Kukimba Bwendeji bwa Kamweno

SHI UKIMBANGA ñeni, ukokeja kwiitana kuntu kungi. Busunga bwa mabuku ne mafilime a kwifunda nao bunka bubavula mpata. Mu bifuko bivule bya mu Beletanye, Amerika wa Kunshi, Jampani, ne mu États-Unis mabuku a kwifunda nao bunka apotwanga bininge. Mavideo, maseminele, ne mampangiko a kutelevijo afundija muntu akokanga bantu bininge. Asangajanga bininge mwanda muntu ulombolwanga’mo amba ukokeja kupwa makambakano andi aye mwine, kwampikwa kukepangula bidi mwifundi wa ñeni ya bantu, mudingidi wa masongi, nansha mwingidi kampanda. Lelo i myanda’ka ivudile mu bino bintu?

Myanda ivudile kwisambilwa’po i mwa kulongela bintu bikatampe umbūmi, buswe, ne mwa kutamijija bana. Kulwa na mutyima kupepa, njia, ne bibi bilupuka ku dilubu bīsambilwanga’po divule. Kadi bantu bakimbanga bintu bīsambila pa mwa kulwila na mudyopolo, kutoma mfwanka, ne bunkolwankolwa. Lelo madingi’o adi na kamweno? Eyo amo adi nako, ino mavule keadipo nako. O mwanda nanshi i biyampe kulonda kidyumu kileta Bible amba: “Mwendalale witabija binenwa byonso: Ino muntu mukosoke aye utadija biyampe matabula andi.”—Nkindi 14:15.

Mabuku aleta madingi i meshile kulampe na mabuku afundija busendwe  kimfwa mwa kukwatyila mafoto, kupikula, nansha kuyuka ludimi. Mabuku aleta madingi—ekale mu busunga, busongi, bumbutwile, mwa kwikadila na ñeni—i meshile. Divule asoñanyanga mwiendelejo nansha milangilo kampanda ya bantu. Nanshi i biyampe kwiipangula’mba: ‘Le i ani mwine uleta ano madingi? Lelo i mulupule’o kwepi?’

Bashayuka babwanya kuleta milangwe yokebadipo na bukamoni bupotoloke. Bamo bakokeja kuleta madingi mayampe, mwanda bayukile amba bakamona lupeto shi balombola bantu byobya byobasaka kwivwana. Mu ntanda imo’tu, busunga bwa mabuku ne mavideo aleta madingi butwejanga madolala midiyala mwanda mwaka ne mwaka!

Lelo I Kamweno’ka Kadi mu Mabuku Aleta Madingi?

Ponyemenanga ku mabuku aleta madingi, usakanga kusokola madingi a kamweno. Ino, kyaba kimo, ukatana’mo bintu bya kūlukūlu nansha byampikwa kushilakana. Kimfwa, shi ano madingi akunena’mba: ‘Abe kokilangalanga’ko, byonso bisa kwendeka. Kyonso kyosaka, kikale lupeto, bupeta, nansha kuyukana, ukekimona shi uleke kulangalanga.’ Lelo madingi adi namino adi na kamweno’ka? Lelo akakukwasha ulwe na myanda mine ikutana ne bintu bikufityija mutyima mu būmi?

Langa’po, kimfwa, bitabo bīsambila pa bulunda ne busongi, bisenswe bantu. Lelo bikwashanga bantu bekale na bisaka bidi na nsangaji, ne kujina mpika? Ke divulepo. Mungya lolo umo, mulembi wa mabuku aleta madingi pa bitala buswe adi matumbe mu Amerika wa Kunshi “ukankamika batangi mwa kuloejeja kipwano ne kwikulupila.” Mulembi wa dino dibuku unena’mo amba kupwana na muntu omwikolejakoleja nandi i pamo bwa kwiongola. Kyasaka kunena i amba kintu kikatampe i kulonga bisangaja muntu pa kyaba kya kuyuka myanda yomwikoleje ne kutompa kwiipwija.

Inoko, mabuku aleta madingi abwanya kwikala na madingi mayampe. Ino kadi, abwanya kwikala na madingi mabi. Shayuka ubwanya kuleta madingi mayampe pa mwanda kampanda, ino pa mwanda mukwabo waleta madingi akokeja kukutakanya’byo. I bikomo kutyakula mu ano madingi mangi epatanya divule aletwa na bantu mu mabuku. Penepo i madingi’ka okakulupila? Wiipangule bidi amba: ‘Lelo madingi’a i a binebine’ni, nansha i milangwe’tu yabingijibwa na mulembi? Lelo kulondalonda bya bupeta, nansha ntumbo i kwalamune bululame bwa mulembi muswelo’ka?’

Dibuku dimo didi na bwendeji bwa kamweno ka nyeke i Bible. Uletanga madingi akwasha mu myanda mivule kupita ne isambilanga’po mabuku makwabo. I mukwashe midiyo ne midiyo ya bantu balonde madingi anena’mba: “Musambukilwe monka mu mushipiditu wa mutyima wenu, muvwale ne muntu mupya.” (Efisesa 4:23, 24) Bible upānanga bujinguludi bwa kujingulula kwine kutamba makambakano kadi witufundija mwa kulwila nao. Kya kamweno kutabuka, witulombolanga ne buluji bupotoloke bwa kulongela byoloke. Kishinte kilonda’ko kikashintulula mwanda waka bidi namino.