Ndaku munda

Ndaku ku tshikebelu

Malu manene a mu mukanda wa Bienzedi

Malu manene a mu mukanda wa Bienzedi

Dîyi dia Yehowa didi ne muoyo

Malu manene a mu mukanda wa Bienzedi

MUKANDA wa Bienzedi udi ulonda bimpe mushindu uvua tshisumbu tshia bena Kristo tshituadije ne muakatangalaka bena Kristo miaba ya bungi. Munganga Luka ke wakafunda mukanda eu. Udi utulondela malu avua bena Kristo benze munkatshi mua bidimu bitue ku 28, tuambe ne: kutuadijila mu tshidimu tshia 33 too ne mu tshia 61.

Tshitupa tshia kumpala tshia mukanda wa Bienzedi tshidi tshiakula bua mudimu wa mupostolo Petelo ne tshia ndekelu tshidi tshiakula bua wa mupostolo Paulo. Padi Luka wamba ne: ‘tuetu,’ udi usua kuleja ne: uvuapu pavua amue a ku malu aa menzeke. Patudi tubala malu adi mu mukanda eu, adi atuambuluisha bua kunanga Dîyi dia Nzambi didiye mufundishe ku nyuma wende. (Eb. 4:12) Adi kabidi atusaka bua kudifila bikole mu mudimu wa Nzambi ne akolesha ditabuja dietu mu ditekemena dia Bukalenge buende.

PETELO UDI WENZA MUDIMU NE ‘NSAPI YA BUKALENGE’

(Bien. 1:1–11:18)

Pakapeta bapostolo nyuma muimpe, bakayisha ne dikima. Petelo wakenza mudimu ne lumue lua ku ‘nsapi ya bukalenge bua mu diulu’ bua kunzulula tshiibi tshivua tshiambuluisha bena Yuda ne bena kuitabuja bavua kabayi bena Yuda ‘bakitabuja dîyi diende’ bua kumanyabu Nzambi ne kubuela mu Bukalenge buende. (Mat. 16:19; Bien. 2:5, 41) Pakatuadijabu kukengesha bayidi bikole, bakanyema kuya kuyisha mikuabu miaba.

Pakumvua bapostolo mu Yelushalema ne: bena Samalea mbitabe Dîyi dia Nzambi, bakabatumina Petelo ne Yone. Petelo wakenza mudimu ne nsapi muibidi pakapeteshaye bena Samalea mushindu wa kubuela mu Bukalenge bua Nzambi. (Bien. 8:14-17) Pamuapa tshidimu tshimue panyima pa Yezu mumane kubika ku lufu, Shaula wa ku Tâso wakashintulula nsombelu wende bikole. Mu tshidimu tshia 36, Petelo wakenza mudimu ne lusapi luisatu pakambuluishaye bantu bavua kabayi batengula bua kupeta nyuma muimpe.​—Bien. 10:45.

Mandamuna a nkonko ya mu Bible:

2:44-47; 4:34, 35—Bua tshinyi bena kuitabuja bavua bapana bintu biabu ne balue kufila makuta avuabu bapeta? Bantu ba bungi bavua balue bena Kristo bavua bafume miaba mile, bintu bivuabu nabi bivua bikese. Kadi bavua basue kuenza matuku a bungi mu Yelushalema bua kulonga malu a bungi ne kuyishabu pabu bantu bakuabu. Ke bualu kayi bamue bena Kristo bakapanyisha bintu biabu bua kupesha bantu abu makuta bua kubambuluisha.

4:13—Petelo ne Yone kabavua bamanye mikanda anyi? Tòo, bavua bamanye. Bavua babamba ne: ‘kabavua bamanye mikanda ne bantu patupu’ bualu kabavua babuele mu tulasa tunene tua malu a Nzambi to.

5:34-39—Mmunyi muakafika Luka ku dimanya tshivua Gamaliele muakule mu tshisangilu tshia balumbuludi? Kudi malu matue ku asatu: (1) Bu muvua Paulo mulongi wa Gamaliele kale, uvua mua kuikala muambile Luka; (2) Luka uvua mua kuikala muye kumonangana ne mulumbuludi kampanda wa muoyo muimpe bu mudi Nikodemo; (3) Nyuma wa Nzambi uvua mua kuikala mumuambile bualu abu.

