Kalap go long lista

Kalap go long lista bilong ol tok

“Histori i No Save Giaman”

“Histori i No Save Giaman”

Long Jun 14, 2007, Nesenel Pos Ofis Bilong Estonia i wokim wanpela stem bilong tingim samting i bin kamap bipo, piksa long han sut. Taim ol i kamapim dispela stem, ol i tokaut olsem: “Dispela stem i bilong tingim planti manmeri bilong Estonia em gavman bilong Stalin i bin kilim i dai.” Namel long 1941 na 1951, gavman i bin rausim planti tausen manmeri bilong Estonia i go long ol narapela kantri.

“HISTORI i no save giaman.” Em wanpela tok planti man long Estonia i save long en, na i gat wankain tok olsem long ol narapela kantri. Yumi no inap senisim ol samting i bin kamap bipo, tasol yumi inap kisim skul long en. Saveman King Solomon long Israel bilong bipo i tok: “Mi lukim ol dispela samting long taim mi tingting long olgeta kain samting ol manmeri i save mekim long dispela graun. Long dispela taim mi lukim sampela bikman i wok long daunim ol arapela manmeri na mekim nogut long ol.”—Saveman 8:9.

Ol samting i bin kamap long Estonia na long ol narapela hap bilong Isten Yurop, i soim olsem dispela tok bilong Baibel em i tru. Wok bos bilong ol man i kamapim pen na hevi long planti manmeri nating em gavman i rausim ol i go long ol longwe ples bilong sindaun long en o long mekim wok kalabus.

Sampela saveman bilong Estonia i tok, namel long yia 1941 na 1951, gavman i bin rausim winim 46,000 manmeri long dispela liklik kantri i go long ol narapela kantri. Planti bilong ol em ol lain i insait long ol wok politik, na ol narapela em ol man bilong narapela kantri o ol i gat biknem. Tasol ol i nogutim ol Witnes Bilong Jehova bikos long ol bilip bilong ol.

Birua Long Ol Man i Aninit Long God

Long wanpela ripot bilong Tartu University Press long 2004, saveman Aigi Rahi-Tamm i tok: “Long 1948 i go 1951, ol i bin arestim 72 Witnes Bilong Jehova na ol manmeri i save bung wantaim ol. Tasol ol i bin plen long rausim olgeta Witnes na long nait bilong Epril 1, 1951, ol i karimaut dispela plen long ol kantri bilong Boltik, Moldova, westen Yukren, na Belorusia.”

Paslain long 1951, ol i mekim nogut tru long ol Witnes Bilong Jehova long Estonia olsem arestim ol, paulim tingting bilong ol, sutim planti askim long ol, na kalabusim ol. Dispela nupela pasin bilong rausim ol man i go long narapela hap em wanpela wok ol i mekim bilong pinisim tru ol Witnes Bilong Jehova long Estonia.

Det Epril 1, 1951, i bin stap long dispela stem mipela i stori long en long kirap bilong atikol. Namba 382 i stap long stem na dispela em namba bilong ol Witnes Bilong Jehova na ol pikinini bilong ol em gavman i bin rausim long dispela de. Sampela wanblut na neiba em ol i no Witnes i insait tu long dispela namba. Long san ol i arestim ol man long olgeta hap bilong kantri. Long dispela nait, ol i putim ol lain em ol bin arestim—ol yangpela na ol lapun—i go insait long ol kontena i save karim ol animal na tren i pulim i go long Saibiria.

Ella Toom

Ella Toom, a em wanpela Witnes Bilong Jehova na em i gat 25 krismas long dispela taim. Em i tingim ol i bin sutim planti askim long em, na em i tok: “Ofisa i traim long pretim mi na em i strong long mi mas lusim wok autim tok. Em i askim mi: ‘Yu laik stap laip? O yu laik dai wantaim God bilong yu long graun bilong Saibiria?’” Tasol Ella i no pret na em i wok strong yet long autim gutnius. Ol i salim em i go long Saibiria na insait long 6-pela yia ol i putim em long narapela narapela banis kalabus.

Yangpela meri Witnes em Hiisi Lember, em wanpela bilong planti handret manmeri em ol i no harim kot bilong ol na rausim ol long kantri. Em i tingim bek ol samting i bin kamap long Epril 1, 1951, na i tok: “Mipela i kirap nogut long ol i kam long nait na odaim mipela: ‘Yupela i gat 30 minit tasol. Pekim ol samting bilong yupela!’” Long nait ol i hait na kisim Hiisi na pikinini meri bilong em i gat 6-pela krismas i go long tren stesin. Dispela olpela tren i go long olgeta stesin na kisim planti Witnes moa. Em i tok: “Ol i tromoim mipela i go insait long kontena bilong karim ol animal. Gutpela tru olsem ol pekpek bilong ol animal i bin kamap ais, sapos nogat, bai i hatwok tru long krungutim na sanap. Mipela i olsem ol animal i paspas insait long wanpela kontena.”

