Ndaku munda

Ndaku ku tshikebelu

Uvua mumanye anyi?

Uvua mumanye anyi?

Nntatu kayi ivua Helode mupete pavuaye wibakulula ntempelo mu Yelushalema?

Katshia ku kale Solomo uvua muibakile ntempelo wa mu Yelushalema pa mukuna, uvua muibake kabidi bimanu ku luseke lua Est ne lua Ouest bua kupeta mushindu wa kuenza tubibumba tua kubandila tuvua ne bua kunyunguluka muaba wa tshijila eu. Bu muvua Helode musue kulengeja ntempelo eu kupita muvua Solomo muenze, wakatuadija kushintulula mushindu uvuabu bamuibake ne kumudiundisha.

Baenjenyere ba Helode bakalandakaja mukuna ku luseke lua ku Nord kua ntempelo bua kuvudijilaku tubibumba atu. Bakalabaja tshiakuidi mu bule bua metre 32 tshitangile ku Sud. Bakibaka tshibumba tshia tshiakuidi atshi ne mabue, kuibakabu kabidi ne tshimanu tshikole. Tudi mua kuamba ne: tshimanu etshi tshivua ne butumbuke bua metre 50.

Helode kavua musue kuenzela bena Yuda bibi anyi kuimanyika midimu ya ku ntempelo ne difilaku dia milambu to. Josèphe, mumanyi wa malu a kale muena Yuda udi wamba ne: Helode wakalongesha too ne bakuidi bena Yuda mudimu wa dipanda mabue ne kuenza mabaya mu lungenyi lua ne: muena mudimu udibu kabayi banyishile bua kubuela mu muaba wa tshijila kabuedimu to.

Kadi Helode wakafua kumpala kua mudimu eu kujikawu. Mu bidimu bia 30 panyima pa Yezu, mudimu wa dibakulula ntempelu ukavua mutuadije kukavua bidimu 46. (Yone 2:20) Agipa II muikulu wa Helode ke wakalua kujikija mudimu eu mu bidimu bia 50 panyima pa Yezu.

Bua tshinyi bantu ba mu Melita bavua bele meji ne: Paulo uvua mushipianganyi?

Nzambi mukaji wa buakane (ku dia bakaji) ukuma nzambi mukaji wa malu mabi

Bamue bantu ba mu Melita bavua mua kuikala balonde ngelelu wa meji uvua nende bitendelelu bia bena Greke. Tumonayi tshivua tshienzeke pakapeta Paulo njiwu ne buatu mu Melita, anu mudibi bileja mu mukanda wa Bienzedi. Pavua Paulo muele tshisumbu tshia nkunyi mu kapia kavuabu batemesha bua kuotabu ne bantu bavuaye mupete nabu njiwu, nyonka wa lulengu lukole wakamulamata ku tshianza. Bua bualu abu, Bena mu tshidila bakamba ne: “Bulelela muntu eu mmushipianganyi, nansha muvuaye mupanduke mu mbuu, Buakane kabuvua bumuanyishile bua kushalaye ne muoyo to.”​—Bienzedi 28:4.

“Di’ke” ke muaku wa mu tshiena Greke udibu bakudimune ne: “Buakane.” Muaku eu udi umvuija buakane buetu buena dîna ebu. Nansha nanku, mu mianu ya bena Greke, muaku Dike uvua dîna dia nzambi mukaji wa buakane. Bantu bavua bela meji ne: Dike uvua utangila malu onso avua bantu benza ne wambila nzambi Zewuse malu mabi abu masokome bua apeshe muntu yonso uvua mupile dinyoka. Nunku, bilondeshile mukanda kampanda, bantu ba mu Melita bavua mua kuikala bela meji ne: “Nansha muvua Paulo mupanduke mu mbuu, yeye ke muena tshibawu uvuabu bakuata kudi nzambi Dike ku diambuluisha dia nyoka wa lulengu au.” Bantu abu bakashintulula ngelelu wabu wa meji eu pakamonabu ne: nyoka au kavua muenzele Paulo bibi to.