1, 2. Mɛni Yesu pee kɛ tsɔɔ kaa e suɔ adesahi wawɛɛ?

MAWU Bitɛte ɔ ha nɛ wa na kaa Yehowa ngɛ juɛmi wawɛɛ nitsɛ. Lɛ ji e Tsɛ ɔ “ga ní tsulɔ kpanaa.” Hyɛ bɔ nɛ Yesu bua maa jɔ ha benɛ e Tsɛ ɔ “ngɔ hiɔwe kɛ to e blɔ he,” “nɛ e to je ɔ sisi ɔ.” Se ngɛ níhi tsuo nɛ e Tsɛ ɔ bɔ ɔ a kpɛti ɔ, Yesu ‘náa nimli adesahi tsuo a he bua jɔmi titli.’ (Abɛ 8:22-31) Niinɛ, Yesu suɔ adesahi kɛ je blema tɔɔ.

² Pee se ɔ, Yesu tsɔɔ kaa e yeɔ e Tsɛ ɔ anɔkuale nɛ e suɔ lɛ, nɛ e suɔ adesahi tsuo wawɛɛ. Enɛ ɔ he ɔ, e je suɔmi mi nɛ e si hiɔwe nɛ e ba zugba a nɔ kaa adesa. Yesu je suɔmi mi nɛ e pee jã konɛ e nyɛ nɛ e ngɔ e wami kɛ ha “kɛ he nihi fuu a yi wami.” (Mateo 20:28; Filipi Bi 2:5-8) Benɛ Yesu ngɛ zugba a nɔ ɔ, Mawu ha lɛ he wami konɛ e kɛ pee nyakpɛ níhi. Nyakpɛ ní nɛ ɔmɛ nɛ Yesu pee ɔ tsɔɔ kaa e suɔ nɔmlɔ, nɛ lɔ ɔ hu tsɔɔ kaa e maa pee nyakpɛ níhi fuu kɛ ha adesahi hwɔɔ se.

3. Mɛni he wa ma susu ngɛ munyu nɛ ɔ mi?

³ Benɛ Yesu ba zugba a nɔ ɔ, e fiɛɛ “Mawu Matsɛ Yemi ɔ he sane kpakpa a” kɛ tsɔɔ nihi. (Luka 4:43) E le kaa Matsɛ  Yemi nɛ ɔ ma tsɔ e Tsɛ ɔ biɛ ɔ he, nɛ e maa po haomihi nɛ adesahi kɛ kpeɔ ɔ se kulaa. Benɛ Yesu ngɛ fiɛɛe ɔ, e pee nyakpɛ níhi fuu. Nyakpɛ ní nɛ ɔmɛ nɛ e pee ɔ tsɔɔ kaa e susuɔ nɔ tsuaa nɔ he wawɛɛ. Mɛni he je nɛ lɔ ɔ he hia wɔ ɔ? Ejakaa níhi nɛ e pee ɔ ha nɛ wa ná hɛ kɛ nɔ fɔmi kɛ nɔ mi mami kaa hwɔɔ se ɔ, e maa pee ní kpakpahi ha wɔ. Ke jã a, lɛɛ nyɛ ha nɛ wa susu nyakpɛ níhi nɛ Yesu pee ɔ a kpɛti eywiɛ a he nɛ waa hyɛ.

