“Molenge ti e ti wali ayeke lani na ngu omene awe la e komanse ti sara tënë ti sämba na lo. Me a étonné e ti bâ so lo hinga ye mingi na ndö ni ahon ti so e pensé na ni.”​—Alexander.

•  Ye so a lingbi mo hinga

•  Ye so mo peut ti sara

•  Ye so Bible atene na ndö ti sämba

 A yeke kota ye mingi ti sara lisoro na molenge ti mo na ndö ti sämba. Ku ti tene lo kono lo ga koli wala wali awe si mo komanse ti sara ni ape. Khamit, mbeni wali so ayeke na Russie atene: “Mbi regretté so e sara lani lisoro hio pëpe na molenge ti e ti koli na temps so lo ngbâ kete na ndö ti akpale so sämba alingbi ti ga na ni. Na temps so mbi ga ti hinga nene ti sarango tongaso, ânda ye ni aga trop tard lani awe. Mbi ga ti hinga so molenge ti e ti koli, so ayeke gï na ngu 13, ayeke nyon ka sämba lakue.”

 Ngbanga ti nyen la mo doit ti sara tënë ti sämba na molenge ti mo?

•   Akamarade ti molenge ti mo na ekole, apublicité nga na aye so ayeke fa na télé apeut ti sara ye mingi na ndö ti ye so molenge ti mo apensé na ndö ti sämba.

•   Ti gue oko na tënë so mbeni ndokua (Centre américain d’épidémiologie) atene, na États-Unis tongana a mû azo 100 so ayeke nyon sämba, bale-oko na oko na popo ni ayeke akete molenge.

 A étonné e ape so azo so ayeke bâ tënë ti seni ahunda na ababâ na mama ti sara lisoro na amolenge ti ala na temps so ala ngbâ kete na ndö ti akpale so sämba alingbi ti ga na ni. Tongana nyen la mo peut ti sara ni?

 Leke terê ti mo ti kiri tënë na ahundango tënë so molenge ti mo apeut ti hunda na mo. Tongana molenge angbâ kete lo yeke hunda tënë mingi, me tongana lo yeke kono, lo yeke hunda tënë encore mingi ahon ti kozo. Tongaso, a yeke bien ti tene mo leke terê ti mo ti kiri tënë na hunda so lo peut ande ti hunda na mo. Na tapande:

•   Tongana molenge ti mo ayeke gi ti hinga wala goût ti sämba ayeke tongana nyen, mo peut ti tene na lo so goût ti vin ayeke tongana ti mbeni jus ti fruit so akpi na goût ti bière ase.

•   Tongana molenge ti mo aye ti nyon sämba, mo peut ti tene na lo so sämba ayeke sara nzoni na amolenge ape. Mo peut ti fa na lo ye so ayeke si tongana zo anyon sämba: Tongana mbeni zo anyon sämba lo yeke sentir terê ti lo bien, me tongana lo nyon ni mingi, lê ti lo ayeke tourné, lo yeke sara ye kirikiri nga lo yeke tene ambeni tënë so lo regretté ande na pekoni.​—aProverbe 23:29-35.

 Gi ti hinga ambeni ye na ndö ti tënë ni. Bible atene: “Zo so lê ti lo ahan asara ye alingbi na hingango ye.” (aProverbe 13:16). Tongaso, gi ti hinga aye so ayeke si na zo tongana lo nyon sämba nga gi ti hinga andia so kodro ti mo alu na ndö ti tënë ti nyongo sämba. Tonga mo sara tongaso, mo peut ti wara lege nzoni ti fa ye na molenge ti mo.

 Mû li ni ti sara lisoro na lo na ndö ti tënë ni. Mark, so ayeke mbeni babâ so ayeke na kodro ti Grande-Bretagne atene: “Tënë ti nyongo sämba ayeke parfois mbeni ye so amolenge ayeke na apensé kirikiri na ndö ni. Mbi hunda lani na molenge ti mbi ti koli so ayeke na ngu miombe wala eskê ti lo, nyongo sämba ayeke sioni wala nzoni. Mbi sara kue ti tene e causé tongana akamarade, na ye so a-aidé lo ti fa apensé ti lo na mbi sân ti gi bê ti lo.”

 Tongana mo sara tënë na ndö ti sämba fani mingi na molenge ti mo, lo yeke comprendre ande nene ti ye so mo ye ti fa na lo. Causé na molenge ti mo na ndö ti sämba alingbi na ngu ti lo, na tapande na ngoi so mo yeke fa na lo ye so lo doit ti sara ti kpe ti tene ye ti sioni asi na lo na ndö ti lege, nga tongana mo yeke sara lisoro na lo na ndö ti tënë ti bungbingo ti koli na wali.

 Zia nzoni tapande. Amolenge ayeke tongana mbeni mousse, so ayeke gboto ye so a bi ni na yâ ni. Awandara atene so ayeke ababâ na amama la amolenge aye ti mû tapande ti ala mingi. Ye so aye ti tene so tongana mo bâ ti mo so, nyongo sämba la ayeke ye so apeut ti sara si mo grisa souci, molenge ti mo ayeke pensé ande so sämba la ayeke solution ti akpale. Tongaso, zia nzoni tapande na molenge ti mo. Sara hange na fason so mo yeke nyon na sämba.