Ndaku munda

Ndaku ku tshikebelu

Tuikalayi tukoleshangana

Tuikalayi tukoleshangana

Tuikalayi tukoleshangana

‘Buobu mene bakuikala [diambuluisha didi dikolesha, NW] kundi.’​—KOLOSAI 4:11.

1, 2. Nansha muvuabi bienza buôwa, bua tshinyi balunda ba Paulo bakaya kumumona mu buloko?

 WEWE muikale mulunda wa muntu udibu bakuate ne bakengesha mu buloko, nansha mene kayi ne bualu bubi budibu bamukuatshile, bidi mua kuenza buôwa. Banene ba malu a maloko badi mua kubanga kukuelela meji mabi, benda bakulondolola mu kalu kuonso kaudi wenza bua kujadika ni kuena pebe ne bualu bubi buudi muenze. Nunku, bidi bilomba dikima bua kutungunuka ne dipetangana ne mulunda webe au ne kuya kumumona mu buloko.

2 Kadi bualu ebu ke buakenza balunda bakuabu ba mupostolo Paulo kukadi bidimu bitue ku 1 900. Kabakelakana bua kuya kutangila Paulo mu buloko bua kumusamba ne kumukankamija ne malu avuaye nawu dijinga, anyi bua kumukolesha mu nyuma nansha. Balunda bende ba lulamatu abu bavua banganyi? Ne ntshinyi tshidi dikima diabu ne lulamatu luabu ne bulunda buabu mua kutulongesha?​—Nsumuinu 17:17.

“Diambuluisha didi dikolesha”

3, 4. (a) Mbanganyi bavua balunda batanu ba Paulo, ne bakalua tshinyi kudiye? (b) “Diambuluisha didi dikolesha” ntshinyi?

3 Tuanji tupinganabi mu bidimu bia pabuipi ne tshia 60 bikondo bietu ebi. Mupostolo Paulo udi mu buloko ku Lomo bua malu mamushiminyina ne: udi usaka bantu bua kutombokela mbulamatadi. (Bienzedi 24:5; 25:11, 12) Paulo udi utela bena Kristo batanu basunguluke bavua bamukuatshishe: Tukiko, uvuaye mutume uvua mufumine ku buloba bua Asia ne ‘mupika nende mu Mukalenge’; Onesimo, ‘muanetu wa mu Kristo wa lulamatu ne munanga’ wa mu Kolosai; Alistâko, muena mu Makedonia wa ku Tesalonike uvua musangu kampanda ‘muena lukanu’ pamue ne Paulo; Mâko, muanabu ne Bânaba uvua muenze bu-misionere pamue ne Paulo ne mufundi wa Evanjeliyo udi ne dîna diende; ne Yusto, umue wa ku benzejanganyi ba mudimu wa ‘Bukalenge bua Nzambi’ ne mupostolo Paulo. Paulo udi wamba bua batanu aba ne: ‘Buobu mene bakuikala [diambuluisha didi dikolesha, NW] kundi.’​—Kolosai 4:7-11.

4 Paulo wakamba dîyi divua ne bukole munda muadi bua diambuluisha divua balunda bende ba lulamatu aba bamuambuluishe. Wakangata muaku wa tshiena-Gelika (pa·re·go·riʹa) udibu bakudimune ne: “diambuluisha didi dikolesha” udi usanganyibua mu Bible anu mu mvese eu nkayende. Muaku eu udi ne mumvuija a bungi ne bavua benza nawu mudimu nangananga mu malu a luondapu. * Badi mua kuukudimuna ne: ‘disulakana, dipepeja dia tshidi tshisama, busambi, anyi dikisha.’ Paulo uvua ujinga bua kumukoleshabu mushindu’eu, ne ke tshiakenza balume batanu abu.

Tshivua Paulo ujingila “diambuluisha didi dikolesha”

5. Nansha muvua Paulo muikale mupostolo, ntshinyi tshivuaye natshi dijinga, ne ntshinyi tshitutu tuetu buonso natshi dijinga mu tshikondo kampanda?