4. Benɛ Yesu kɛ kpititsɛ ko kpe ɔ, mɛni ya nɔ?

⁴ Ngɛ Yesu sɔmɔmi ní tsumi ɔ mi ɔ, e ya ma ko nɛ a tsɛɛ ke Galilea a mi. E kɛ kpititsɛ ko kpe ngɛ Galilea ma a kake mi. (Marko 1:39, 40) Kpiti ɔ pue nyumu ɔ wawɛɛ, enɛ ɔ he ɔ, Luka nɛ e ji dɔkita a tsɔɔ kaa “he womi nɔ hiɔ yaya” pue nyumu ɔ nɔmlɔ tso ɔ tsuo. (Luka 5:12) Baiblo ɔ tsɔɔ kaa benɛ hiɔtsɛ ɔ na Yesu ɔ, e ‘kpla si, nɛ e kɛ e hɛ mi bu si, nɛ e kpa lɛ pɛɛ ke, “Nyɔmtsɛ, ke o suɔ ɔ, o ma nyɛ ma ha ye he nɛ tsɔ.”’ Nyumu ɔ le kaa Yesu ngɛ he wami nɛ e ma nyɛ ma tsa lɛ, se e ngɛ hlae nɛ e maa le kaa Yesu suɔ kaa e ma tsa lɛ lo. Mɛni he je? Ejakaa nyumu ɔ le kaa Farisi bi ɔmɛ bui kpititsɛmɛ. Se kɛ Yesu buu kpititsɛmɛ ha kɛɛ? Eko ɔ, kpiti ɔ ye nyumu ɔ nɔmlɔ tso ɔ tsuo. Se kɛ Yesu pee e ní ngɛ nyumu ɔ he ha kɛɛ? Nɛ ke mo ɔ, kɛ o ko pee o ní ngɛ nyumu ɔ he ha kɛɛ?

5. Mɛni he je nɛ Yesu suɔ kaa e ma tsa kpititsɛ ɔ?

⁵ E ngɛ heii kaa hiɔtsɛ ɔ kpa we ngmlaa ke “Ye he tsɔ we oo, ye he tsɔ we!” kaa bɔ nɛ Mose Mlaa a tsɔɔ. (3 Mose 13:43-46) Se Yesu mi mi fu we lɛ. Mohu ɔ, nyumu ɔ he mɔbɔ pee lɛ, nɛ e suɔ kaa e maa ye bua lɛ. Wa li nɔ́ pɔtɛɛ nɛ ngɛ Yesu juɛmi mi mohu lɛɛ, se nɔ́ nɛ wa le ji kaa e mi mi sã lɛ ngɛ nyumu ɔ he. Nyumu ɔ he mɔbɔ pee Yesu wawɛɛ nitsɛ, enɛ ɔ he ɔ, e pee nyakpɛ nɔ́ ko. Yesu pee nɔ́ ko nɛ jinɛ nɔ ko ko pee we. E ta nyumu ɔ he. Yesu kɛ mi mi sami kɛ gɛjɛmi de nyumu ɔ ke: “I suɔ! O he nɛ tsɔ!” Kɛkɛ nɛ “kpiti ɔ laa.” (Luka 5:13, NW) Atsinyɛ jemi ko be he kaa Yehowa ha Yesu he wami kɛ tsu nyakpɛ nɔ́ ngua nɛ ɔ konɛ e kɛ tsɔɔ kaa e suɔ nɔmlɔ saminya.—Luka 5:17.

6. Mɛni sa kadimi ngɛ nyakpɛ níhi nɛ Yesu pee ɔ he, nɛ mɛni wa kaseɔ ngɛ mi?

⁶ Ngɛ Mawu he wami nya a, Yesu nyɛ nɛ e pee nyakpɛ níhi fuu. Tsa pi kpititsɛmɛ pɛ nɛ Yesu tsa. Yesu tsa nihi nɛ a nu hiɔ slɔɔtoslɔɔtohi hulɔ. Baiblo ɔ tsɔɔ kaa “benɛ ma kpekpemi ɔ na nɛ amuɛti ɔmɛ ngɛ munyu tue, nɛ glɔtsɛmɛ ɔmɛ a he mi wa mɛ, nɛ nihi nɛ hule ɔ ngɛ nyɛɛe, nɛ hɛ yuyuili ɔmɛ ngɛ nɔ́ hyɛe ɔ,” a nya kpɛ a he. (Mateo 15:31) Ke nɔ́ ko puɛ ngɛ nɔ ko nɔmlɔ tso ɔ mi ɔ, Yesu tsaa jamɛatsɛ ɔ nɛ́ e he hia we kaa e ya je nɔ ko nɛ ngɛ he wami ɔ e nɔ́ kɛ ba wo hiɔtsɛ ɔ mi kaa bɔ nɛ dɔkitahi peeɔ mwɔnɛ ɔ. Yesu ngɛ he wami nɛ e kɛ tsaa nɔ́ tutuutu nɛ puɛ ngɛ nɔmlɔ tso ɔ mi ɔ. Yesu tsaa nihi amlɔ nɔuu. Be komɛ ɔ, e tsaa nihi nɛ a kɛ lɛ a kpɛti kɛ po. (Yohane 4:46-54) Mɛni wa ma nyɛ maa kase ngɛ nyakpɛ ní nɛ ɔmɛ nɛ e pee ɔ mi? Lɔ ɔ tsɔɔ kaa wa Matsɛ Yesu Kristo ɔ ngɛ he wami nɛ e kɛ maa po hiɔhi tsuo a se kulaa, nɛ e suɔ kaa e maa pee jã hulɔ. Ke wa na  bɔ nɛ Yesu kɛ nihi hi si ha a, lɔ ɔ haa wɔ nɔ mi mami kaa ngɛ je ehe ɔ mi ɔ, ‘e maa na nihi nɛ a gbɔjɔ kɛ nihi nɛ e fĩ mɛ ɔ mɔbɔ.’ (La 72:13) Akɛnɛ Yesu suɔ wawɛɛ kaa e ma tsa hiɔtsɛmɛ tsuo he je ɔ, e maa pee jã.

