Ndaku munda

Ndaku ku tshikebelu

Muudi mua kutula makuta makese audi nawu

Muudi mua kutula makuta makese audi nawu

 Udi mudimona muenzejibue bua kuikala ne makuta makese mu nsombelu webe bua lutatu lua makuta ludi lukukuate anyi? Bipupu bia masama, bikumina, bimvundu bia tshididi ne mvita bidi mua kukebesha lutatu lua makuta. Malu onso aa adi mua kukukebela tunyinganyinga, kadi mibelu mimpe ya meji idi mu Bible idi mua kukuambuluisha bua kumanya mua kutula makuta makese awudi nawu.

1. Ibidilangana ne nsombelu webe mupiamupia.

 Dîyi dinene dia mu Bible: “Ndi mulonge . . . tshia kuenza pandi ne bintu bia bungi ne pandi nkengela bintu.”​—Filipoyi 4:12.

 Nansha wewe kutshiyi ne makuta a bungi bu kumpala, udi mua kumanya mua kuibidilangana ne nsombelu mupiamupia uudi nende au. Nunku paudi witaba nsombelu au ne udienzeja bua kuibidilangana nende, wewe ne bena mu dîku diebe nenupite bimpe ne nsombelu au.

 Keba mua kumanya malu a diambuluisha didi mbulamatadi anyi malongolodi makuabu afila, didi mua kunuambuluisha. Enza malu ne lukasa bua kupeta diambuluisha adi, bualu misangu ya bungi batu bakosa bungi bua bantu ne bafila tshipolo tshikese bua kudipeta.

2. Enza malu tshinsangansanga ne dîku diebe.

 Dîyi dinene dia mu Bible: “Malu malongolola adi apangila padiku kakuyi dishintakaja dia ngenyi, kadi malu adi enda bimpe mu bungi bua bafidi ba ngenyi.”​—Nsumuinu 15:22.

 Akula bua bualu abu ne mukajebe ne bana bebe. Koku muyuki muimpe, bidi mua kuambuiluisha muena mu dîku yonso bua kumanya mashintuluka adi akengela pamuapa kuenza ne kuatua mpanda. Ne yonso wa kunudi yeye udienzeja bua kubenga kutula makuta tshitulatula, nenujingulule ne: nudi mua kuenza bia bungi ne anudi nawu au.

3. Longolola mushindu wa kutula makuta.

 Dîyi dinene dia mu Bible: ‘Somba, ubadika bungi bua makuta audi ne bua kutula.’​—Luka 14:28.

 Dîba diudi mudimone muenzejibue bua kuikala ne makuta makese mu nsombelu webe, bidi ne mushinga wa bungi bua kumanya kudi makuta ebe onso atukukila. Longolola mushindu wa kutula makuta, tshia kumpala funda bungi bua makuta awikala upeta ku ngondo mu nsombelu mupiamupia au. Ne pashishe ufunda bungi bua makuta awatuadije kutula ku ngondo ne autu utula pa tshibidilu, nansha wewe mumanye ne: bungi abu budi ne bua kushintuluka. Dienzeja bua kukumbaja kabidi mu wowu au makuta ndambu akuambuluisha mu bualu budi mua kukukuata anyi bua kuenza ne lukasa.

 Mubelu: Paudi wenda ulondesha muudi utula makuta ebe au, kupu muoyo bua kukumbaja makuta a kutula ku tuntu tukuabu tua tukese tukese to. Bidi mua kukukemesha bua bungi bua makuta adi atuka ku tuntu tukese atu mu kupita kua matuku. Tshilejilu, muntu kampanda wakalua kumona ne: uvua utula ku tshidimu tshionso ndola nkama ya bungi anu bua bazoka yetu eyi!

4. Manya bintu bidi ne mushinga ne wenze mashintuluka.

 Dîyi dinene dia mu Bible: “Nukebe mua kumanya malu adi ne mushinga wa bungi.”​—Filipoyi 1:10.

 Fuanyikija bungi bua makuta audi upeta ne bua audi utula, ne ukeba mua kumanya bintu biudi mua kutudila makuta makese anyi biudi kuyi nabi mene dijinga bua umone mua kutula makese audi upeta mpindieu au. Konkonona malu adi alonda aa:

  •   Bia kuenza nabi ngendu. Wewe ne mashinyi a bungi, udiku mua kupana amuepele anyi? Wewe ne mashinyi a mushinga mukole, kuenaku mua kuashintulula ne a mushinga mukese anyi? Kuenaku mua kufuta njila anyi kuya ne dikalu wewe kushiya mashinyi, anyi nansha kuenda lua makasa anyi?