Mipela i ron long tren 2-pela wik na dispela i givim bikpela hevi tru long mipela. I gat planti manmeri tru insait long ol kontena na i no gat toilet. Ol i daunim na semim tru ol yangpela na lapun wantaim. Sampela i krai na i no laik kaikai. Tasol ol Witnes i strongim na helpim narapela narapela long rot bilong mekim ol singsing bilong lotu na ol i serim wanem kaikai ol i gat. Gavman i salim ol i go long wanpela “ples bilong stap olgeta” na i tokim ol olsem “ol i no inap kam bek.”

Hiisi Lember na pikinini meri bilong em, Maaja

Hiisi i tingim gutpela pasin em ol wanbilip i bin mekim long em long dispela taim bilong hevi, na i tok: “Long wanpela stesin, tren bilong mipela i stop klostu long tren i kam long Moldova. Long wol bilong kontena, mipela i harim wanpela man i askim long mipela i husat na bai mipela i go we. Mipela i tok mipela i no save mipela bai go we na mipela ol Witnes Bilong Jehova long Estonia. Ol wanbilip Witnes long tren bilong Moldova i harim tok mipela i mekim. Long wanpela hul i stap long kontena, ol i tromoi wanpela bikpela bret na ol prut long mipela.” Em i tok moa: “Long dispela taim, mipela i kirap long luksave olsem ol i laik rausim ol Witnes Bilong Jehova long olgeta hap em Soviet Yunion i bosim!”

Tupela yangpela meri Witnes em Corinna na susa bilong em Ene, ol i bin rausim tupela long mama bilong ol winim 6-pela yia. Mama bilong ol tu em wanpela Witnes Bilong Jehova na ol i bin arestim em paslain na salim em i go long haus kalabus. Long dispela nait long Epril, ol i kisim dispela tupela gel long haus bilong ol na putim ol insait long kontena. Corinna i tingim ol samting i bin kamap na em i tenkyu tru na i tok: “Long tren, wanpela Witnes i gat tupela pikinini i tok long lukautim mipela na i tok mipela i ken stap olsem wanpela famili wantaim em na tupela pikinini bilong em.”

Wanem samting i kamap long ples mipela i go long en? Mipela i go kamap pinis long kol ples Saibiria, na long de bihain ol i kirap long salim ol brata na sista Witnes olsem sleiv na dispela i daunim ol tru. Ol papa bilong ol fam i kam bilong kisim ol man bilong wok long fam bilong ol. Corinna i tingim bek na i tok: “Mipela i harim ol man i kros namel long ol yet olsem: ‘Yu gat draiva pinis bilong trakta bilong yu. Dispela em bilong mi’ o ‘Mi kisim pinis tupela lapun. Yu mas kisim sampela lapun tu.’”

Ene na susa bilong em, Corinna

Corinna na Ene i strongim bel na i no pret. Bihain ol i tok: “Mipela i misim tru mama bilong mipela, na mipela i dai tru long em bai holimpasim mitupela gen!” Maski i olsem, ol i bilip strong yet long Jehova na holimpas pasin bilong lap na amamas. Corinna i tok: “I gutpela olsem mama i no lukim mipela, long wanem, sampela taim mipela i mas wok ausait long taim bilong bikpela kol na ol klos mipela i werim i no stret bilong kain weda olsem.”

Tru tumas, ol man long Estonia na long ol narapela hap em ol i no gat asua, ol i bin karim bikpela hevi bilong pasin i no stret, na ol Witnes Bilong Jehova olsem wanpela lain i bin karim wankain hevi. (Lukim blok “Samting i ‘Pretim Tru Ol Man.’”) Maski long bipo ol man i bin mekim nogut tru na givim planti pen na hevi long ol, nau ol Witnes Bilong Jehova long Estonia i mekim yet wok bilong ol na ol i lain bilong amamas.

Gutpela Samting Bai Kamap Bihain

Baibel i tokim yumi olsem God Jehova i heitim pasin i no stret. Baibel i tok: “God i no save laikim man i mekim kain [“pasin i no stret,” NW] giaman pasin olsem.” (Lo 25:16) Tru God i bin larim ol pasin nogut i bin stap bipo, tasol klostu nau em bai pinisim pasin i no stret na ol pasin nogut. Man bilong raitim song i tok: “I no longtaim na bai ol man nogut i lus olgeta. Bai yu wok long painim ol long ples bilong ol, tasol yu no inap lukim ol. Tasol ol manmeri i daunim nem bilong ol yet, bai God i givim olgeta graun long ol. Bai ol i sindaun gutpela tumas na amamas i stap.”—Song 37:10, 11.

Yes, gutpela samting tru i wetim yumi! Maski yumi no inap senisim ol samting i bin kamap bipo, yumi inap mekim ol samting nau na bai yumi inap kisim laip i gutpela tru long bihain. Go klostu long God na yu bai lukim olsem wanem yu ken insait long gutpela taim we stretpela pasin tasol bai stap.—Aisaia 11:9.

a Stori bilong Ella Toom i stap long Awake! bilong Epril 2006, pes 20-24.