7, 8. Moo tsɔɔ nɔ́ nɛ ya nɔ loko Yesu kɛ hiɔtsɛ ko kpe ngɛ Betesda a.

⁷ Benɛ Yesu tsa kpititsɛ ɔ nyɔhiɔ bɔɔ komɛ a se ɔ, e hia blɔ kɛ je Galilea kɛ ho Yudea ya nɛ e ya tsa Matsɛ Yemi sane kpakpa fiɛɛmi ní tsumi ɔ nɔ ngɛ lejɛ ɔ. Nimli akpehi abɔ bu Yesu sɛ gbi ɔ tue, nɛ e ma nyɛ maa ba kaa suɔmi nɛ e je kpo kɛ tsɔɔ mɛ ɔ ta a tsui he. Yesu suɔ wawɛɛ kaa e maa wo ohiatsɛmɛ kɛ nihi nɛ a ngɛ nɔ́ nae ɔ a bua, konɛ a ná hɛ kɛ nɔ fɔmi.—Yesaya 61:1, 2; Luka 4:18-21.

⁸ Ngɛ Nisan nyɔhiɔ ɔ mi ɔ, Yesu hia blɔ kɛ ho Yerusalem ya konɛ e ya ye Hetsɔmi ɔ ngɛ lejɛ ɔ. Nihi fuu ba ma a mi konɛ a ba ye gbijlɔ klɛdɛɛ nɛ ɔ, enɛ ɔ he ɔ, ma a mi pee gidigidi. Ngɛ sɔlemi we ɔ yiti je ɔ, taku ko ngɛ lejɛ ɔ nɛ a tsɛɛ ke Betesda. Yesu kɛ nyumu ko nɛ nyɛ we nyɛɛmi ya kpe ngɛ lejɛ ɔ.

9, 10. (a) Mɛni he je nɛ nihi yaa Betesda taku ɔ he ɔ? (b) Mɛni Yesu ya pee ngɛ taku ɔ he, nɛ mɛni wa ma nyɛ maa kase ngɛ mi? (Moo hyɛ foni nɛ ngɛ ní kasemi ɔ sisije ɔ.)

⁹ Hiɔtsɛmɛ fuu yaa Betesda. Mɛni he je? Ejakaa a susu kaa ke nyu ɔ ngɛ bee nɛ hiɔtsɛ ko ya nɔ mi ɔ, e hiɔ ɔ maa jɔ ngɛ nyakpɛ blɔ nɔ. Moo po he foni ngɛ o juɛmi mi nɛ o hyɛ bɔ nɛ lejɛ ɔ maa pee ha. Hiɔtsɛmɛ babauu nɛ a ngɛ lejɛ ɔ hao, a pee yeyeeye, a be hɛ nɔ kami ko, nɛ a ngɛ hlae nɛ a ná tsami. Yesu ye mluku nɛ hiɔ ko be e he nɛ e he hia kaa a tsa lɛ. Ke jã a, lɛɛ mɛni he je mɔ nɛ e ya lejɛ ɔ? Suɔmi nɛ e ngɛ kɛ ha nihi he je nɛ e ya lejɛ ɔ nɛ. Yesu kɛ hiɔtsɛ ko ya kpe ngɛ lejɛ ɔ. Hiɔ ɔ ngɛ nyumu ɔ he loko a fɔ Yesu.—Kane Yohane 5:5-9.

