1, 2. ¿Toni tikitaskej itech nejin tamachtilis?

TAIXEJEKOL maj kemansa timotayokoltikan keman tiknemiliaj ke ‘amo uejkauak tinemij uan tikpiaj miak kuejmolmej’ (Job 14:1). Miakej itekitikauan Jiova ne uejkauj ijkon momachilijkej. Sekin hasta kinekiaj momikiliskej (1 Rey. 19:2-4; Job 3:1-3, 11; 7:15, 16). Sayoj ke Dios akin iuan takuaujtamatiaj, Jiova, nochipa kinyolseuij uan kinyolchikauak. Uan no, kichiuak maj moijkuilouani itech Biblia tein kinpanok porin nejon uelis techyolseuis uan techmachtis miak taman (Rom. 15:4).

² Itech nejin tamachtilis, ininka titajtoskej seki itekitikauan Jiova akin kipanokej seki taman tein kichiuak maj motayokoltianij: José, iokichpil Jacob; Noemí, akin amo nemiaok inamik, uan Rut, akin katka isiuamon; levita akin kijkuiloj Salmo 73, uan tatitanil Pedro. ¿Keniuj kinyolchikauak Jiova? ¿Uan toni techmachtia tein kinpanok? Itanankililuan nejin netajtanilmej techmatiltiaj ke “Jiova iniuan yetok akin tajyouijtokej” uan “kinmakixtia akin tayokoxtokej” (Sal. 34:18).

3, 4. ¿Toni kipanok José keman katka telpoch?

³ Keman José kipiaya kemej 17 xiujmej, Dios kichiuak maj kikochitani ome taman tein ika kimatiltij ke se tonal yeskia ueyichiujkej uan ichankauan kipoujkaitaskiaj oso kimouiskaitaskiaj (Gén. 37:5-10). Sayoj ke tepitsin satepan ke kikochitak nejon, kipanok seki taman tein amo kuali. Iikniuan amo kipoujkaitakej, ta kinamakakej kemej takeual uan peuak kitekitilia Potifar,  se ueyichiujkej akin nemia Egipto (Gén. 37:21-28). Inemilis José ijsiujka mopatak. Amo nemiaok iuan ipopaj akin semi kitasojtaya, ta axkan nemia Egipto uan katka itakeual se takat akin amo kiueyichiuaya Jiova (Gén. 39:1).

⁴ Uan amo sayoj nejon, ta no, inamik Potifar kipantij José ke kichikaujkauiaya maj iuan moteka. Potifar amo kitemoj kimatis ox melauj tein kijtouaya inamik, ta tanauatij maj kitsakuanij José. Uan keman kitsakkej kiilpijkej ika cadenas (Gén. 39:14-20; Sal. 105:17, 18). José telpochok katka. Yejua ika, ¿ueli tiknemiliaj keniuj momachilij keman inamik Potifar kitakajkayauilij? Uan no, nejon ueliskia kichiuas maj taltikpakneminij amo kuali ika tajtouanij Jiova, iDios José. Nochi nejin kichiuak maj José motayokoltiani.

5. ¿Toni kipaleuij José maj amo mosenkauani?

⁵ José amo uelia kipataya tein kipanotoya keman katka takeual uan keman tsaktoya. ¿Toni kipaleuij maj amo mosenkauani? Mochikauak kuali kichiuas tekimej tein kimakayaj uan amo itech tanemilijtoya tein amo ueliaok kichiuaya. Uan tein okachi moneki, nochipa kitayekanaltij kichiuas tein Jiova kiyolpaktia, uan yejua ika yejuatsin kitatiochiuij itech nochi tein kichiuaya (Gén. 39:21-23).

6. ¿Keniuj tein José kikochitaka xa kiyolchikauak?

⁶ José xa no kiyolchikauak itech tanemilis tein kikochitaka achto, porin kinextiaya ke oksepa kinitaskia ichankauan uan ke mopataskia tein kipanotoya. Uan ijkon mochiuak. Keman kipiaya kemej 37 xiujmej, peuak mochiua tein kikochitaka kemej amo kichiaya maj pano (Gén. 37:7, 9, 10; 42:6, 9).

7. ¿Toni kijtoua 1 Pedro 5:10 ke techpaleuis maj titaxikokan keman tikpanoskej ouijkayomej?

