1, 2. Jesu aaheire arutwo ake ũtaaro ũrĩkũ, na nĩ kĩĩ gĩatũmire eke ũguo?

 KWARĨ mwaka wa 32 Mahinda Maitũ (M.M.). Jesu aarĩ gĩcigo-inĩ kĩa Galili rĩrĩa mathĩna moimĩrire. Arutwo amwe ake maakararanagia igũrũ rĩgiĩ nũũ warĩ mũnene gatagatĩ-inĩ kao. Luka mwandĩki wa Injiri aandĩkire ũũ: “Na gũkĩgĩa ngarari kũrĩ o, atĩ nĩ ũrĩkũ wao ũngĩtuĩka mũnene kũrĩ arĩa angĩ. Nake Jesu aamenya meciria ma ngoro ciao, akĩoya kaana agĩkarũgamia mwena-inĩ wake, agĩcoka akĩmera atĩrĩ, Mũndũ o wothe ũngĩĩtĩkĩra kaana gaka nĩ ũndũ wa rĩĩtwa rĩakwa, nĩ niĩ etĩkĩra: nake ũrĩa ũngĩnjĩtĩkĩra niĩ, nĩetĩkĩrĩte Ũrĩa wandũmire: nĩ gũkorũo ũrĩa wĩ mũnyinyi kũrĩ arĩa angĩ thiritũ-inĩ yanyu, ũcio nĩwe mũnene.” (Luk. 9:46-48) Jesu nĩ aateithirie arutwo acio mone bata wa wĩnyihia, agwatĩirie ĩndĩ arĩ na ũkirĩrĩria.

² Hihi ũtaaro ũcio wa Jesu wa mũndũ kwĩyona arĩ ũrĩa mũnyinyi nĩ watwaranaga na mũtugo wa Ayahudi a karine ya mbere? Kana hihi warĩ mũgarũ na mwerekera ũrĩa maakoragwo naguo? Rĩkĩarĩrĩria mwerekera ũrĩa andũ maakoragwo naguo hĩndĩ ĩyo, ibuku rĩa Theological Dictionary of the New Testament rĩtaarĩirie ũũ: “Ũndũ-inĩ wothe, nĩ meendaga kũmenya nũũ wakoragwo arĩ mũnene gũkĩra arĩa angĩ, na kũhe o mũndũ gĩtĩo kĩrĩa kĩmwagĩrĩire warĩ ũndũ wa bata na meekagĩrĩra hĩndĩ ciothe.” Jesu eendaga arutwo ake makoragwo marĩ ngũrani na andũ arĩa angĩ.

3. (a) Kwĩyona tũrĩ ũrĩa mũnyinyi nĩ kuuga atĩa, na nĩ kĩĩ kĩngĩtũma ũkorũo ũrĩ ũndũ mũritũ harĩ ithuĩ gwĩkaga ũguo? (b) Nĩ ciũria irĩkũ ciĩyumĩragia ciĩgiĩ gũkũria roho wa ũrĩa mũnyinyi?

³ Kiugo gĩa Kĩgiriki kĩrĩa gĩtaũrĩtwo “ũrĩa mũnyinyi” kiugĩte mũndũ ũteĩkagĩrĩra, mwĩnyihia, mũhoreri, kana ũtarĩ igweta na ũhoti mũnene. Jesu aahũthĩrire kaana kanini kuonia atũmwo ake atĩ maagĩrĩirũo  gũkorũo marĩ enyihia na matekwĩĩkĩrĩra. Ũtaaro ũcio nĩ wa bata harĩ Akristiano a ma ũmũthĩ o ta ũrĩa warĩ karine-inĩ ya mbere. Rĩmwe na rĩmwe, no ũkorũo ũrĩ ũndũ mũritũ harĩ ithuĩ kuonania wĩnyihia. Mwerekera wa mwĩtĩo no ũtũme twende gwĩcarĩria ũnene. Roho wa gũkũ thĩ na gũthiũrũrũkĩrio nĩ andũ mendete gũcindana no gũtũme tũkorũo tũrĩ eĩkĩrĩri, twende macindano, kana gwatha andũ arĩa angĩ. Nĩ kĩĩ kĩngĩtũteithia gũkũria roho wa ũrĩa mũnyinyi? Nĩ na njĩra ĩrĩkũ ‘ũrĩa mũnyinyi thiritũ-inĩ itũ nĩwe ũrĩa mũnene’? Nĩ maũndũ-inĩ marĩkũ ma ũtũũro twagĩrĩirũo kwĩrutanĩria kuonanagia roho wa wĩnyihia?