¹⁰ Yesu bi nyumu ɔ kaa e suɔ nɛ e nyɛɛ ekohu lo. Nyumu ɔ de Yesu kaa e suɔ nɛ e nɔ taku ɔ mi konɛ e ná tsami, se e nyɛ we, ejakaa nɔ ko be nɛ ma wo lɛ kɛ ya fɔ mi. Hyɛ bɔ nɛ nyumu ɔ hɛ mi maa pee mɔbɔmɔbɔ ha benɛ e ngɛ Yesu nɔ́ nɛ ɔ dee ɔ. Kɛkɛ nɛ Yesu de nyumu ɔ kaa e pee nɔ́ ko nɛ nihi hyɛ we blɔ kaa nɔ ko nɛ hiɔ ko kaa jã nu lɛ ɔ ma nyɛ maa pee. E de lɛ ke e wo e sa a nɛ e nyɛɛ. Kɛkɛ nɛ nyumu ɔ wo e sa a nɛ e bɔni nyɛɛmi! Nyakpɛ nɔ́ nɛ ɔ nɛ Yesu pee ɔ tsɔɔ nɔ́ nɛ e maa pee ngɛ je ehe ɔ mi. Lɔ ɔ hu tsɔɔ kaa Yesu suɔ nɔmlɔ wawɛɛ nitsɛ. E hla nihi nɛ a hia yemi kɛ buami ɔ a se blɔ. Nɔ́ nɛ Yesu pee ɔ tsɔɔ kaa e sa nɛ waa ya nɔ nɛ wa hla nihi nɛ a ngɛ wa zugba kpɔ ɔmɛ a mi, nɛ a ngɛ haoe ngɛ ní yayahi nɛ ngɛ nɔ yae ngɛ je ɔ mi ɔ he ɔ, a se blɔ.

11. Mɛni munyu ngɛ Marko 5:25-34 ɔ nɛ tsɔɔ kaa Yesu ngɛ suɔmi ha hiɔtsɛmɛ?

¹¹ Kane Marko 5:25-34. Hɛ mi si puemi hiɔ ko nu yo ko jeha 12 sɔuu. Hiɔ ɔ ha nɛ yo ɔ si himi tsuo pee basaa, nɛ e sa e Mawu jami po he. E kpa  tsopatsɛmɛ a nɔ hluu, nɛ e dɛ mi ta, se hiɔ ɔ bɛ si, mohu ɔ, e ngɛ nɔ pue. Ligbi ko ɔ, yo ɔ ná juɛmi kaa e maa pee nɔ́ kpa ko konɛ e ná tsami. Enɛ ɔ he ɔ, e nyɛɛ nimli asafo ko a kpɛti nɛ a ya ta Yesu tade ɔ he. (3 Mose 15:19, 25) Benɛ Yesu yɔse kaa he wami ko je e mi ɔ, e bi ke mɛnɔ ta e he ɔ. Yo ɔ “kɛ gbeye yemi, kɛ he domi ba kpla si ngɛ Yesu hɛ mi, nɛ e de lɛ anɔkuale ɔ tsuo.” Yesu le kaa Yehowa tsa yo ɔ, lɔ ɔ he ɔ e kɛ mi mi jɔmi de lɛ ke: “Biyo, o hemi kɛ yemi tsa mo! O hiɔ ɔ nɛ jɔ! Yaa ngɛ he jɔmi mi.”

12. (a) Ngɛ níhi nɛ wa kase ɔ nya a, kɛ o maa kale Yesu ha kɛɛ? (b) Mɛni nɔ hyɛmi nɔ́ Yesu pee nɛ wa ma nyɛ maa kase?