⁷ ¿Toni techmachtia? Tein kipanok José techelnamiktia ke itech nejin taltikpak kampa mochiua tein amo kuali, taltikpakneminij techtajyouiltiskej. Xa hasta semej tokniuan itech  nechikol techchiuilis tein amo kuali. Sayoj ke komo tikitaj Jiova kemej toTapaleuijkauj, amo tiyolkuetauiskej nion tiknemiliskej amo tiktekitiliskejok (Sal. 62:6, 7; xikonixtajtolti 1 Pedro 5:10). Uan no, José telpochok katka keman Jiova kichiuak maj kikochitani toni kipanoskia satepan. Nejin kinextia ke Jiova takuaujtamati iniuan itekitikauan telpochmej uan ichpochmej. Axkan, miakej telpochmej semi takuaujtamatij iuan Jiova ijkon kemej José, uan sekin tsaktokej porin amo kikauaj Jiova (Sal. 110:3).

8. ¿Toni kinpanok Noemí uan Rut?

⁸ Noemí uan Elimélec nemiaj Judá uan kinpiayaj ome konemej. Sayoj ke peuak tatasojti uan mokaltalitoj itech se altepet tein motokaytiaya Moab. Keman ompa nemiaj, Elimélec momikilij, uan Noemí mokauak sayoj iniuan ikoneuan. Satepan, ikoneuan monamiktijkej iniuan Rut uan Orpá, ome siuamej akin nemiaj Moab. Kemej majtakti xiujmej satepan, ikoneuan Noemí no momikilijkej uan amo kinpiakej konemej (Rut 1:1-5). Nejin eyi siuamej xa semi motayokoltijkej. Tein melauj, Rut uan Orpá ueliskia oksepa monamiktiskej, sayoj ke ¿akoni kiyekpiaskia Noemí, akin xiuejya katka? Kemej Noemí semi tayokoxtoya, hasta kijtoj: “Amo xinechnotsakan Noemí. Xinechnotsakan Mara, porin Akin kipia nochi uelilis kichiuak maj nikpano ueyi tayokol”. Satepan ke Noemí kipanok nochi nejon, kiixtalij mokepas Belén, uan Rut iuan yajki (Rut 1:7, 18-20).

9. Kemej kijtoua Rut 1:16, 17, 22, ¿keniuj Rut kiyolchikauak Noemí?

⁹ ¿Toni kipaleuij Noemí? Netasojtalis tein amo tekaua. Rut kinextilij nejin netasojtalis keman iuan mokauak (xikonixtajtolti Rut 1:16, 17, 22). Ompa Belén, Rut chikauak tekitik kampa kitekiaj cebada uan ijkon kitemoj keniuj moixpanoltiskia yejua uan Noemí. Kemej kichiuak nejon, oksekin uelik kiitakej ke Rut katka yolkuali uan tekitikej (Rut 3:11; 4:15).

10. ¿Keniuj Jiova kinnextilij netasojtalis akin kipanouayaj tatasojtilis?

¹⁰ Jiova kinmakaka israelitas se tanauatil tein kinextiaya ke kinikneliaya akin kipanouayaj tatasojtilis kemej Noemí uan Rut. Keman israelitas kitekiskiaj tatet oso takilot tein kitokkaj, kinnauatij maj kikauanij tein onkaya tatenoj uan ijkon akin kipanouayaj tatasojtilis ueliskia kitekiskej (Lev. 19:9, 10). Ijkon, Noemí uan Rut amo monekia tajtantinemiskej maj kinpaleuikan, ta uelia moixpanoltiayaj.

11, 12. ¿Keniuj Boaz kichiuak maj Noemí uan Rut yolpakinij?

¹¹ Kampa Rut kitekito cebada katka italpan se takat tominpixkej akin motokaytiaya Boaz. Yejua semi kiyololinij kiitas ke Rut amo kikauaya Noemí uan ke semi kitasojtaya. Yejua ika satepan monamiktij iuan Rut uan ijkon kiselij talmej tein katkaj ininaxka ichankauan Noemí, tein mokauaskia ininmako ikoneuan Rut (Rut 4:9-13). Satepan, Boaz uan Rut kipiakej se konetsin akin kitokaytijkej Obed, akin mochiuak iueyitat tekiuaj David (Rut 4:17).