5 Bidi mua kukemesha bakuabu bua kumvua ne: Paulo, mupostolo mujima, uvua mua kujinga bua kumukoleshabu. Ntshia bushuwa, uvua ne dijinga adi. Mbilelela bua se: Paulo uvua ne ditabuja dikole, ne uvua mutantamene malu a bungi a tshikisu, “[mitutu] misangu mivule,” ‘pepi ne lufu misangu ya bungi,’ ne ntatu mikuabu kabidi. (2 Kolinto 11:23-27) Nansha nanku, uvua anu muntu, pabi bantu bonso batu dijinga ne busambi mu tshikondo kampanda, bajinga bua diambuluisha dia bakuabu dikoleshe ditabuja diabu. Ke muvuabi kabidi nansha bua Yezu. Butuku bua ndekelu bua muladilu wa lufu luende, muanjelu wakamumuenekela mu budimi bua Getesemane, “wakamukolesha.”​—Luka 22:43.

6, 7. (a) Mbanganyi bakabungamija Paulo mu Lomo, ne mbanganyi bakamukankamija? (b) Mmidimu kayi ivua bana babu ne Paulo bena Kristo batanu bamuenzele mu Lomo bua kuleja ne: bavua “diambuluisha didi dikolesha”?

6 Paulo pende uvua ujinga bua bamukoleshe. Pakafikabu nende bu muena buloko mu Lomo, kabavua bamuakidile ne musangelu kudi bantu ba tshisamba tshiabu to. Bantu aba bavua bena Yuda, ba bungi ba kudibu kabavua bitabe mukenji wa Bukalenge to. Mu mukanda wa Bienzedi mbafunde bua pakaya bantu bavua ku mutu kua bena Yuda kutangila Paulo mu buloko muvuaye ne: ‘Bakuabu bakadi bitabuja malu akambaye, bakuabu bakadi baapidia. Pakapangabu kupunga mêyi munkatshi muabu, bakumuka.’ (Bienzedi 28:17, 24, 25) Dipanga diabu dia dianyisha bua bulenga bua Yehowa buvua kabuyi bubakanyine divua ne bua kuikala dinyingalaje Paulo bikole! Kanyinganyinga kende kakole bua muanda eu kavua kamueneke patoke mu mukanda uvuaye mufundile tshisumbu tshia mu Lomo bidimu bikese kumpala ne: ‘Meme ndi ne kanyinganyinga kanene ne majiya adi kaayi ajika mu mutshima wanyi. Ngakadi kusua kuedibua mulawu wa kumushibua panyi kudi Kristo bualu bua bana betu [bena Yuda], ba kuetu mu mubidi.’ (Lomo 9:2, 3) Nansha nanku, wakapeta balunda balelela ba lulamatu mu Lomo bavua ne dikima ne dinanga diakapetesha mutshima wende dikisha. Bavua bana babu balelela ba mu nyuma.

7 Mmunyi muvua bana betu batanu abu baleje ne: bavua diambuluisha divua dikolesha? Kabakalekela diedibua dia Paulo mu buloko dibapangisha bua kumumona to. Kadi bakambuluisha Paulo ku budisuile ne dinanga, kumuenzelabu midimu ivuaye yeye kayi mua kudienzela nkayende bua mu buloko muvuaye. Tshilejilu, bakambuluisha bua kufikisha mikenji ne mikanda ne mêyi a mukana a Paulo kudi bisumbu bishilangane; ne bavua batuadila Paulo ngumu ivua ikolesha ku muoyo ya luendu luimpe lua bana betu ba mu Lomo ne ba miaba mikuabu. Bavua pamu’apa bapetela Paulo bintu bivuaye nabi dijinga, bu mudi bilamba bia mashika, mivungu, ne bintu bia kufunda nabi. (Efeso 6:21, 22; 2 Timote 4:11-13) Malu onso aa avuabu benze akakolesha ne kukankamija mupostolo eu uvua mu buloko, nunku yeye pende kulua “diambuluisha didi dikolesha” kudi bakuabu, too ne kudi bisumbu bionso bijima kabidi.​—Lomo 1:11, 12.

