Skip to content

Skip to table of contents

Oi Mai Dibamu, A?

Oi Mai Dibamu, A?

Dia Baibul mo to dahaka ese e hamomokaniamu danu Israel taudia na Aigupto ai iḡui hesiai ḡaukarana e karaia?

Baibul ese e hahedinaraiamu Midian taudia ese Iosef na Aigupto e laohaia murinai, Iakobo bona ena bese na Kanana amo ela Aigupto. Idia na gabu ta ladana Gosen, Nile sinavaina ai, e nohova. (Gen. 47:1, 6) Israel ‘besena na e hutuma’ bona e goadava. Una dainai Aigupto taudia ese garidia e gariva bona iḡui hesiai taudia ai e halaodia.​—⁠Eso. 1:7-14.

Taunimanima haida ese Baibul ai una sivarai na se hamomokaniamu, e gwaumu una na gori ta. To, hahemomokani ḡaudia ese e hahedinaraimu Sem * besena na idaunegai Aigupto ai e noho bona iḡui hesiai ḡaukarana e karaia.

Heḡereḡere, idaunegai Aigupto ena not kahana tanona e ḡeia taudia na ḡau haida e davari. Baibul e stadilaia aonega tauna John Bimson na e gwaumu, hahemomokani ḡauna ta ese e hahedinaraiamu Sem besena na Aigupto ena not kahanai gabu 20 eiava 20 mai kahanai e noho. Bona idaunegai Aigupto hanuana e stadilaia tauna ladana James K. Hoffmeier na e gwaumu: “Laḡani 1800 ela 1540 B.C. heḡereḡerena ai, Aigupto na gabu mai hairaina ta dainai Western Asia amo Sem besena taudia na e urava unu baela.” Bona ma e gwa: “Una nega na idaunegai ‘Bese Kwaradia Edia Nega’ heḡereḡerena, una dainai una negai e vara ḡaudia na Genese bukana ese e herevalai ḡaudia ida e heḡereḡere.”

Aigupto ena saut kahanai danu hahemomokani ḡauna ma ta e davaria. Laḡani 2000 ela 1600 B.C.E. lalodiai e torea papyrus ta lalonai iḡui hesiai taudia ladadia e davari, idia na Aigupto ena saut kahanai ruma bese ta ena hesiai ḡaukara e karaiava. Lada 40 mai kahana na Sem ena bese amo. Unu hesiai taudia na e nanaduva, e turituriva bona ḡaukara aukadia e karava. Bona idaunega hanuana Aigupto e stadilaiamu tauna ladana Hoffmeier na e gwa: “Thebaid [Aigupto ena saut kahana] ai, ruma ta lalonai Sem ena bese amo taunimanima 40 mai kahana e ḡaukarava dainai, anina na Aigupto sinavai kahanai idia taudia na momo.”

Archaeology tauna David Rohl na eto unu iḡui hesiai taudia haida ladadia na “Baibul ai e gwaurai ladadia ida e heḡereḡere.” Heḡereḡere, papyrus kahana haida ai lada haida na Isakara, Asere, bona Sifra. (Eso. 1:3, 4, 15) David Rohl na ma e gwa: “Una ese e hamomokaniamu, Israel taudia na Aigupto ai iḡui hesiai ḡaukarana e karaiava.”

Baibul e stadilaia aonega tauna John Bimson na e gwaumu: “Baibul ese e gwauraimu sivaraidia, iḡui hesiai ḡaukarana Aigupto ai bona unu amo e raka lasi na momokani.”

^ par. 4 Sem na Noa natuna ta. Sem ena amo e ma taudia na Elam taudia, Asuria taudia, Kaldea taudia, Heberu taudia, Suria taudia, bona Arabia iduhuna taudia.