¹² Maj tiknemilikan ke Noemí kinapalojtok Obed, ke semi yolpaki uan ke kitasojkamatilijtok Jiova itech netataujtil maj semi kipaleuiani. Sayoj ke Noemí uan Rut okachiok yolpakiskej keman oksepa nemiskej uan kimatiskej ke Obed katka semej ichankauan Jesucristo, Mesías akin moijtojka ke ualaskia.

13. ¿Toni techmachtia tein kinpanok Noemí uan Rut?

¹³ ¿Toni techmachtia? Keman tikpanouaj se ouijkayot, xa semi timotayokoltiaj oso hasta tiknekij timosenkauaskej. Xa tiknemiliaj ke amo teyi ueli tikchiuaj. Ijkuak, maj senkis titakuaujtamatikan iuan toTajtsin akin moajsi iluikak uan maj tiksentokakan timosentilikan iniuan  tokniuan. Tikmatij ke Jiova amo nochipa techajchiuilis ouijkayot tein tikpanotoskej, ijkon kemej amo kichiuak maj Noemí oksepa kinitani inamik uan ikoneuan. Sayoj ke nochipa techpaleuis maj titaxikokan, xa inintechkopa tokniuan (Prov. 17:17).

14. ¿Keyej semi motayokoltij se levita?

¹⁴ Akin kijkuiloj Salmo 73 katka se levita. Levitas kipiayaj ueyi tatiochiualis tekitiskej kampa kiueyichiuayaj Jiova. Maski ijkon, se tonal semi motayokoltij porin peuak kinnexikoluia akin kichiuayaj tein amo kuali uan akin moueyimatiaj. Amo kinnexikoluiaya porin no kinekia kichiuas tein amo kuali, ta porin moitaya ke kuali nemiaj (Sal. 73:2-9, 11-14). Moitaya ke amo teyi kinpolouaya: kipiayaj tomin, uelia kipiayaj nochi tein kinekiaj uan amo teyi kintekipachouaya. Keman levita kiitak nejon semi motayokoltij uan hasta kijtoj: “Senkis moita ke nenkaj nimochikauani nikpias noyolo chipauak uan nenkaj maj nimomapajpakani uan ijkon niknextis ke amo nikchiuani tein amo kuali”. Moitaya ke nejin levita ueliskia kikauas Jiova.

15. Kemej kijtoua Salmo 73:16-19, 22-25, ¿toni kipaleuij levita maj amo motayokoltianiok?

¹⁵ (Xikonixtajtolti Salmo 73:16-19, 22-25). Levita kalakik itech kali kampa kiueyichiuayaj Dios, kampa xa moajsiaj okseki israelitas akin kiueyichiujtoyaj Jiova. Ompa uelik yektanemilij uan kitataujtij Jiova maj kipaleui. Nejon kipaleuij maj kiajsikamatini ke amo kinextijtoya tamatilis uan ke komo amo kipataya itanemilil ueliskia kikauas Jiova. No kiajsikamatik ke akin amo yolkualmej moajsij “kampa taxolaui” uan ke “mikiskej”. ¿Toni kipaleuij levita maj amo kinnexikoluianiok akin amo yolkualmej uan maj amo kisentokani motayokoltiani? Keman kiitak tein panotoya kemej Jiova kiita. Nejin kipaleuij maj yolseuini uan maj yolpakini. Satepan kiluij Jiova: “Itech taltikpak amo nikneki nikpias nion se taman, ta sayoj tejua ximoajsi itech nonemilis”.

16. ¿Toni techmachtia tein kipanok levita akin kijkuiloj Salmo 73?

¹⁶ ¿Toni techmachtia? Maj amo tikinnexikoluikan akin amo yolkualmej akin moita ke  kuali nemij. Yejuan amo yekmelauj yolpakij uan ininyolpakilis tamis, porin amo nemiskej nochipaya (Ecl. 8:12, 13). Komo tikinnexikoluiaj, peuas timotayokoltiskej uan nejon uelis kichiuas maj amo kuali timouikakanok iuan Jiova. Komo se tonal timomachiliaj kemej momachilij levita, maj tikchiuakan tein kichiuak: maj tikakikan tein techyolmajxitia toDios tetasojtakej uan maj timosentilikan iniuan akin kitekitiliaj. Komo okachi tiktasojtaj Jiova ke okseki taman, yekmelauj tiyolpakiskej uan tiksentokaskej itech ojti tein teajxitia itech “ten melau nemilis” (1 Tim. 6:19).