4, 5. Nĩ kĩĩ kĩngĩtũteithia gũkũria wĩnyihia? Heana ngerekano.

⁴ Ũndũ ũmwe ũngĩtũteithia gũkũria wĩnyihia nĩ gwĩcũrania ũhoro wa ũrĩa Jehova e mũnene akĩringithanio na ithuĩ. Ma nĩ atĩ, “ũhoro wake wa ũrĩa amenyaga maũndũ ndũngĩtuĩrĩka.” (Isa. 40:28) Akĩarĩrĩria maũndũ mamwe megiĩ ũkaru wa Jehova, mũtũmwo Paulo aandĩkire ũũ: “Ĩ ũũgĩ wa Ngai, o naguo ũmenyi wake-rĩ, matikĩrĩ maingĩ na mariku! Matuĩro make, kaĩ matingĩcarĩka gĩtũmi kĩamo; mĩgendere yake nayo, kaĩ ndĩngĩtuĩrĩka-ĩ!” (Rom. 11:33) O na gũtuĩka ũũgĩ wa andũ nĩ ũingĩhĩte mũno maũndũ-inĩ maingĩ kuuma rĩrĩa Paulo aandĩkire ciugo icio mĩaka ta 2,000 mĩhĩtũku-rĩ, ciugo icio no cia ma o na ũmũthĩ. O na tũngĩkorũo tũĩ maũndũ maingĩ atĩa, nĩ twagĩrĩirũo kwĩnyihia nĩ kũmenya atĩ maũndũ marĩa tũngĩĩruta megiĩ Jehova, mawĩko make, na njĩra ciake matirĩ mũthia.

⁵ Kũmenya atĩ andũ matingĩhota gũtuĩria njĩra cia Ngai nĩ gwateithirie Leo a kwĩyona arĩ ũrĩa mũnyinyi. Arĩ mwanake, Leo nĩ aakenagio mũno nĩ maũndũ ma sayansi. Agĩthomera ũhoro wa ũrĩa njata na indo ingĩ iria irĩ igũrũ ithondeketwo (astrophysics) akĩenda kũmenya maũndũ maingĩ o ta ũrĩa angĩahotire maciĩgiĩ, agĩkinyĩrĩra gũtua itua rĩa bata. Oigaga ũũ: “Kuumana na maũndũ marĩa ndaathomire, nĩ ndaamenyire atĩ morutani marĩa marĩ kuo ma gĩsayansi moiki matingĩhota gũteithia mũndũ amenye indo iria irĩ igũrũ wega biũ. Nĩ ũndũ ũcio ngĩgarũrĩra ngĩambĩrĩria gũthomera ũwakiri.” Thutha wa ihinda, Leo agĩtuĩka wakiri mũnene agĩcoka agĩtuĩka njanji. Macũngĩrĩro-inĩ, we na mũtumia wake makĩĩruta Bibilia hamwe na Aira a Jehova, makĩiyũkia ũhoro wa ma, na magĩtuĩka ndungata cia Ngai imwĩyamũrĩire. Nĩ kĩĩ gĩteithĩtie Leo gũikara arĩ ta ũrĩa mũnyinyi o na arĩ na gĩthomo kĩnene ũguo? Acokagia ũũ atarĩ na nganja, “Nĩ kũmenya atĩ o na tũngĩĩruta maũndũ maingĩ atĩa megiĩ Jehova, igũrũ na thĩ, na  indo iria irĩ kuo, no kũrĩ maũndũ mangĩ maingĩ tũtoĩ.”

