Йеқинлиридин айрилғач, қайғу-һәсрәт чәккән нурғун кишиләр пәқәт бу соалға җавап тепишнила әмәс, йәнә тәсәлли елишни халайду. Башқилар болса, йүз бәргән Чоң қирғинчилиқниң барлиқ җинайәтләрниң арисида әң қорқунучлуқ вә вәһший җинайәт екәнлигини чүшинип, Худаниң барлиғиға ишәнмәк тәс дәйду.

Натоғра пикир: Немә үчүн Худа Чоң қирғинчилиқниң йүз бәргәнлигигә йол қойған дегән соални сораш хата.

 Һәқиқәт: Худаға чин дили билән етиқат қилған кишиләр немә үчүн Худа азап-оқубәтләргә йол қойиду дегән соални сориған еди. Мәсилән, Һабаккук пәйғәмбәр Худадин мундақ сориған: ««Немә үчүн маңа азап-оқубәтлик ишларни көрситисән? Немә үчүн Сән зорлуқ-зомбулуққа чидап турисән? Немә үчүн көз алдимда қирғинчлиқ вә зораванлиқ бар? Немә үчүн уруш-җедәл вә тоқунушлар шунчә көп?» (Һабаккук 1:3, ЙД). Бирақ Худа Өз хизмәтчисини әйипләшниң орниға, униң сориған соаллирини барчә инсанлар оқуп билиши үчүн Муқәддәс китапқа яздурған еди.

Натоғра пикир: Худаға инсанларниң азап-оқубәтлиригә пәрва қилмайду.

 Һәқиқәт: Худа яманлиқни вә у пәйда қилған барлиқ азап-оқубәтләрни өч көриду (Пәнд-нәсиһәтләр 6:16—19). Яратқучи Худа Нуһ пәйғәмбәрниң күнлиридә дуния яманлиққа толғанлиғини көргәндә, көңлидә азапланған (Яритилиш 6:5, 6). Шәк-шүбһисизки, йүз бәргән Чоң қирғинчилиқму Худаға чидиғусиз азап-оқубәтләрни елип кәлгән еди (Малаки 3:6).

Натоғра пикир: Чоң қирғинчилиқ Худаниң йәһудийларға әвәткән жазаси болған.

 Һәқиқәт: Худа биринчи әсирдә римлиқларниң Йерусалим шәһирини вәйран қилишиға йол қойған (Мәтта 23:37—24:2) Шу замандин бери, Худа әнди бир милләткә алаһидә етибар бериш яки уни җазалаш үчүн башқа милләтләр арисидин аҗратмайдиған болуп кәлмәктә. Худаниң көз алдида «йәһудий билән грекниң пәрқи йоқ». Шуниңға охшаш, У барчә хәлиқләрни тәң көриду (Римлиқларға 10:12).

Натоғра ой-пикир: Әгәр меһир-шәпқәтлик Һәммигә Қадир Худа бар болса, У Чоң қирғинчилиқниң йүз бәргәнлигигә йол қоймиған болатти.

 Һәқиқәт: Худа адәмләрни һәргизму азап-оқубәтләргә дучар қилмайду. Бирақ У бәзидә уларниң йүз беришигә вақитлиқ йол қойиду (Яқуп 1:13; 5:11).

 Худа әзәлдин оттура қоюлған мәсилини һәл қилиш үчүн барлиқ азап-оқубәтләрниң һәмдә Чоң қирғинчилиқниңму йүз бәргәнлигигә йол қойған. Муқәддәс китапта ениқ йезилғандәк, бу дунияни Худа әмәс, Шәйтан башқуриду (Луқа 4:1, 2, 6; Йоһан 12:31). Муқәддәс китаптики икки ой-пикир Худа немә үчүн Чоң қирғинчилиқниң йүз бәргәнлигигә йол қойғанлиғини чүшинишкә ярдәм берәләйду.

1.   Худа инсанларни таллаш әркинлиги билән яратқан. Худа тунҗа инсанлар Адәм ата билән Һава аниға улардин немини күтидиғанлиғини ейтқан, лекин уларни Өзигә бойсунушқа мәҗбурлимиған. Улар неминиң яхши, неминиң яман екәнлигини ениқлашни өзлири қарар қилған. Тунҗа инсанларниң натоғра қарари һәмдә әвлатлириниң әсирләр бойи чиқирип келиватқан қарарлири пүткүл инсанийәткә еғир ақивәтләрни кәлтүрүп чиқирип кәлмәктә (Яритилиш 2:17; 3:6; Римлиқларға 5:12). Бир китапта мундақ сөзләр йезилған: «Дуниядики азап-оқубәтләрниң көпинчиси Худадин соға берилгән таллаш әркинлигимизни қалаймиқан ишлитиватқанлиғимизниң нәтиҗисидур» (Statement of Principles of Conservative Judaism). Худа адәмләрни таллаш әркинлигидин мәһрум қилмиған, әксинчә уларға Униң һөкүмранлиғидин мустәқил яшаш пурситини бәргән.

2.   Худа Чоң қирғинчилиқниң барлиқ еғир ақивәтлирини йоқ қилишқа қадир вә У буни чоқум қилиду. Тәңри Йәһва һаяттин айрилип қалған миллионлиған кишиләрни, шу җүмлидин Чоң қирғинчилиқ қурбанлирини һаятқа қайта тирилдүридиғанлиғиға вәдә бәргән. Йәнә У шу Чоң қирғинчилиқни бешидин өткүзгән кишиләрниң әслимилириниң пәйда қилған барлиқ азап-оқубәтлириниму йоқ қилиду (Йәшая 65:17; Әлчиләр 24:15). Худаниң инсанларға болған сөйгү-муһәббити Униң барлиқ вәдилири җәзмән әмәлгә ашурулидиғанлиғиниң капалити (Йоһан 3:16).

 Чоң қирғинчилиқтин аман қалғанларниң нурғунлири Худаниң немә үчүн азап-оқубәтләргә йол қойғанлиғини вә уларни қандақ йоқ қилидиғанлиғини чүшинип, өзлириниң иман-етиқадини сақлап қелип, һаятниң мәхситини тапти.