¹² Lemi nɛ wa le kaa Yesu suɔ nɔmlɔ wawɛɛ nitsɛ, nɛ e mi mi sãa lɛ ngɛ hiɔtsɛmɛ a he titli ɔ, haa nɛ wa bua jɔɔ. Satan suɔ nɛ wa susu kaa wa he hia we, nɛ nɔ ko nɔ ko sume wɔ, se Yesu pee we e ní kaa Satan. Nyakpɛ níhi nɛ Yesu pee ɔ tsɔɔ kaa e susuɔ wa he nitsɛnitsɛ nɛ e suɔ kaa e tsu wa nyagba amɛ a he ní ha wɔ. E sa nɛ wa bua nɛ jɔ kaa wa ngɛ Matsɛ kɛ Osɔfo Nɔkɔtɔma ko kaa jã! (Hebri Bi 4:15) Eko ɔ, ke wɔɔ wa ngɛ nɔmlɔ tso mi he wami ɔ, e he maa wa kaa wa maa nu nɔ ko nɛ be he wami be kɛkɛɛ ɔ sisi. Se Yesu be jã. E ngɛ mi kaa hiɔ ko nui lɛ hyɛ mohu lɛɛ, se e mi mi sã lɛ ngɛ hiɔtsɛmɛ a he. Nyɛ ha nɛ waa bɔ mɔde wawɛɛ nɛ waa kase lɛ.—1 Petro 3:8.

13. Lazaro si nɛ Yesu tle ɔ tsɔɔ kaa Yesu ngɛ mɛni su?

¹³ Ke nihi ngɛ nɔ́ nae ɔ, a ní peeɔ Yesu mɔbɔ. Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, benɛ Yesu huɛ Lazaro gbo nɛ Yesu na nɛ Lazaro weku li ngɛ aywilɛho yee ɔ, e “hao ngɛ mumi mi.” (Kane Yohane 11:33-36.) E ngɛ mi kaa Yesu le kaa e ma tle Lazaro si mohu lɛɛ, se e fo ya. E pee we lɛ zo kaa e ma fo ya ngɛ nihi a hɛ mi. Yesu suɔ Lazaro kɛ e weku li ɔmɛ saminya, enɛ ɔ he ɔ, e ngɔ he wami nɛ Mawu ha lɛ ɔ kɛ tle Lazaro si kɛ ba wami mi ekohu!—Yohane 11:43, 44.

14, 15. (a) Mɛni tsɔɔ kaa Yehowa suɔ kaa e maa po adesahi a nɔ́ nami se? (b) Mɛni wa kaseɔ ngɛ munyu nɛ ji “kaimi yɔkɔ” ɔ he?

 ¹⁴ Baiblo ɔ tsɔɔ kaa Yesu ngɛ kaa e Tsɛ Yehowa pɛpɛɛpɛ. (Hebri Bi 1:3) Enɛ ɔ he ɔ, nyakpɛ níhi nɛ Yesu pee ɔ ma nɔ mi kaa Yehowa suɔ nɛ e po hiɔ, nɔ́ nami, kɛ gbenɔ se. E be kɛe kulaa nɛ Yehowa kɛ Yesu ma tle nihi babauu nɛ a gbo ɔ si kɛ ba wami mi. Yesu tsɔɔ kaa ‘be maa su nɛ gbogboehi tsuo maa je kpo kɛ je a yɔkɔ ɔmɛ a mi.’—Yohane 5:28, 29.

¹⁵ Hela munyu nɛ a tsɔɔ sisi ke “yɔkɔ” ɔ sisi tutuutu ji, kaimi yɔkɔ. Enɛ ɔ tsɔɔ kaa Mawu ma kai nihi nɛ a gbo ɔ, nɛ e ma tle mɛ si. Mawu Ope ɔ ji je mluku ɔ Bɔlɔ, nɛ e ma nyɛ ma kai nɔ́ tsuaa nɔ́ ngɛ wa suɔli nɛ a gbo ɔ a he. E ma nyɛ ma kai suhi nɛ a ngɛ ɔ hulɔ. (Yesaya 40:26) Pi kaa Yehowa ma nyɛ ma kai mɛ kɛkɛ, se e suɔ kaa e maa pee jã. Gbogboehi a si nɛ a tle nɛ a bɔ he amaniɛ ngɛ Baiblo ɔ mi ɔ tsɔɔ nyakpɛ níhi nɛ maa ya nɔ ngɛ je ehe ɔ mi.

