Genda ha biroho

Genda ha rukarra rw'ebirumu

Obaire Okimanyire?

Obaire Okimanyire?

Bwakaiso ki obutarukusigikirra ha Baibuli oburukwoleka ngu Abaisaleri baali bairu omu ihanga lya Misiri?

Baibuli n’egamba ngu hanyuma y’Abamidiani kutwara Yusufu omu ihanga lya Misiri, Yakobo n’eka ye bakaruga omu Kanani bagenda Misiri. Bakaikara omu kicweka ekirukwetwa Goseni nambere ekyambu kya Niro kyebaganizaamu kitakatahire omu nyanja. (Kub. 47:1, 6) Abaisaleri “bakazara bakanya muno, baba baingi, baba bamani maingi.” Nahabweki abantu ba Misiri bakatandika kubatiina kandi babafoora bairu babo.​—Kurug. 1:7-14.

Omu kasumi kanu, abantu abamu abarukuhakaniza Baibuli tibarukwikiriza ngu Abaisaleri bakabaho bairu omu ihanga lya Misiri. Baitu haroho obwakaiso oburukugumya ngu Abasemu * bakabaho bairu omu Misiri eya kara.

Ekyokurorraho, abarukuseruliriiza ha bintu ebya kara bakazoora ebiikaro omu matemba ga Misiri nambere abantu banu baikaraga. Omukugu omu kuseruliiriza ha bintu ebirukukwata ha Baibuli arukwetwa John Bimson nagamba ngu haroho obwakaiso oburukwoleka ngu omu matemba ga Misiri haliyo ebiikaro ebirukuhingura omu 20 eby’abaijukuru ba Semu. Omusaija ondi arukwetwa James K. Hoffmeier Omukugu omu kuseruliriza ha byafaayo bya Misiri nagamba ati: “Hagati y’omwaka 1800 na 1540 B.C., ihanga lya Misiri likaba nirisikiiriza muno abantu ababazaaga orulimi orw’Abasemu abarugaga omu bugwa izooba bwa Asia.” Nayongera nagamba ati: “Omu kasumi ako nubwo ebintu ebirukubazibwaho omu kitabu kya Baibuli eky’Okubanza ebirukukwata ha Iburahimu, Isaka, na Yakobo by’aberiireho.”

Haroho n’obwakaiso obundi kuruga omu masirimuka ga Misiri. Bakazora ekitabu ekikozerwe omu bijuza kandi ekyahandiikirwe hagati y’omwaka c. 2000–c. 1600 B.C.E ekikaba kirumu amabara g’abairu abakorraga omu ka emu ey’ekaba eri omu masirimuka ga Misiri. Amabara agarukuhingura ha 40 agali omu kitabu kinu, g’Abasemu. Abairu, rundi abaheereza banu, bakoraga emirimo ey’okucumba, kuruka, n’emirimo endi erukwetagisa amaani. Hoffmeier nasoborra ati: “Nk’oku Abasemu abarukuhingura omu makumi ana bakaba nibakorra eka emu omu kicweka kya Thebaid [omu masirimuka ga Misiri], kinu nikyoleka ngu hali haliyo Abasemu baingi muno omu Misiri yoona, baitu kukira muno, omu kicweka nambere ekyambu Niro kyebaganizaamu kitakatahire omu nyanja ya Mediterranean.”

Omukugu ha kuseruliiriza ha bintu ebyakara arukwetwa David Rohl akahandiika ati agamu h’amabara g’abairu banu “nigasanira kimu n’agali omu Baibuli.” Ekyokurorraho, ebicweka by’omuzingo gunu birumu amabara agarukusisana Isakara, Asere, na Sifira. (Kurug. 1:3, 4, 15) Rohl n’amalirra nagamba ati: “Bunu bwakaiso oburukugumya ngu kanu nuko akasumi Abaisaleri baali bairu omu Misiri.”

Omukugu John Bimson nagamba ati: “Baibuli ebyegamba h’Abaisaleri kuforwa bairu hamu n’okuruga kwabo omu Misiri bihikire kusigikirra ha byafaayo ebirukwesigwa.”

^ kac. 4 Ibara Abasemu lisigikirra ha ibara ly’omu ha batabani ba Nuha abasatu ayayetwaga Semu. Nikisoboka kuba ngu omu baijukuru ba Semu hali harumu Aberamu, Abasura, Abakalidaya, Abaheburaniya, Abaaramu, hamu n’enganda ezindi ez’Abaharabu.