1, 2. (a) Ngenyi magama anowanika pana Deuteronòmio 6:4, anonasa kuzivikanwa maningi? (b) Ngenyi Mosi wakamananga?

KO MAZANA o makore, vaJudha vaishandisa magama anowanika pana Deuteronòmio 6:4 inga divi ro mukumbiro unosisira. Mukumbiro wondhowo unodanijwa kuti Shema, iri i gama ro kutanga ro vhesi yondhoyo mu ciHebheru. VaJudha vazinji vanoita mukumbiro uwu njiku jese, co mangwanani no co usiku kuitira kukhombija kuti vanonamata Mwari basi.

² Magama ao ari pa hurukuro yo kupejisira yakaita Mosi ku jinja ro Iziraeri. Mu gore ro 1473, Kristu acito aviya, jinja iri rainga mu nyika yo Moabhi, recivetera basi kudarika Murambo wa Jorodhani, kuitira koopamba Nyika yo Cipikihwa. (Deuteronòmio 6:1) Mosi wakatungamirira jinja iri ko 40 o makore, zve waida kuti vave vakacunga kuitira kuhwisana no zvineso zvaizoviya. Ivona vaidikana kuthemba Mwari wavo, Jehovha, zve vaidikana kuva vakagondeka kwaari. Ngo iyo ndava, magama ake o kupejisira wakavavangisa kuti vaite zvondhozvo kamare. Naapeja kumenengeja Gumi ro Mupango no  mutemo jimweni ja Jehovha, Mosi wakavapekeja ciceukijo cinosisira maningi catinoverenga pana Deuteronòmio 6:4, 5. (Verenganyi.)

3. Mubvunjo japi jaticadavira pa musoro uno?

³ VaIziraeri vaiziva kuti Jehovha Mwari wavo “ndiyena ega [Jehovha] basi.” VaIziraeri vo kugondeka vainamata Mwari umwe basi, Mwari wo vacete vavo. Waro ngenyi Mosi wakavaceukija kuti Jehovha Mwari wavo “ndiyena ega [Jehovha] basi”? Cokwadi ici cakabatana papi no kuda Mwari wedu ngo mwoyo wedu wese, mwiha wedu wese no simba redu rese? Zve magama ari pana Deuteronòmio 6:4, 5 anoshandavo kudini kwatiri nyamasi uno?

4, 5. (a) Masoko okuti “ndiyena ega [Jehovha]” anorevenyi? (b) Jehovha wakasiyanisa kudini no zvimwari zvo majinja?

⁴ Umwe basi. Magama okuti “ndiyena ega [Jehovha]” zvinoda kureva kuti Jehovha ndi umwe basi zve akunazve wakaezana naye kana wakadari inga ndiyena. Ngenyi Mosi wakashandisa magama aya? Azviiti inga kuti iyena waieja kuvonesa kuti jijiso ro utatu raenga ro kunyepa. Jehovha ndi Musiki wo mudenga no pasi pano zve Mutongi wo denderejwa rese. Iyena ndiyena basi Mwari wokadi-kadi, zve akuna cimwari cimweni cakaezana naye. (2 Samueli 7:22) Ngo kudaro magama a Mosi ainga o kuceukija vaIziraeri kuti vaidikana kunamata Jehovha basi. Avacaidikana kutevejera vandhu vaivatendeneja, avo vainamata zvimwari zvo kunyepa zvorume no zvokaji. Vandhu vondhovo vaitenda zvimwari zvavo zvaikwanisa kuvonerera mativi o zvaiitika pasi pano.

⁵ Inga muezaniso, vaEjipita vainamata mwari-zuva Ra, mwari-gore Nut, mwari-pasi Geb, mwari-Niro Hapi, pomwe no zvinyama zvakawanda. Jehovha wakakhombija kuti iyena i mukuru maningi kupinda zvimwari zvese izvi paakaitisa Gumi ro Matambujiko. Cimwari caisisira maningi kuno vaKanani cainga Bhaari, cimwari co kunyepa cainangwa ngo vaKanani kuti ngocakaviisa upenyu. Cainangwazve kuti cainga cimwari co makore, nvura no bepo guru. Mu ndau zinji vaithemba Bhaari kuitira kubvikihwa. (Bzviverengo 25:3) VaIziraeri vaidikana kuceukija kuti Mwari wavo, ‘Mwari wokadi-kadi,’ umwe basi, “ndiyena ega [Jehovha].”—Deuteronòmio 4:35, 39.