16. Mɛni he blɔ Mawu sɔmɔli babauu ma ná?

¹⁶ Ke wa ya nɔ nɛ wa ye anɔkuale ɔ, wa maa na nyakpɛ ní nguanguahi nɛ pe kulaa a, a kpɛti kake. Lɔ ɔ ji kaa a maa baa wa yi ngɛ haomi ngua a mi! Ke Harmagedon ta a ba nyagbe pɛ ɔ, wa maa na nyakpɛ níhi babauu nɛ maa ya nɔ. Jamɛ a be ɔ mi ɔ, adesahi tsuo ma ná nɔmlɔ tso mi he wami kpakpa. (Yesaya 33:24; 35:5, 6; Kpojemi 21:4) Mo susu he nɛ o hyɛ. Be maa su nɛ nihi ma sake a hɛngmɛ nya glaasihi, dɛma tsohi, glɔtsɛmɛ a tsohi, libɔɔhi a sɛhi, kɛ níhi kaa jã a kɛ fɔ̃ he. Yehowa le kaa e he maa hia nɛ nihi tsuo nɛ a maa baa a yi ngɛ Harmagedon ta a mi ɔ nɛ a ná nɔmlɔ tso mi he wami kpakpa, ejakaa a ma tsu ní tsumihi fuu. Mɛ ji nihi nɛ a ma dla zugba a nɔ nɛ a maa pee lɛ Paradeiso.—La 115:16.

17, 18. (a) Mɛni he je nɛ Yesu pee nyakpɛ níhi ɔ? (b) Mɛni he je nɛ e sa nɛ o pee nɔ́ tsuaa nɔ́ nɛ o ma nyɛ konɛ o sɛ Mawu je ehe ɔ mi ɔ?

¹⁷ Ke “nimli asafo” ɔ nɛ a ngɛ mwɔnɛ ɔ kane Baiblo nɛ a na kaa Yesu tsa hiɔtsɛmɛ ɔ, e woɔ mɛ he wami wawɛɛ. (Kpojemi 7:9) Nyakpɛ ní nɛ ɔmɛ ha nɛ wa ná hɛ kɛ nɔ fɔmi nɛ mi kaa hwɔɔ se ɔ, a ma tsa wa he hiɔhi tsuo ha wɔ. Nyakpɛ ní nɛ ɔmɛ hu ha nɛ wa na kaa Mawu Bitɛte ɔ suɔ adesahi saminya. (Yohane 10:11; 15:12, 13) Yesu mi mi nɛ sã lɛ ngɛ nihi a he ɔ tsɔɔ kaa Yehowa ngɛ suɔmi nɛ mi kuɔ kɛ ha e sɔmɔli ɔmɛ a ti nɔ tsuaa nɔ.—Yohane 5:19.

¹⁸ Je ɔ nɛ wa ngɛ mi mwɔnɛ ɔ hyi tɔ kɛ haomi, nɔ́ nami, kɛ gbenɔ. (Roma Bi 8:22) Enɛ ɔ he je nɛ wa hia Mawu je ehe ɔ nɛ. Ngɛ je ehe nɛ ɔ mi ɔ, adesahi tsuo ma ná nɔmlɔ tso mi he wami kpakpa kaa bɔ nɛ Mawu wo si ɔ. Malaki 4:2 ɔ ha nɛ wa ná hɛ nɔ kami kaa wa he mi maa jɔ wɔ, nɛ wa bua hu maa jɔ, nɛ wa maa pee kaa “na bihi nɛ a bli mɛ nɛ a ngɛ tuue,” ejakaa a ma tsa wa he hiɔhi tsuo ha wɔ nɛ wa maa ye mluku. Nyɛ ha nɛ waa je wa tsui mi nɛ waa na Yehowa si. Nyɛ ha nɛ hemi kɛ yemi nɛ wa ngɛ ngɛ e si womi ɔmɛ a mi ɔ nɛ wo wɔ he wami konɛ waa pee nɔ́ tsuaa nɔ́ nɛ wa ma nyɛ nɛ waa sɛ je ehe ɔ mi. E ji bua jɔmi kaa wa le kaa nyakpɛ níhi nɛ Yesu pee ɔ, ji níhi nɛ e be kɛe nɛ e maa pee kɛ ha adesahi ngɛ e nɔ yemi ɔ sisi, konɛ a he nɛ jɔ mɛ ɔ he nini kɛkɛ!