Ndaku munda

Ndaku ku tshikebelu

‘Benze pa buloba bu mudibu benza mu diulu’

‘Benze pa buloba bu mudibu benza mu diulu’

‘Benze pa buloba bu mudibu benza mu diulu’

“Dilongesha dia bena Katolike didi diakula bua malu anayi a ndekelu: lufu, dilumbuluisha, inferno ne diulu.”​—Catholicism, mupatula kudi George Brantl.

TANGILA ne: mu malu anayi a ndekelu aa adi bantu mua kupeta ki mbatele buloba to. Kabiena mua kutukemesha nansha kakese, bualu Ekeleziya wa bena Katolike udi ulongesha diatshimue ne bitendelelu bikuabu bia bungi ne: dimue dituku buloba nebubutudibue. Mukanda kampanda udi uleja bualu ebu patoke mu tshiena-bualu tshia “Nshikidilu wa buloba” ne: “Ekeleziya wa bena Katolike udi witaba ne ulongesha ne: buloba ebu, anu muvua Nzambi mubufuke ne mudibu koku lelu eu, kabuakushala kashidi nansha.” (Dictionnaire de Théologie Catholique) Mukanda mukuabu wa malongesha a bena Katolike udi wakula pawu bua bualu ebu ne: “Buloba buetu ebu . . . budi ne bua kubutudibua.” Bikala buloba buetu ebu ne bua kujimina, netuambe tshinyi bua malu adi Bible ulaya bua mparadizu wa pa buloba?

Bible udi wakula patoke bua mparadizu wikalaku pa buloba. Tshilejilu, muprofete Yeshaya wakamba bua buloba ne bantu badipu ne: ‘Nebase nzubu, nebashikamemu; nebatentule mionji ya tumuma tua mvinyo mu madimi, nebadie tumuma tuayi. Kabena basa nzubu bua mukuabu abuelamu; kabena bakuna bintu bua mukuabu abidie; bualu bua bu mudi matuku a muoyo wa mutshi mbu mudi matuku a bantu banyi, ne bantu bangakusungula nebasanke musangu mule mu mudimu wa bianza biabu.’ (Yeshaya 65:21, 22) Bena Yuda bavua Nzambi mulaye malu aa bavua bashindike ne: ditunga diabu, pamue ne buloba bujima, nebilue mparadizu dimue dituku bua bantu basombemu bua kashidi.

Musambu wa 37 udi ujadika ditekemena edi, wamba ne: ‘Badi ne mitshima mipuekele nebapiane buloba.’ (Musambu 37:11) Mvese eu kêna wakula anu bua dipingana dia mutantshi muipi dia bena Isalele mu Buloba Bulaya to. Musambu eu udi wamba kabidi ne: ‘Bantu bakane nebapiane buloba, nebashikamemu tshiendelele.’ (Musambu 37:29) * Musambu eu udi wamba ne: muoyo wa tshiendelele pa buloba ke difutu diapeta ‘badi ne mitshima mipuekele.’ Bible kampanda wa mu Mfualansa udi umvuija mvese eu wamba ne: tshiambilu tshia ‘badi ne mitshima mipuekele’ “tshidi ne diumvuija dialabale kupita mudibi bimueneka padibu batshikudimuna; tshidi tshiumvuija bakengi, bantu badibu batatshisha anyi bakengesha bua Yawe (anyi Yehowa), bantu badi ne mitshima mipuekele badi batumikila Nzambi.”

Pa buloba anyi mu diulu?

Mu Muyuki wa pa Mukuna, Yezu wakalaya bualu budi butuvuluija mvese idi kulu eku. Wakamba ne: ‘Badi ne mitshima mipuekele badi ne disanka, bua bobu nebapiane buloba.’ (Matayo 5:5) Mvese eu udi kabidi uleja ne: bena lulamatu nebapiane buloba bua kashidi. Kadi Yezu wakambila bapostolo bende ne: uvua uya kubalongoluela muaba mu ‘nzubu wa Tatu wende’ ne bavua ne bua kuikala nende mu diulu. (Yone 14:1, 2; Luka 12:32; 1 Petelo 1:3, 4) Nunku, mmunyi mutudi mua kumvua masanka adibu balaya bua buloba? Adiku ne mushinga lelu eu anyi? Adi akumbanyina banganyi?