6, 7. Ngo yapi revo imweni yo gama ro kuti “ega,” zve Jehovha wakakhombijisa kudini kuva “ega”?

⁶ Acikacinji zvaakananga zve Wakagondeka. Gama rokuti “ega” pa magama okuti “ndiyena ega [Jehovha]” rinorevavo cido cake no zviito zvake cakagondeka nguva jese. Jehovha Mwari aacinji magama. Wakagondeka nguva jese, aacinji zvaanonanga, wakatendeseka, zve anobhuya cokwadi. Inga muezaniso, iyena wakagondisa kuna mubarihwana wa Abhirahama kuti waizorarama mu Nyika yo Cipikihwa. Zve Jehovha  wakaita zvishamaiso zvizinji kuitira kukwanirisa cipikihwa condhoco. Pakadarika mazana marongomuna no makumatatu o makore, asi cipikihwa ca Jehovha acizivi kucinja.—Genesi 12:1, 2, 7; Exodo 12:40, 41.

⁷ No papera mazana o makore, Jehovha wakadanija vaIziraeri kuva zvapupu zvake, zve wovabvunja kudari: “Kuti mukwanise kuzwisisa kuti ndini; inini ndicito ndaapo, apana na Mwari umwe wakasikwa; sure kwangu akuzoviibze na umwe.” (Isaia 43:10, 13; 44:6; 48:12) Cidakajiso cakadini cainga no vaIziraeri co kushandira Mwari acikacinji zvaanonanga no wakagondeka nguva jese! Itusu tinavo cidakajiso cimweco nyamasi uno.—Malakia 3:6; Jakobo 1:17.

8, 9. (a) Jehovha anoveterenyi kuno vanamati vake? (b) Jesu wakakohomejeresa kudini kusisira ko magama a Mosi?

⁸ Hina, Mosi wakaceukija vaIziraeri kuti Jehovha aacaizosiya kuvada no kuvakorondha. Mukuhwirijira, Jehovha waivetera kuti vanamate iyena basi zve vamude ngo mwoyo wavo wese, ngo mwiha wavo wese no simba rese. Vabari vaidikana kushandisa mukana jese kuti vajijise vana vavo ngo pamusoro pa Jehovha, izvi zvaizoitavo kuti vanevo vanamatevo basi Jehovha.—Deuteronòmio 6:6-9.

⁹ Jehovha narini aacinji cidisiso cake, ngo kudarovo aacinji mupango jake mukuru kuno vanamati vake vokadi. Kudari tecida kumudakajisa pa kumunamata, tinodikana kunatamata iyena basi ngo mwoyo wedu wese, mwiha wedu wese no simba redu rese. Jesu wakananga kuti uwu ndiwona mupango unosisira maningi. (Verenganyi Marco 12:28-31.) Ngatende tivone kuti tingakhombijisa kudini ngo zviito zvedu kuti tinothembadi kamare kuti “[Jehovha] Mwari wedu ndiyena ega [Jehovha] basi.”

10, 11. (a) Zvinoda kurevenyi kunamata Jehovha basi? (b) Majaha o ciHebheru akakhombijisa kudini kuti iwona ainamata Jehovha basi, naari ku Bhabhironi?

¹⁰ Jehovha ndiyena Mwari basi zve ndiyena basi Mwari wedu. Itusu tinonamata iyena basi. Atidikani kunamata zvimwari zvimweni kubatanija murangariro kana zviito zviri zvese zvo kunyepa pa kunamata kwedu Jehovha. Iyena asipi cimwari cinopinda zvimwari zvimweni kana cino simba maningi kupinda zvimwari zvimweni. Iyena ndi Mwari umwe wokadi-kadi. Tinodikana kumanata Jehovha basi.—Verenganyi Apokalipsi 4:11.

¹¹ Mu bhuku ra Dhanyeri, tinoverenga ngo pamusoro po majaha o ciHebheru Dhanyeri, Anania, Mishaeri na Azaria. Ivona vakakhombija kuva vanonamata Jehovha basi ngo kuramba kuha zviro zvakasvipiswa kuna vanamati va Jehovha. Shamwari ndhatu ja Dhanyeri jakaramba kugwadamira cithombi co goridhe ca Nabhukadhinezari. Kwavari, Jehovha ngaenga pa kutanga. Ivona vainga vakagondeka zvakaperera kwaari.—Danieli 1:1–3:23, 91-97.

