Todido​—Be E Ka Nọ Jla Nude Do Dódó A?

OWHE ao mẹvi poun wẹ Daniel yin, bọ kansẹẹ-zọ̀n de ka to yadona ẹn sọn owhe dopo die. Doto etọn lẹ mọdọ todido depope ma tin ba, podọ nudopolọ lẹn wẹ whẹndo po họntọn visunnu lọ tọn lẹ po te ga. Amọ́ Daniel uwọ gbẹ́ hẹn todido go. E kudeji dọ whenue emi na whẹ́n mẹho, emi na lẹzun dodinnanutọ bo na tẹnpọn nado mọ pọngbọ na kansẹẹ-zọ̀n to gbèdopo. E sọ do todido taun dọ eyin doto he nọ penukundo kansẹẹ wunmẹ he jẹ emi te lọ go wá, nulẹ na diọ. Amọ́ whenue azán lọ pé, e wá biọ dọ doto azọ́nyọnẹntọ ehe ni sẹ̀ wiwá etọn donukọn, na ninọmẹ aimẹ tọn ma yọ́n to gbenẹgbe wutu. Ehe hẹn Daniel jẹflumẹ pete. Whla tintan die he e gbọjọ sinsinyẹn. To azán kleun de poun godo, e kú.

Dotozọ́nwatọ de he dindona lehe todido po todido matindo po nọ yinuwado agbasalilo mẹtọn ji do wẹ pìntàn nue jọ do Daniel go tọn. A gán ko sè otàn mọnkọtọn devo lẹ pọ́n. Di apajlẹ, mẹhomẹ he ko to kúdonu de sọgan gbẹ́ jlo vẹkuvẹku nado mọ nujijọ vonọtaun he e ko to nukundo sọn ojlẹ dindẹn die gbọ́n de, vlavo dlapọn mẹvivẹ etọn de tọn kavi hùnwhẹ whemẹwhemẹ tọn de. Bọ tlolo he e mọ nue donukun e te lọ godo, e gán kú vaun. Etẹwẹ nọ hẹnmẹ dote to ninọmẹ mọnkọ lẹ mẹ? Be todido sọgan namẹ huhlọn jẹ obá mọnkọ mẹ dile mẹdelẹ yise do ya?

Susu mẹhe nọ bayi dodinnanu do dotozọ́nwiwa ji lẹ tọn nọ na ayinamẹ dọ, nukundido nudagbe lẹ hlan nukọn, todido go hinhẹn, gọna numọtolanmẹ he sọgbe lẹ tintindo sọgan yinuwado ogbẹ̀ gbẹtọ tọn po agbasalilo etọn po ji to aliho ayidego tọn mẹ. Amọ́, mẹlẹpo ma kọngbedopọ hẹ linlẹn ehelẹ. Delẹ to dodinnanutọ lẹ mẹ jẹagọdo linlẹn mọnkọ lẹpo bo dọ dọ hopàdọ he ma sinai do lẹnunnuyọnẹn ji lẹ wẹ. Linlẹn yewlẹ tọn wẹ yindọ nuhe nukun ma gán mọ lẹ ma sọgan gbleawunamẹ to agbasa go kavi doazọ̀nmẹ.

Na nugbo tọn, e ma yin egbé wẹ gbẹtọ lẹ ma nọ lẹndọ todido yin nujọnu. To owhe kanweko susu lẹ die, yè kàn nue todido zẹẹmẹdo sè tamẹnuplọnmẹtọ Glẹkinu lọ Aristote, bọ e gblọn dọ: “Odlọ kléwhète tọn kúkú wẹ.” Podọ to owhe agọe tọn lẹ mẹ, tonudọtọ nukundeji Amelika tọn Benjamin Franklin dọ madoadúdẹji dọmọ: “Mẹhe do ogbẹ̀ etọn na todido, na kú huvẹ kú.”

Eyin mọ wẹ, etẹwẹ todido yin na taun tọn? Be e zẹẹmẹdo ayiha zizedo nujlomẹ lẹ ji poun, kavi odlọ he ma dóta lẹ kúkú nado miọnhomẹna míde poun wẹ ya? Kavi be whẹwhinwhẹ́n dolido de tin nado nọ pọ́n todido hlan di nujọnu de—yèdọ nude he mímẹpo do hudo etọn nado tindo agbasalilo dagbe po ayajẹ po, podọ nuhe he tindo dodonu dagbe de bosọ nọ hẹn ale nujọnu tọn lẹ wá ya?