Bakebuludi ba bungi ba malu a mu Bible badi bamba ne: “buloba” budi Yezu utela mu Muyuki wende wa pa Mukuna ne budi mu Musambu wa 37 mbua mu tshimfuanyi. Vigouroux mmumvuije mu Bible de Glaire malu adi mu mvese eyi ne: “Ntshimfuanyi tshia diulu ne tshia Ekeleziya.” Lagrange, mukebuludi wa malu a mu Bible muena France, udi wamba yeye bua disanka didi kulu edi ne: “Kabena balaya badi ne mitshima mipuekele ne: nebapiane buloba budibu basombele mu tshikondo etshi nansha mu tshikondo tshitambe buimpe tshilualua to, kadi badi babalaya muaba kampanda, nansha wowu penyi, anyi bukalenge bua mu diulu.” Bilondeshile mukebuludi mukuabu, “badi bafuanyikija diulu ne malu a pa buloba.” Bua bakuabu bakebuludi kabidi, “buloba bua mulayi, anyi Kanâna, mbuangata mu tshimfuanyi ne budi buleja buloba bua mu diulu, bukalenge bua Nzambi, bumpianyi budibu balaye badi ne mitshima mipuekele. Ke mudi tshimfuanyi tshidi mu Musambu wa 37 ne mu miaba mikuabu tshiumvuija kabidi.” Kadi tudiku mua kukupula ne lukasa luonso buloba buetu ebu mu malu adi Nzambi mulaye anyi?

Dilongolola dia kashidi bua buloba

Ku ntuadijilu, buloba buvua bupetangana bimpe ne malu avua Nzambi mulongoluele bantu. Mufundi wa Misambu wakafunda ne: ‘Diulu ne diulu mbia Yehowa; kadi wakupa bana ba bantu buloba.’ (Musambu 115:16) Nunku, malu avua Nzambi mulongoluele bantu ku tshibangidilu avua pa buloba, ki mmu diulu to. Yehowa wakapesha bantu babidi ba kumpala mudimu wa kualabaja budimi bua Edene pa buloba bujima. (Genese 1:28) Dilongolola edi kadivua dia matuku makese nansha. Dîyi dia Yehowa didi dijadika ne: buloba nebushalaku kashidi. Didi diamba ne: ‘Tshikondo tshimue tshidi tshiya kumpala, tshikuabu tshidi tshilonda kunyima; kadi buloba budi muomumue tshiendelele.’​—Muambi 1:4; 1 Kulondolola 16:30; Yeshaya 45:18.

Malu adi Nzambi ulaya kaatu aya mu mâyi to, bualu yeye udi Mutambe Bunene ne udi wenza bua akumbane. Bua kuleja mudi milayi ya Nzambi kayiyi mua kupangila, Bible udi uyifuanyikija ne diloka dia mvula wamba ne: ‘Bu mudi mvula uloka, ne bu mudi neige ifuma mu diulu, ne kayena ipinganamu kabidi kayiyi mianji kumiamina mâyi pa buloba ne kubumeneshila midioko ne kubusampishila mitshi, nunku dîyi didi dipatuka mukana muanyi [anyi Dîyi dia Nzambi] nedikale muomumue; kadiena dipingana kundi patupu, kadiyi dianji kuenza muanda undi musue dienze, kadiyi dianji kushikija muanda ungakaditumina.’ (Yeshaya 55:10, 11) Nzambi utu ulaya bantu malu. Kudi mua kuanji kupita tshikondo kampanda kumpala kua malu adiye mulaye aa kukumbana, kadi kaatu aya mu mâyi nansha. Adi ‘apingana’ kudiye mamane kukumbaja bionso bivuaye mulaye.