12. Kudari tecida kunamata Jehovha basi, cicinyi catinodikana kubhasopa?

¹² Jehovha anodikana kuva pa kutanga  mu upenyu hwedu. Kudari tecida kunamata iyena basi, tinodikana kubhasopa kuti zviro zvimweni zvitame kukunghwira. Ngo zvapi zviro zvakona? Pa Gumi ro Mupango, Jehovha wakananga kuti vandhu vake avacaidikana kunamata zvimwari zvimweni. Ivona avacaidikana kunamata ciro cimweni ngo maitiro ari ese hao. (Deuteronòmio 5:6-10) Nyamasi uno, kuno maitiro akasiyana-siyana o kunamata zviro zvimweni, zve amweni anganesa kumaziva. Asi Jehovha aazivi kucinja mupango jake, acindori ‘iyena ega Jehovha basi.’ Ngativone kuti, nyamasi uno, tingatizisa kudini kunamata zviro zvimweni.

13. Zvicinyi zvingaphwanya ushamwari hwedu hunosisira maningi na Jehovha?

¹³ Pana VaKolosi 3:5 (verenganyi), tinoverenga ngo pamusoro po zviro zvingaphwanya ushamwari zvedu hunosisira maningi na Jehovha. Umbata [kana umbau] hwakabatana no kunamata zvimweni. Kuitisa kudini? Patinonga tecidisisa maningi ciri cese, cakadari inga kuda kuva no mare maningi kana upfumi wakawanda, cido ici cingatungamirira upenyu hwedu, codari inga cimwari cino simba. Zvishaishi zvese zvinonangwa pana VaKolosi 3:5 zvakabatana no kuva no umbau, uhwo huri umwe muitiro wo kunamata zviro zvimweni. Ngo kudisisa maningi zviro izvi, rudo hwedu kwazviri hungazotanga kukura kupinda rudo hwatinahwo na Mwari. Zvikadaro, Jehovha anonga aciripizve ‘iyena ega Jehovha basi’ kwatiri. Itusu atizombodizve kuti zviitike.

14. I ngwajo yapi yakapa mupostori Johani ngo pamusoro po rudo hwedu kuna Mwari?

¹⁴ Mupostori Johani wakagogomejeravo ngo pamusoro pazvo. Iyena wakananga kuti kudari mundhu akadisisa maningi zviro zvo mu nyika, kana kuti, “madisiro o muviri, ruyemuro hwo majiso no kujikuja ko upfumi,” iyena “aana rudo hwa Baba.” (1 Johani 2:15, 16) Ngo kudaro tinodikana kujipopora nguva jese kuti taakuda nyika here kana kuti haiwa. Tingatopfumbura kuti taakutanga kuemurira mabungaijo, vandhu, zve masimirire o nyika. Kana tingatopfumbura kuti taakuda “bziro bzikuru” ngo kudisisa jijo yo pamusoro-soro. (Jeremia 45:4, 5) Nyika imbza yaaphedo kamare. Ngo iyo ndava tinodikana kuceukija magama anobaya mwoyo Mosi! Kudari tecizwisisa no kuthemba kamare kuti “[Jehovha] Mwari wedu ndiyena ega [Jehovha] basi,” tinozonamata no kushandira iyena basi, ngo maitiro anotendehwa ndiyena.—Vaheberi 12:28, 29, Baiberi Mazwi Akacena aMwari.

15. Ngenyi Pauro wakaceukija maKristu kuti Mwari ndi ‘iyena ega Jehovha basi’?

¹⁵ Magama okuti ‘iyena ega Jehovha basi’ anotibesera kuzwisisa kuti Jehovha anoda kuti vashandiri vake vave vakabatana no cinangwa cimwe mu upenyu. Mu ungano yo kutanga yo ciKristu, mwainga no vaJudha, vaGiriki, vaRoma no vandhu vo majinja amweni. Vainga no vakakurira  kwakasiyana-siyana, vainga no zvirovejeso zvakasiyana zve vaidakarira zviro zvakasiyana-siyana. Ngo ndava ya izvi, zvainga zvecinesa maningi kuno vamweni vavo kutendera njira imbza yo kunamata kana kusiya zviito zvavo zvo kare. Ngo iyo ndava wakavaceukija kuti maKristu anodikana kuva na Mwari umwe, Jehovha.—Verenganyi 1 VaKorinto 8:5, 6.