6, 7. (a) Jehova aigĩte kĩonereria kĩrĩkũ kĩega kĩa wĩnyihia? (b) Wĩnyihia wa Jehova ũngĩtũma mũndũ akorũo arĩ “mũnene” atĩa?

⁶ Ũndũ ũngĩ ũtũteithagia gũkorũo tũrĩ enyihia nĩ atĩ Jehova we mwene nĩ onanagia wĩnyihia. Ta wĩcirie ũndũ ũyũ: “Tũrĩ arutithania wĩra hamwe na Ngai.” (1 Kor. 3:9) Ta hũũra mbica! Atĩ Jehova Ngai, o we ũnene wake ũtangĩringithanio na ũngĩ, nĩ atuonagia gĩtĩo na njĩra ya gũtũhe mweke wa kũhingia ũtungata witũ tũkĩhũthĩra Kiugo gĩake, Bibilia. O na gũtuĩka Jehova nĩwe ũkũragia mbeũ iria tũhandaga na tũgaitĩrĩria maĩ, nĩ atũheete mweke wa mwanya wa kũrutithania wĩra nake. (1 Kor. 3:6, 7) Githĩ kĩu ti kĩonereria kĩega mũno kĩa wĩnyihia Ngai atũigĩire? Hatarĩ nganja kĩonereria kĩa Jehova kĩa wĩnyihia nĩ kĩagĩrĩirũo gwĩkĩra o ũmwe witũ ngoro na njĩra nene akoragwo arĩ ũrĩa mũnyinyi.

⁷ Kĩonereria kĩa Ngai kĩa wĩnyihia kĩarĩ kĩa bata mũno harĩ mũtungi wa Thaburi Daudi. Aainĩire Jehova ũũ: “Wee nĩwe ũ’heete ngo ĩrĩa ya ũhonokania waku, Naguo ũhoreri waku nĩguo ũ’nenehetie.” (2 Sam. 22:36) Daudi nĩ aamenyaga atĩ ũndũ o wothe mũnene aahingagia thĩinĩ wa Isiraeli woimanaga na wĩnyihia wa Jehova—Ngai akenyihia nĩguo amũrũmbũiye na amũteithie. (Thab. 113:5-7) Ĩ ithuĩ hihi? Ũhoro-inĩ wĩgiĩ ngumo, ũhoti, na mĩeke-rĩ, nĩ kĩĩ tũrĩ nakĩo “gĩtarĩ gĩa kũheo” nĩ Jehova? (1 Kor. 4:7) Mũndũ ũrĩa wĩyonaga arĩ mũnyinyi akoragwo arĩ “mũnene” na njĩra ya atĩ nĩ atuĩkaga ndungata ya bata makĩria harĩ Jehova. (Luk. 9:48) Rekei tuone nĩ na njĩra ĩrĩkũ.

8. Wĩnyihia ũhutagia atĩa mwerekera witũ harĩ ithondeka rĩa Jehova?

⁸ Wĩnyihia nĩ ũbataranagia nĩguo tũiganĩre tũrĩ thĩinĩ wa ithondeka rĩa Ngai na harĩ kũnyita mbaru mĩbango ya kĩũngano. Kwa ngerekano, ta wĩcirie ũhoro wa Petra, mũirĩtu waarereirũo famĩlĩ-inĩ ya Aira a Jehova. Nĩ ũndũ wa kwenda gwĩka maũndũ ũrĩa ekwenda, Petra nĩ eeyamũranirie na kĩũngano. Thutha wa mĩaka ĩigana ũna, akĩambĩrĩria kũnyitanĩra na kĩũngano rĩngĩ. Rĩu nĩ aiguaga akenete gũkorũo arĩ thĩinĩ wa ithondeka rĩa Jehova na agakenera kũnyita mbaru mĩbango ya kĩũngano. Nĩ ũndũ ũrĩkũ watũmire acenjie? Aandĩkire akiuga, “Nĩguo ngenere gũkorũo ithondeka-inĩ rĩa Ngai, ngumo igĩrĩ cia bata makĩria iria ndabataraga gũtaũkĩrũo na gũkũria nĩ wĩnyihia na kwaga kwĩĩkĩrĩra.”