Kakuyi mpata Yehowa ‘uvua musue’ kufuka buloba bua bantu. Ku ndekelu kua dituku disambombo dia bufuki, wakamba ne: bintu bionso bivua “bimpe be!” (Genese 1:31) Dikudimuna dia buloba mparadizu wa kashidi didi mu malu adi Nzambi mulongolole, kadi kaayi manji kukumbana. Nansha nanku, malu onso adi Nzambi mulaye ‘kaakupingana kudiye patupu.’ Milayi yonso idi yakula bua muoyo mupuangane pa buloba, pikala bantu mua kusomba kashidi mu ditalala ne bupole, neyikumbane.​—Musambu 135:6; Yeshaya 46:10.

Malu adi Nzambi mulongolole neakumbane kakuyi mpata

Mpekatu uvua Adama ne Eva benze wakanyanga bua tshitupa tshîpi mushindu uvua Nzambi mulongolole bua buloba buikale mparadizu. Panyima pa ditomboka diabu, Nzambi wakabipata mu budimi bua Edene. Nunku bakajimija diakalenga dia kukumbaja tshiabu tshitupa mu dilongolola dia Nzambi dia kumona bantu bapuangane basombe mu mparadizu pa buloba. Kadi Nzambi wakalongolola malu mu mushindu mukuabu. Mushindu kayi?​—Genese 3:17-19, 23.

Tudi mua kufuanyikija bualu buakenzeka mu Edene ne bua muntu udi utuadija kuibaka nzubu wende muaba mulenga. Padiye ujikija anu kuasa tshishimikidi, muntu mukuabu udi ulua ne utshibumbula. Pamutu pa kulekela midimu ya diibaka, muntu au udi udilongolola bua kujikija nzubu wende. Nansha mudi mudimu eu wa pa mutu ulomba kusakidila makuta, kabiena bileja ne: mushindu uvuaye mulongolole bua kuibaka nzubu wa kumpala uvua mubi to.

Bia muomumue, Nzambi wakalongolola malu bua kukumbaja anu disua diende. Diakamue panyima pa mpekatu wa baledi betu ba kumpala, wakafila ditekemena bua bana babu. Wakalaya dimiinu anyi “kankanunuina” kavua ne bua kulongolola malu avua manyanguke. Bua kukumbaja dîyi dia tshiprofete edi, tshitupa tshia kumpala tshia dimiinu edi anyi Yezu Muana wa Nzambi wakalua pa buloba ne kulambula muoyo wende bua kupikula bantu. (Galatia 3:16; Matayo 20:28) Pavua Yezu ne bua kubika ne kupingana mu diulu, uvua ne bua kulua Mukalenge wa Bukalenge bua Nzambi. Yeye ke muntu wa kumpala udi ne mutshima mupuekele udi upiana buloba pamue ne bamue bena lulamatu bakuabu badibu basungule bua kuikala ne muoyo mu diulu, bikala ne bua kukokesha nende mu Bukalenge ebu. (Musambu 2:6-9) Pakumbana tshikondo, Bukalenge ebu nebuangate malu onso a pa buloba mu bianza bua kukumbaja mushindu uvua Nzambi mulongolole ku tshibangidilu bua kukudimuna buloba mparadizu. Bena mitshima mipuekele bakuabu bungi kabuyi kubala ‘nebapiane buloba’ mu ngumvuilu wa se: nebapete masanka adi afumina ku Bukalenge budi Yezu Kristo ne binende bakokesha.​—Genese 3:15; Danyele 2:44; Bienzedi 2:32, 33; Buakabuluibua 20:5, 6.