16, 17. (a) Ciporofita capi ciri kukwanirisika mu njiku jedu jino, zve ngo wapi uri kuva muviyo wakona? (b) Zvicinyi zvingapeja rubatano hwedu?

¹⁶ Tingativona kudini ngo pamusoro po Ungano yo ciKristu nyamasi uno? Muporofita Isaia wakananga kuti “mu njiku jokupejisira,” vandhu vo majinja ese vaizoviya pamwepo kuzonamata Jehovha. Ivona vaizonanga kudari: “Kuti atijijise makwanja ake, ngokudaro tinozofamba mu njira jake.” (Isaia 2:2, 3) Tino mudakaro wo kuvona ciphorofita ici cecikwanirisika nyamasi! Hama no hambzaji jedu jinobva ku ndau jakasiyana-siyana, jinobhuya ndumi jakasiyana-siyana zve jino magariro akasiyana-siyana. Pikija zvakadaro, takabatana mu kunamata Jehovha. Asi, ngo ndava yo kuti takasiya maningi, nguva jimweni kungawanika zvineso.

 ¹⁷ Inga muezaniso, munozwa kudini ngo pamusoro po hama no hambzaji jino magariro akasiyana? Ndumi yavo, masimirire avo, maitiro avo, zvavanoha zvingava zvakasiyana no zvenyu. Munovasiya moenda koobungaija no vaya vano magariro akaezana no enyu? Munozwa kudini ngo pamusoro po vakuru vo mundharaundha yenyu vaciri mahaja kupinda imwimwi kana vokubva ku mabvumbo kana magariro amweni? Tikatama kubhasopa, tingatotendera kuti musiyano iji jitipsase zve jipeje rubatano hwedu.

18, 19. (a) Mupango wapi watinowana pana VaEfeso 4:1-3? (b) Zvicinyi zvatingaita kuitira kubesera rubatano hwo ungano?

¹⁸ Tingatizisa kudini zvineso zvakadari? Pauro wakapa mbhangiro inoshanda kuno maKristu airarama ku Efeso, dhorobha raikhupuka rainga no vandhu vano magariro akasiyana. (Verenganyi VaEfeso 4:1-3.) Pauro wakananga mugariro jakadari inga kujidodokesa, kupfava, kusengerera, no rudo. Mugariro iji jakadari inga njiki jakavanga jinoita kuti nyumba irambe yakaima. Kuitira kuti nyumba irambe yakanaka, zvinokumbira kushanda ngo simba. Pauro waida kuti maKristu o ku Efeso ashande ngo simba kuitira kuti ‘avangirire no mujimu umweo.’

¹⁹ Tese tinodikana kuita divi redu kuitira kuti ungano irambe yakabatana. Tingazviitisa kudini? Co kutanga, tinodikana kusakurira no kukhombija mugariro jakanangwaya ndi Pauro: kujidodokesa, kupfava, kusengerera no rudo. Co cipiri, tinodikana kukhwijirija “rubatano no rugarisiko.” Kutama kuzwana kwakadari inga kugaga ko rubatano hwedu; ngo kudaro, tinodikana kushanda ngo simba kuitira kupeja kutama kuzwa uku kuitira kuti tirambe tino rugarisiko no rubatano pakati pedu.

20. Tingakhombijisa kudini kuti tinozwisisa kuti “[Jehovha] Mwari wedu ndiyena ega [Jehovha] basi”?

²⁰ “[Jehovha] Mwari wedu ndiyena ega [Jehovha] basi.” Magama aya akavanga! Ceujo iyo yakavangisa vaIziraeri kuti vavangirire pa zvineso pavainghwina no kupamba Nyika yo Cipikihwa. Magama ao angativangisavo kuti tikhirire pa dambujiko guru zve angatibesera mu Paradhiso iri kuviyari. Ngatienderere mberi tecinamata Jehovha basi. Tinodikana kumuda no kumushandira ngo mwoyo wedu wese, murangariro wedu wese no simba redu rese, zve toshanda ngo simba kuti tirambe tino rubatano no hama jedu. Tikaenderara mberi ticiita izvi, Jesu anozotivona inga mabvuta zve tinozovona magama aya ecikwanirisika: “Izanyi, vokudikana ndi Baba wangu. Axiranyi Umambo hwakanasirihwa ngo njio yenyu kubvira kuruhwa ko nyika.”—Mateu 25:34.