9. Mũndũ mwĩnyihia akoragwo na mwerekera ũrĩkũ harĩ irio cia kĩĩroho iria tũheagwo, na ũndũ ũcio ũtũmaga atuĩke wa bata makĩria nĩkĩ?

⁹ Mũndũ mwĩnyihia nĩ akenagĩra kuuma ngoro maũndũ marĩa Jehova atũheaga, o hamwe na irio cia kĩĩroho. Kwoguo, mũndũ ta ũcio nĩ erutaga Bibilia na kĩyo na akerutanĩria gũthoma ngathĩti cia Mũrangĩri na Amkeni! O ta ndungata ingĩ nyingĩ njĩhokeku cia Jehova, no emenyerie gũthomaga ibuku o rĩothe rĩerũ mbere ya kũrĩiga kabati-inĩ yake ya mabuku. Rĩrĩa tuonania wĩnyihia na njĩra ya gũthoma na kwĩruta mabuku maitũ marĩa mehocetie harĩ Bibilia, nĩ tũkũraga kĩĩroho, nake Jehova akahota gũtũhũthĩra makĩria ũtungata-inĩ wake.—Ahib. 5:13, 14.

10. Tũngĩonania atĩa mwerekera wa ũrĩa mũnyinyi thĩinĩ wa kĩũngano?

¹⁰ Mũndũ ũrĩa wĩyonaga arĩ mũnyinyi ningĩ nĩ “mũnene” na njĩra ĩngĩ. O kĩũngano nĩ gĩkoragwo na arũme agĩrĩru mamũrĩtwo kũgerera ũtongoria wa roho mũtheru wa Jehova matungatage marĩ athuri. Nĩ mabangaga maũndũ ma kĩĩroho ta mĩcemanio ya kĩũngano, kũhunjia, na maceera ma ũrĩithi. Rĩrĩa tuonania mwerekera wa  ũrĩa mũnyinyi na njĩra ya kũnyita mbaru mĩbango ĩyo, nĩ tũteithagĩrĩria kuongerera gĩkeno, thayũ, na ũrũmwe wa kĩũngano. (Thoma Ahibirania 13:7, 17.) Angĩkorũo ũratungata ũrĩ mũthuri kana mũteithĩrĩria wa ũtungata-rĩ, githĩ ndũcokagĩria Jehova ngatho ũrĩ na wĩnyihia nĩ ũndũ wa gũkwĩhokera mweke ta ũcio wa ũtungata?

11, 12. Nĩ mwerekera ũrĩkũ ũngĩtũma tũkorũo tũrĩ a bata makĩria harĩ ithondeka rĩa Jehova, na nĩkĩ?

¹¹ Mũndũ ũrĩa wĩyonaga arĩ mũnyinyi nĩ “mũnene” kana wa bata makĩria harĩ ithondeka rĩa Jehova, tondũ wĩnyihia wake nĩ ũtũmaga atuĩke ndungata njega na ya bata ya Ngai. Jesu nĩ aabataraga kũhe arutwo ake ũtaaro wa kuonania wĩnyihia amu amwe ao maarĩ na mwerekera ta ũrĩa warĩ na andũ a hĩndĩ ĩyo. Rĩandĩko rĩa Luka 9:46 riugaga, “Na gũkĩgĩa ngarari kũrĩ o, atĩ nĩ ũrĩkũ wao ũngĩtuĩka mũnene kũrĩ arĩa angĩ.” Hihi o na ithuĩ no twambĩrĩrie gwĩciria atĩ tũrĩ ega gũkĩra athathaiya arĩa angĩ kana tũrĩ a bata gũkĩra andũ arĩa angĩ? Andũ aingĩ thĩinĩ wa thĩ ĩno matongoragio nĩ mwĩtĩo na mwĩyendo. Rekei twĩthemage andũ arĩa etĩi na njĩra ya kwĩnyihia. Rĩrĩa tweka ũguo na tũkaiga wendi wa Jehova mbere, nĩ tũrĩkagĩra aarĩ na ariũ a Ithe witũ ngoro.