7:59—Stefano uvua musambile Yezu anyi? Tòo. Anu Yehowa Nzambi nkayende ke utudi ne bua kutendelela ne kusambila. (Luka 4:8; 6:12) Bu kuoku kakuyi bualu, Stefano uvua ne bua kusambila Yehowa mu dîna dia Yezu. (Yone 15:16) Kadi muaba eu, Stefano uvua ufuma ku dimona ‘Muana wa muntu muimane ku tshianza tshia bukole tshia Nzambi.’ (Bien. 7:56) Bu muvua Stefano mumanye bimpe ne: mbapeshe Yezu bukole bua kubisha nabu bantu ku lufu, wakamuambila tshianana bua alame muoyo wende, kadi kavua umusambila to.​—Yone 5:27-29.

Malongesha adi atutangila:

1:8. Bu bena Kristo kabayi ne nyuma wa Nzambi lelu, kabavua mua kuyisha lumu luimpe pa buloba bujima to.

4:36–5:11. Bakinyika kabidi Yosefe wa ku Kupulio ne: Bânaba (mmumue ne: “Muana wa Busambi”). Bapostolo bakamuinyika dîna edi bualu uvua munange bantu, muena malu malenga ne muambuluishi wa bakuabu. Tumuidikijayi pamutu pa kuidikija Anania ne Sapila bualu bobu bavua ne dishima ne lubombo.

9:23-25. Kunyema baluishi betu bua kumona mua kuyisha ki nkubi to.

9:28-30. Tudi ne bua kuikala ne budimu dîba didi kuyisha muaba kampanda anyi bantu kansanga mua kutukebela njiwu ku mubidi, kunyanga bikadilu bietu anyi kutunyangila malanda etu ne Yehowa.

9:31. Patudi ne ndambu wa ditalala, ke dîba dia kulonga Bible bikole ne kuelangana meji bua kukolesha ditabuja dietu. Nunku netuende mu ditshina dia Yehowa patudi tutumikila malu atudi tulonga ne patudi tuyisha ne tshisumi.

PAULO UVUA UYISHA NE MUOYO UMUE

(Bien. 11:19–28:31)

Mu tshidimu tshia 44, Agabo wakalua ku Antiokia, kuvua Shaula ne Bânaba bayishe munkatshi mua “tshidimu tshijima.” Agabo wakamba ne: ‘tshiyole tshinene’ tshivua ne bua kulua; tshiyole etshi tshiakalua bidimu bibidi pashishe. (Bien. 11:26-28) Shaula ne Bânaba bakapingana ku Antiokia ‘pakajikijabu kufila bintu ku Yelushalema.’ (Bien. 12:25) Mu tshidimu tshia 47, tuambe ne: bidimu bitue ku 12 Shaula mumane kulua muena Kristo, nyuma muimpe wakabatuma bua kuenda kuyisha ne kukankamija bena Kristo mu misoko mishilangane. (Bien. 13:1-4) Bobu kupingana mu Antiokia mu 48 ‘muakafidibuabu mu ngasa wa Nzambi bua mudimu wakajikijabu.’​—Bien. 14:26.

Ngondo mitue ku tshitema pashishe, Paulo (udibu babikila kabidi ne: Shaula) wakasungula Sila bua kuyabu nende mu luendu luende luibidi. (Bien. 15:40) Timote ne Luka bakaya pamue nabu. Luka wakashadila mu Filipoi kadi Paulo yeye wakaya too ne ku Atena ne ku Kolinto. Mu Kolinto ke muakapetanganaye ne Akula ne Pisikila ne kusombamu tshidimu ne ngondo isambombo. (Bien. 18:11) Ku ntuadijilu kua tshidimu tshia 52, wakashiya Timote ne Sila mu Kolinto, kuangataye Akula ne Pisikila bua kuyabu ku Sulia. (Bien. 18:18) Akula ne Pisikila bakaya nende, kadi bobu bakashadila mu Efeso.

Paulo mumane kuenza ndambu wa matuku mu Sulia wa ku Antiokia, watuadija luendu luende luisatu mu 52. (Bien. 18:23) ‘Dîyi dia Nzambi diakadiundadiunda bikole’ mu Efeso. (Bien. 19:20) Paulo wakenzamu bidimu bitue ku bisatu. (Bien. 20:31) Mu Pentekoste wa mu 56, wakaya ku Yelushalema. Pakamukuatabu, wakayisha bamfumu ne dikima dionso. Wakashala mu nzubu wa lukanu bidimu bibidi ku Lomo (bu mu 59 too ne mu 61), ne muomu amu kupetaye mushindu wa kuyisha bantu Bukalenge bua Nzambi ne kulongesha ‘malu a Mukalenge Yezu Kristo.’​—Bien. 28:30, 31.