Mushindu wa kuikala “diambuluisha didi dikolesha”

8. Ditaba dia Paulo ne budipuekeshi buonso muvuaye dijinga ne “diambuluisha didi dikolesha” didi ditulongesha tshinyi?

8 Ntshinyi tshitudi mua kulonga mu muyuki eu wa Paulo ne benzejanganyi nende ba mudimu batanu? Tutangilayi dilongesha dimue disunguluke: Bidi bikengela dikima ne didisunsula bua bakuabu bua kufika ku dibambuluisha mu ntatu yabu. Kabidi, bidi bilomba budipuekeshi bua kuitaba ne: yonso wa kutudi udi mua kujinga bua kupeta diambuluisha dîba didi ntatu imukuata. Paulo kakitaba anu patupu ne: uvua dijinga ne diambuluisha to, kadi wakitaba diambuluisha adi ne dianyisha dionso e kuela aba bavua bamupeshadi tuasakidila. Kavua mumone ditaba diambuluisha dia kudi bakuabu edi bu tshimanyinu tshia butekete peshi tshia dipuekeshibua milongo nansha, nunku tuetu petu katuena ne bua kudimona mushindu’au to. Bualu tuetu bambe ne: katuena dijinga ne diambuluisha didi dikolesha, tudi tusua kudivuija nansha bu Nzambi. Tumanye ne: tshilejilu tshia Yezu tshidi tshileja ne: nansha muntu mupuangane udi pamu’apa mua kujinga diambuluisha imue misangu.​—Ebelu 5:7.

9, 10. Ntshipeta kayi tshimpe tshidi mua kupatuka padi muntu witaba mudiye dijinga ne diambuluisha, ne muanda eu udi mua kusaka bakuabu mu dîku anyi mu tshisumbu ku dienza tshinyi?

9 Bipeta bimpe bidi mua kupatuka padi bana betu badi balombola bitaba mudibu pabu ne mikalu ya dishikila ne bajinga dikuatshisha dia bakuabu. (Yakobo 3:2) Ditaba malu a nunku didi dikolesha malanda pankatshi pa bantu badi balombola ne badibu balombola, ne didi difikisha ku diyukilangana bimpe ne musangelu. Budipuekeshi bua aba badi bitaba diambuluisha budi bupesha badi mu nsombelu wa muomumue dilongesha. Budi buleja ne: badi balombola badi anu bantu ne mbipepele bua kubakuatshila bualu.​—Muambi 7:20.

10 Tshilejilu, bana badi mua kumona bipepele bua kuitaba diambuluisha didi baledi babapesha bua kumanyabu mua kupita ne ntatu ne matetshibua padibu bajadike ne: baledi babu bavua bapete pabu ntatu ya muomumue eyi pavuabu bana batekete. (Kolosai 3:21) Nunku diyukidilangana dimpe didi mua kutuadija pankatshi pa muledi ne muana. Baledi nebamanye mua kupesha bana mibelu ya mu Bible bimpe bitambe, ne bana pabu nebafike ku diyitaba bipepele. (Efeso 6:4) Bia muomumue, bena mu tshisumbu nebikale badilongolole bimpe bua kuitaba diambuluisha dia bakulu padibu bamanya ne: bakulu batu pabu bapeta ntatu, tunyinganyinga ne malu adi abatonda. (Lomo 12:3; 1 Petelo 5:3) Kabidi, diyukilangana dimpe didi mua kutuadija munkatshi muabu, badi mua kupeshangana mibelu ya mu Bible, nunku bualu ebu kukoleshabu ditabuja diabu. Tumanye ne: bana betu balume ne bakaji badi bajinga bua kutamba kubakolesha mpindieu kupita bikondo bikuabu bionso.​—2 Timote 3:1.