¹² Ũtaaro wa Jesu atĩ twĩyonage tũrĩ ũrĩa mũnyinyi nĩ ũtwĩkĩraga ngoro mũno. Githĩ tũtiagĩrĩirũo kwĩrutanĩria kuonanagia mwerekera wa wĩnyihia maũndũ-inĩ mothe ma ũtũũro witũ? Rekei twarĩrĩrie maũndũ matatũ.

13, 14. Mũthuri kana mũtumia agĩrĩirũo kuonania wĩnyihia atĩa, na ũndũ ũcio ũngĩkorũo na moimĩrĩro marĩkũ harĩ kĩhiko?

¹³ Thĩinĩ wa kĩhiko. Andũ aingĩ ũmũthĩ mathingataga ihooto ciao ũũ atĩ macirũagĩrĩra o na angĩkorũo gwĩka ũguo nĩ gũkũingĩrĩra ihooto cia arĩa angĩ. No mũndũ wĩyonaga arĩ mũnyinyi, atongoragio nĩ mwerekera ũrĩa Paulo atwĩkagĩra ngoro tũkũrie. Marũa-inĩ make kũrĩ Aroma, aandĩkire ũũ: “Nĩtũrũmagĩrĩrei maũndũ marĩa marehage thayũ, o na marĩa mangĩtũma tuonganagĩrĩre hinya.” (Rom. 14:19) Mũndũ ũrĩa wĩyonaga arĩ mũnyinyi nĩ athingataga thayũ na andũ othe na makĩria na mwendwa wake ũrĩa mahikanĩtie.

¹⁴ Ta wĩcirie ũhoro wĩgiĩ maũndũ ma gwĩkenia. Mũthuri na mũtumia no makorũo mendete maũndũ ngũrani ma gwĩkenia. Mũthuri no akorũo akenagĩra kũhũthĩra ihinda rĩake rĩa kũhurũka na njĩra ya gũikara mũciĩ ahoreire agĩthoma ibuku. Nake mũtumia wake no akorũo endete gũthiĩ handũ ta mũkawa-inĩ kana gũceerera arata. Githĩ to ũkorũo ũrĩ ũndũ mũhũthũ harĩ mũtumia gũtĩa mũthuri wake angĩona atĩ nĩ aronania wĩnyihia na nĩ aroraga mũno maũndũ marĩa mũtumia wake endete na marĩa atendete handũ ha gũthingata o maũndũ marĩa mamũkenagia? Nake mũthuri githĩ to ende na atĩe mũtumia wake makĩria angĩona atĩ ndarathing’ĩrĩria o wendi wake, no nĩ aramwĩciria o nake! Kĩhiko nĩ kĩgĩaga na hinya rĩrĩa o mũndũ onania wĩnyihia.—Thoma Afilipi 2:1-4.

15, 16. Nĩ mwerekera ũrĩkũ Daudi aagathĩrĩirie Thaburi-inĩ ya 131, na wagĩrĩirũo gũkorũo na moimĩrĩro marĩkũ harĩ ithuĩ thĩinĩ wa kĩũngano?