‘Benze pa buloba bu mudibu benza mu diulu’

Yone udi wakula bua tshikena-kumona kampanda tshidi tshileja disungidibua mu mishindu ibidi: dia kuya mu diulu ne dia kusomba pa buloba. Wakamona bakalenge bavuabu basungule munkatshi mua bayidi ba lulamatu ba Kristo basombe pa nkuasa ya butumbi mu diulu. Bible udi wamba bimpe bua bantu bakokesha ne Kristo aba ne: ‘Bobu badi bakokesha pa buloba.’ (Buakabuluibua 5:9, 10) Tangila malu abidi adi Nzambi wenza musangu umue bua kukumbaja disua diende: buloba bulengeja ne buikale ku bulombodi bua Bukalenge bua mu diulu bua Yezu Kristo ne bapianyi nende. Malu onso adi Nzambi mulongolole aa neafikishe ku dikudimuna buloba Mparadizu bilondeshile dilongolola diende dia ku ntuadijilu.

Mu disambila dia Yezu dia tshilejilu, wakalomba bayidi bende bua kusambila bua disua dia Nzambi dienzeke ‘pa buloba bu mudidi dienzeka mu diulu.’ (Matayo 6:9, 10) Mêyi aa avua mua kuikala ne mushinga bu buloba ne bua kujimina peshi bu buikale anu tshimfuanyi tshia diulu patupu anyi? Bia muomumue, avua mua kuikala ne mushinga bu bantu bimpe bonso ne bua kuya mu diulu anyi? Disua dia Nzambi bua buloba didi dimueneka patoke mu Bible mujima, kubangila ku muyuki wa bufuki too ne ku bikena-kumona bidi mu mukanda wa Buakabuluibua. Buloba nebulue mparadizu anu muvua Nzambi mulongolole. Edi ke disua didi Nzambi mulaye bua kukumbaja. Bena lulamatu bonso ba pa buloba badi basambila bua disua edi dikumbane.

Nzambi Mufuki ‘utu kayi ukudimuka’ uvua mulongolole katshia ku ntuadijilu bua bantu bikale ne muoyo wa tshiendelele pa buloba. (Malaki 3:6; Yone 17:3; Yakobo 1:17) Munkatshi mua bidimu bipite pa 100, tshibejibeji etshi tshia Tshibumba tshia Nsentedi ntshiumvuije mishindu ibidi eyi ikala disua dia Nzambi ne bua kukumbana. Ebi bidi bituambuluisha bua kumvua milayi ya mu Bible idi yakula bua buloba bulengeja. Tudi tukulomba bua ukonkonone bualu ebu bimpe kabidi, pa kuyukila ne Bantemu ba Yehowa anyi pa kufundila bapatudi ba tshibejibeji etshi.

[Mêyi adi kuinshi]

^ tshik. 5 Nansha mudi Bible ya bungi ikudimuna muaku wa mu tshiena-Ebelu ’eʹrets ne: “ditunga” pamutu pa “buloba,” kakuena tshintu tshidi tshileja ne: ’eʹrets udi mu Musambu wa 37:11, 29 udi umvuija anu ditunga divuabu bapeshe bena Isalele. Mukanda mukuabu mufunda kudi William Wilson udi umvuija ’eʹrets bu “buloba mu ngumvuilu mualabale bikole, ukonga bitupa bidibu mua kusombela ne bidibu kabayi mua kusombela; padibu bakepesha ngumvuilu wa muaku eu, udi umvuija bimue bitupa bia buloba anyi ditunga kampanda.” (Old Testament Word Studies) Nunku muaku wa mu tshiena-Ebelu eu udi umvuija kumpala buloba buetu ebu.​—Tangila Tshibumba tshia Nsentedi tshia dia 1 Tshiongo 1986, dibeji 31 (Mfual.).

[Tshimfuanyi mu dibeji 4]

Bible udi wakula patoke bua diteka dia Mparadizu pa buloba mu matuku atshilualua

[Tshimfuanyi mu dibeji 7]

Disambila dia Yezu dia tshilejilu divua mua kuikala ne mushinga bu buloba ne bua kujimina anyi?