  •   Dipitisha kapepe. Udiku mua kuimanyika difuta makuta bua kulonda filme ku Enternete anyi ku TV nansha bua tshikondo kampanda anyi? Udi mua kukeba mishindu mikuabu ya dipitshisha kapepe idi ilomba makuta makese anyi? Bu mudi kuya mu luendu ku makasa, kubala mikanda, anyi kunaya pamue ne balunda anyi bena mu dîku.

  •   Nzembu ne mâyi. Yukidilanganayi mu dîku bua tshinudi mua kuenza bua kukepesha dikuata mudimu ne mâyi, nzembu, anyi bintu bikuabu. Kujima midilu ne kuowa mâyi makese kudi mua kumueka bu kubi, kadi kuenza nanku kudi mua kunuambuluisha bua kulaminyina makuta.

  •   Biakudia. Pamutu pa kuya kudia mu restoran, lamba biakudia kuebe ku mbelu. Longolola biakudia biudi mua kusumba ne kulamba bia bungi ne kuoku mushindu, udi mua kudia bishadila bia ku biobi abi. Funda biudi mua kuya kusumba kumpala kua kuya kubisumba bua kuepuka dinyanga dia makuta ku bintu biudi kuyi nabi dijinga. Sumba bimuma ne bisekiseki bitshidi bimpe, bidi biangata makuta makese. Lekela kusumba biakudia bidi kabiyi bikuatshisha mubidi. Udi nansha mua kuenza kabudimi ka kukuna bisekiseki mu lupangu.

  •   Bilamba. Sumba bilamba anu paudi ujinga bua kushintulula bikadi binyanguka, pamutu pa kusumba bua kulonda mvuadilu yonso udi upatuka. Udi mua kubisumba tshikondo tshidibu babipana ku mushinga wa tshitekuteku. Udi mua kusungula bilamba bia nkombo bitshidi bimpe. Kuulu kuoku kuimpe ne muaba uudi, anyika bilamba pa munya paudi ubisukula, nebikuambuluishe bua kulama makuta audi mua kuya kutula ku tshiamu tshia kumisha natshi bilamba.

  •   Bintu biwasumba mu matuku atshilualua. Kumpala kua kusumba tshintu kampanda diebeja ne: ‘Ndiku ne makuta makumbane bua kusumba tshintu etshi anyi? Ndi bushuwa natshi dijinga anyi?’ Udiku mua kuanji kuindila bua kusumba biamu bia nzembu bipiabipia, telefone peshi mashinyi anyi? Udiku mua kupana bintu biutshidi kuyi ukuata nabi mudimu anyi kutshiyi nabi dijinga anyi? Kuenza nunku kudi mua kukuambuluisha bua kupepeja malu mu nsombelu, ne kukumbaja makuta ku autu upeta.

 Mubelu: Wewe kutshiyi kabidi ne makuta bu muuvua nawu kumpala, nebikusake pamuapa bua kulekela bibidilu bibi biuvua nabi bia kutula makuta tshianana tshianana ku bintu bu mudi makanya, manaya a makuta, ne dinua maluvu makole. Kuakajilula malu mushindu eu nekukuambuluishe bua kumanya mua kutula makuta ne bua kuikala ne nsombelu muimpe.

5. Difila ku malu a Nzambi.

 Dîyi dinene dia mu Bible: “Badi bamanye ne: badi dijinga ne malu a mu nyuma mba diakalenga.”​—Matayi 5:3.

 Bible udi ufila mubelu muimpe eu: “Meji adi bukubi anu bu mudi makuta mikale bukubi, kadi buimpe bua dimanya budi nunku: Meji adi alama muoyo wa muenawu.” (Muambi 7:12) Meji a mushindu eu adi anu mu Bible. Ne bantu ba bungi mbajingulule ne: kutumikila buludiki bua mu Bible kudi kubambuluisha bua kuepuka tunyinganyinga tukole tua malu a makuta.​—Matayi 6:31, 32.