¹⁵ Thĩinĩ wa kĩũngano. Andũ aingĩ thĩinĩ wa thĩ mendaga kũhingia merirĩria mao o hĩndĩ o ĩyo. Nĩ maremagwo nĩ gũkirĩrĩria na magathũũra gweterera. Gũkũria roho wa wĩnyihia nĩ gũtũteithagia gweterera Jehova. (Thoma Thaburi 131:1-3.) Ũguni wa kwĩnyihia na gweterera Jehova nĩ atĩ nĩ tũgĩaga na irathimo, ũgitĩri, tũkomĩrĩrio  na tũkaiganĩra. Nokĩo Daudi eekĩrire ngoro Aisiraeli acio angĩ metagĩrĩre Ngai wao makirĩrĩirie!

¹⁶ O nawe no ũmĩrĩrio na njĩra ta ĩyo ũngĩetagĩrĩra Jehova ũrĩ na wĩnyihia. (Thab. 42:5) No gũkorũo hihi nĩ ‘wĩriragĩria wĩra ũrĩa mwega,’ na kwoguo no ‘wende gũtuwo mũrori.’ (1 Tim. 3:1-7) Hatarĩ nganja, nĩ wagĩrĩirũo gwĩka o ũrĩa wothe ũngĩhota nĩguo ũreke roho mũtheru ũgũteithie gũkũria ngumo iria mũrori abataraga gũkorũo nacio. Ĩ ũngĩona ta ũroya ihinda inene ũgĩgakinyĩra ũndũ ũcio gũkĩra arĩa angĩ? Mũndũ wĩyonaga arĩ mũnyinyi, na wetagĩrĩra akirĩrĩirie mweke mũna wa ũtungata, athiaga na mbere gũtungatĩra Jehova akenete na acanjamũkĩte wĩra-inĩ o wothe angĩheo.

17, 18. (a) Tũgunĩkaga atĩa rĩrĩa twacũnga mũhera na tũgakorũo twĩharĩirie kuohera arĩa angĩ? (b) Nĩ mwerekera ũrĩkũ ũgathĩrĩirio thĩinĩ wa Thimo 6:1-5?

¹⁷ Mĩikaranĩrie-inĩ itũ na arĩa angĩ. Gũcũnga mũhera nĩ ũndũ mũritũ harĩ andũ aingĩ. O na kũrĩ ũguo, arĩa matungatagĩra Ngai nĩ makũragia roho wa wĩnyihia na njĩra ya gwĩtĩkĩra mahĩtia mao na gũcũnga mũhera. Ningĩ nĩ makoragwo meharĩirie kuohera arĩa angĩ mahĩtia mao. Mwĩtĩo ũrehaga nyamũkano na ngũĩ, no wohanĩri ũtũmaga kĩũngano gĩkorũo na thayũ.

¹⁸ No tũbatare ‘kwĩnyihia’ na njĩra ya gũcũnga mũndũ ũngĩ mũhera hĩndĩ ĩrĩa twaremwo kũhingia kĩrĩko nĩ ũndũ wa maũndũ tũtangĩhota gwĩthema. O na gũtuĩka no ahote gũcokereria mũndũ ũcio ũngĩ mahĩtia mamwe, Mũkristiano mwĩnyihia aroraga mahĩtia make na agakorũo eharĩirie kũmetĩkĩra.—Thoma Thimo 6:1-5.

19. Nĩkĩ nĩ twagĩrĩirũo gũkenera ũtaaro ũrĩa Bibilia ĩtũheaga atĩ twĩyonage tũrĩ ũrĩa mũnyinyi?

¹⁹ Githĩ tũtikenagĩra mũno gwĩkĩrũo ngoro nĩ Maandĩko tũkũragie roho wa wĩnyihia! O na gũtuĩka rĩmwe no tuone ũrĩ ũndũ mũritũ kuonania roho ta ũcio, kũmenya ũrĩa Mũũmbi witũ arĩ mũnene akĩringithanio na ithuĩ na atĩ we nĩ onanagia wĩnyihia no gũtũtindĩke gũkũria ngumo ĩyo njega. Tweka ũguo, ti itherũ tũrĩkoragwo tũrĩ ndungata cia bata makĩria harĩ Jehova. Kĩrekei o ũmwe witũ, eyonage arĩ ũrĩa mũnyinyi.