Mandamuna a nkonko ya mu Bible:

14:8-13—Bua tshinyi bantu ba mu Luseta bakabikila ‘Bânaba ne: Yupita; Paulo ne: Mêkulio’? Mu mianu ya bena Lomo, Yupita ke uvua mfumu wa nzambi yonso ne muanende Mêkulio uvua ngamba-malu wa dikema. Bu muvua Paulo ke uvua utamba kuakula, bena mu Luseta bakamubikila ne: Mêkulio; bobu kubikila Bânaba ne: Yupita.

16:6, 7—Bua tshinyi nyuma muimpe wakakandika Paulo ne bena diende bua kabayi mu Asia ne mu Bitunia? Bualu mu bimenga abi muvua bayidi babala ku minu. Nunku nyuma muimpe wakabatuma mu bimenga bivua bantu nabu dijinga.

18:12-17—Bua tshinyi ngovena Galio kakakandika bantu bua kabakumi Sosetene? Pamuapa Galio uvua wela meji ne: bivua bikengela bakume Sosetene bualu yeye ke uvua mua kuikala mutumine tshisumbu tshia bantu dîyi bua kuluisha Paulo. Bidi bimueneka ne: dipangadika edi diakambuluisha Sosetene bua kulua muena Kristo bualu Paulo wakalua kumubikila ne: ‘muanetu wa mu Kristo.’​—1 Kol. 1:1.

18:18—Paulo uvua muenze diditshipa kayi? Bamue bamanyi ba mukanda badi bamba ne: uvua muenze mutshipu wa bunazi. (Nom. 6:1-21) Kadi Bible kêna uleja diditshipa divua Paulo muenze to. Kêna nansha utuleja bikala Paulo uvua muditshipe kumpala kua kuluaye muena Kristo anyi pakavuaye muena Kristo to. Kêna uleja ni uvua uwutuadijilaku anyi uwujikija to. Mu mishindu yonso, kuenza mutshipu awu kakuvua kubi to.

Malongesha adi atutangila:

12:5-11. Tudi ne bua kusambila bua bena Kristo netu.

12:21-23; 14:14-18. Helode wakitaba diakamue butumbi buvua buakanyine anu Nzambi. Paulo ne Bânaba bavua bashilangane nende bikole bualu bobu kabakitaba nansha kakese bua bantu babatumbishe to. Nansha tuetu tuenza mudimu munene mu bulongolodi bua Yehowa, katukebi bua bantu batutumbishe to.

14:5-7. Kuikala ne budimu kudi mua kutuambuluisha bua kutungunuka ne kuenzela Nzambi mudimu.​—Mat. 10:23.

14:22. Bena Kristo badi ne bua kutekemena makenga. Kadi kabena ne bua kuvila mudibu kabayi bena Kristo bua kababakengeshi to.​—2 Tim. 3:12.

16:1, 2Bansonga bena Kristo badi ne bua kudifila ku malu a Yehowa ne muoyo mujima ne kukeba diambuluisha diende bua bikale ne ngikadilu mimpe.

16:3. Tudi mua kuenza bualu buonso budi kabuyi bubengangana ne Bible bua kumona mua kuyisha lumu luimpe.​—1 Kol. 9:19-23.

20:20, 21. Kuyisha ku nzubu ne ku nzubu mmushindu muimpe wa kuyisha.

20:24; 21:13. Kushala balamate Nzambi kudi ne mushinga wa bungi kupita kushala ne muoyo.

21:21-26. Tudi ne bua kuitaba mibelu mimpe ne disanka dionso.

25:8-12. Bena Kristo ba lelu badi ne bua kuenza mudimu ne mikenji yonso idiku bua kumona mua ‘kulumbuluila lumu luimpe ne kujadika bulelela bualu.’​—Filip. 1:7, MMV.

26:24, 25. Tudi ne bua ‘kuamba miaku milelela ya meji’ nansha ‘bantu ba pa buloba’ bobu batumona bu bapale.​—1 Kol. 2:14.

[Tshimfuanyi mu dibeji 30]

Ndîba kayi divua Petelo muenze mudimu ne ‘nsapi ya bukalenge’?

[Tshimfuanyi mu dibeji 31]

Katuena mua kuyisha lumu luimpe pa buloba bujima tuetu katuyi ne nyuma muimpe to