17. ¿Keyej Pedro semi motayokoltij?

¹⁷ Tatitanil Pedro semi kiuelitaya tekitis, sayoj ke kemansa amo kinemiliaya tein kijtouaya oso tein kichiuaya uan satepan amo kuali momachiliaya. Kemej neskayot, keman Jesús kiniluij itatitaniluan ke kitajyouiltiskiaj uan kimiktiskiaj, Pedro “peuak kixajua uan kiliaya ijkuin: ‘Ma amo Dios kimonekilti ma pano mopan nijin ten tikijtoa’” (Mat. 16:21-23). Jesús kitakaualtij. Uan keman miakej taltikpakneminij kikuitoj Jesús porin kiuikaskiaj ininixpan tamelauanij, Pedro niman kinakaskotonak se itakeual tayekankatiopixkat (Juan 18:10, 11). Jesús oksepa kitakaualtij. Uan no, Pedro kijtojka ke maski okseki tatitanilmej kikauaskiaj Jesús, yejua amo keman kikauaskia (Mat. 26:33). Sayoj ke amo katka yolchikauak kemej kinemiliaya, ta satepan mouik uan expa kijtoj ke amo kiixmatia Jesús. Nejon tein kichiuak semi kitayokoltij, uan yejua ika “kalan kisak uan peuak semi mochojchoktia” (Mat. 26:69-75). Xa motajtaniaya ox Jesús kitapojpoluiskia.

18. ¿Keniuj Jesús kipaleuij Pedro maj amo motayokoltianiok?

¹⁸ Sayoj ke Pedro amo mosenkauak. Maski mopolojka, kisentokak kitekitilij Jiova iniuan okseki tatitanilmej (Juan 21:1-3; Hech. 1:15, 16). ¿Toni kipaleuij? Kielnamikik ke Jesús kiluijka ke kitataujtijka Jiova maj kipaleuiani maj kisentokani takuaujtamatini. No kiluijka  maj mokepani uan maj kinyolchikauani okseki imomachtijkauan. Jiova kinankilij inetataujtil Jesús. Satepan, Jesús monextij iixpan Pedro, xa porin kinekia kiyolchikauas (Luc. 22:32; 24:33, 34; 1 Cor. 15:5). Okse tonal, Jesús monextij ininixpan okseki tatitanilmej satepan ke nochi youal kintemojtoyaj pescados uan amo teyi kiajsikaj. Ijkuak, Jesús kichiuilij Pedro seki netajtanilmej tein tapaleuiskia maj kiluiani ox semi kitasojtaya. Jesús kimatiltij ke kitapojpoluijka keman kimakak okachi tekit (Juan 21:15-17).

19. Kemej kinextia Salmo 103:13, 14, ¿keniuj kiita Jiova keman titajtakouaj, uan keniuj uelis tikchiuaskej kemej yejuatsin?

¹⁹ ¿Toni techmachtia? Tein Jesús kichiuak satepan ke Pedro mopoloj kinextia ke semi teiknelia, ijkon kemej iTajtsin. Yejua ika, keman titajtakoskej, maj amo tiknemilikan ke Jiova amo keman techtapojpoluis. Maj tikelnamikikan ke yejua nejon kineki Satanás maj tiknemilikan. Okachi kuali, maj itech titanemilikan ke Jiova semi techtasojta, ke kiajsikamati ke timopolouaj uan ke kineki techtapojpoluis. Uan maj tikchiuakan kemej yejuatsin keman oksekin techyolkokoskej (xikonixtajtolti Salmo 103:13, 14).

20. ¿Toni tikitaskej itech okse tamachtilis?

²⁰ Tein kinpanok José, Noemí uan Rut, levita uan Pedro techmatiltia ke “Jiova iniuan yetok akin tajyouijtokej” (Sal. 34:18). Melauj ke yejuatsin amo nochipa techajchiuilia ouijkayomej tein tikpanouaj nion kichiua maj amo timotayokoltikan. Sayoj ke keman titaxikouaj porin yejuatsin techpaleuia, totakuaujtamatilis mochikaua (1 Ped. 1:6, 7). Itech okse tamachtilis, tikitaskej okseki taman kemej Jiova kinpaleuia itekitikauan akin amo kikauaj keman semi motayokoltiaj, xa porin mopolouaj oso porin kipanouaj okseki taman ouijkayomej.