamachtilis tein melauak momoyauak itech nochi altepet Irlanda. (Tein moajsi itech sucursal tein poui Gran Bretaña).