Murowe mpantta wa sirimuhina

Murowe mpantta wa myaha sirimuhina

MWAHA WA VAKAAPANI | YOOWIIRANEYA YOOVARA MURIMA YA MOOTA BIIBILIYA OOPONWE AWE

Biibiliya Aahoopowa Olupatthiwa

Biibiliya Aahoopowa Olupatthiwa

Ophavela Opwetexiwa: Ahooleli anceene a epoliitika ni a etiini, yaahimananiha ovitha muhupi wa Biibiliya. Awo yaamakela orumeela okhulupale aya wira yaakhoottiherye atthu okhalana, ompaka ni omutaphulela Biibiliya. Nwehe matakiheryo manli:

  • Mwaakha 167 Kristu ohinatthi orwa: Mwene Antíoco Epifânio aaphavela waakhanyererya aYuda ohiya etiini aya wira akele etiini ya Akereku. Wira opake eyo, owo aahiruma opwetexiwa ikoopiya sotheene sa Soolempwa sa eHeeberi. Mulipa oolepa sowiiraneya oniihaniwa Heinrich Graetz ohimmye wira atthu yaarummwale ni mwene ole “yaanikhera ni opaha iroolu sa Nlamulo khula opuro yaaphwanya aya, nave yaanimwiiva khula mutthu aasoma iroolu iyo ophavelaka nimaaliho ni ikuru”.

  • Idade Média: Makhulupale akina a Ekerexa Katoolika yaahinyoonyiheya mwaha woowi atthu akina a etiini ele yaaniwiixuttiha atthu myaha sa mBiibiliyani ohiya owiixuttiha soolema sa etiini ele. Nto yaaninvaha nsina noowi hereges wala nammwareya khula mutthu aarina soolepa sa Biibiliya wala Isaalimo sa eLatim. Muthukumano mmosa wa makhulupale a ekerexa ele, naahipakiwa nlamulo nna: “Mukhaleke oororomeleya ni ooluttuweliwa mmwaavyaka khula herege wala nammwareya . . . murowaka khula empa wala mapuro munoona anyu wira soottukuttheriwa [iroolu] . . . . Nto khula empa munrowa anyu omphwanya herege [wala eroolu] muhaana opaha”.

Vaakhanle wira awanani a Biibiliya yaahiwerya omala-malaiha, muhupi awe waamurimeela.

Biibiliya a nttaava na Enkelexi aataphuleliwe ni William Tyndale aahikhoottihiwa ni aahipahiwa. Nave Tyndale aahiiviwa mwaakha wa 1536. Masi Biibiliya aamutaphulenle awe ohoopowa

MOOTA BIIBILIYA OOPONWE AWE: Ekampaanya ya mwene Antíoco Epifânio aaphavelexa atthu a nloko na Isarayeli. Masi yaahikhala aYuda anceene yaakhala ilapo sikina. Tthiri asomi anceene anihimya wira okathi wa arummwa, aYuda anceene yakhala ilapo sikina ohiya wIsarayeli. Nto musinagoga mwaya, aYuda yaanipweha ikoopiya sa Soolempwa. Iyo saahirumeeliwa ni maloko makina waahela muhina maKristau.—Miteko 15:21.

Okathi ole waasuweliwe okhala Idade Média, atthu otheene yaasiveliwa Biibiliya yaanilupatthiwa, hata vaari siiso, awo khiyaahiyale omutaphulela ni okopiyari Soolempwa. Iyaakha sa 1450, yaahipakiwa maakina animpirimiri. Masi vanikhala ntoko wira ohinatthi ophiya okathi ole, mipantta sa Biibiliya saaniphwanyaneya mattaava 33. Masi nuumala okumiheriwa maakina ale oowimpirimiri, Biibiliya aahipacerya otaphuleliwa ni wimpirimiriwa ovikana khalai.

YOOKHUMELELA AYA: Nnaamwi mamwene oowerya ni ahooleli a itiini yaamananinhe ommala-maliha Biibiliya, olelo-va Biibiliya eliivuru ehireere otaphuleliwa ni okaiwa olumwenku wotheene. Biibiliya onnikhaliherya malamulo ni mattaava a ilapo sinceene ni ohaakhaliherya atthu imilyau sinceene.