11. Bua tshinyi bantu bapite bungi lelu badi dijinga ne “diambuluisha didi dikolesha”?

11 Nansha tuetu basombele penyi, nansha bikale banganyi anyi ne bidimu bungi kayi, buonso buetu tudi anu ne bikondo bitudi tupeta malu adi abungamija. Malu aa atu akuata bantu bonso lelu. (Buakabuluibua 12:12) Malu adi abungamija aa adi ateta tshidi mushinga wa ditabuja dietu. Mateta adi mua kujukila ku mudimu, mu kalasa, munda mua dîku peshi mu tshisumbu. Disama dikole peshi disama dia mpala divua muntu nadi kale didi mua kuikala tshiledi tshia dibungama. Bikala muena dibaka nebe, anyi mukulu nansha mulunda kampanda ukukankamija ne mêyi malenga adi asanguluja ne ukuenzela amue malu bua kukuambuluisha, kuena mua kupetaku ndambu wa ditalala anyi? Bidi anu bu buanga budi butalaja bulaba muaba kampanda udi ukuyila pambidi! Nunku wewe mumone muanenu muikale mu nsombelu wa buena eu, wikale diambuluisha didi dikolesha kudiye. Peshi bikala bualu kampanda budi butamba kukutonda bukunemenene bujitu, lomba diambuluisha kudi bana benu bapie mu nyuma.​—Yakobo 5:14, 15.

Mushindu udi tshisumbu mua kuambuluisha

12. Ntshinyi tshidi muntu yonso wa mu tshisumbu mua kuenza bua kukolesha bana babu?

12 Bantu bonso badi mu tshisumbu, pamue ne bana, badi mua kuenza bualu kampanda bua kukolesha bakuabu. Tshilejilu, paudi ubuela mu bisangilu pa tshibidilu ne wenza mudimu wa buambi, bidi bikolesha ditabuja dia bakuabu bikole menemene. (Ebelu 10:24, 25) Lukunukunu luebe mu mudimu wa tshijila ludi tshijadiki tshia se: udi mulamate Yehowa, ne ludi luleja ne: udi mushale mutabale mu nyuma nansha muudi ne ntatu. (Efeso 6:18) Lukunukunu alu ludi mua kukolesha kabidi bakuabu.​—Yakobo 2:18.

13. Ntshinyi tshidi mua kufikisha bamue ku dilekela kuyisha, ne ntshinyi tshitudi mua kuenza bua kubambuluisha?

13 Imue misangu, ntatu ya mu nsombelu anyi makenga makuabu bidi mua kufikisha bamue ku dikepesha tshisumi tshiabu anyi ku dishala kabatshiyi bayisha. (Mâko 4:18, 19) Pamu’apa katutshiena tumona bana betu bakadi balekele kuyisha mu bisangilu bia tshisumbu to. Nansha nanku, batshidi pamu’apa mua kuikala ne ndambu wa dinanga dia Nzambi mu mitshima yabu. Ntshinyi tshitudi mua kuenza bua kukolesha ditabuja diabu? Bakulu badi mua kubakuatshisha mu diya kubatangila. (Bienzedi 20:35) Badi mua kuambila bena mu tshisumbu bakuabu bua kubakuatshishabu kabidi. Dibakumbula nunku ne dinanga didi mua kuikala buanga buakanyine bua kufululula nabu bantu badi batekete mu ditabuja.

14, 15. Mmubelu kayi udi Paulo ufila bua dikolesha bakuabu? Fila tshilejilu tshia tshisumbu tshiakatumikila mubelu wende eu.

14 Bible udi utusengelela bua ‘kukolesha badi ne mitshima yamba kupanga, bua kukuatshisha badi batekete.’ (1 Tesalonike 5:14) Pamu’apa ‘badi ne mitshima yamba kupanga’ aba mbamone ne: dikima diabu didi dienda dishekeleka ne kabena mua kutshimuna ntatu idibu nayi kakuyi diambuluisha dia muntu mukuabu to. Udiku mua kubambuluisha anyi? Tshiambilu etshi ne: “nukuatshishe badi batekete” mbatshikudimune ne: “kukuata bikole” peshi “kulamata kudi” batekete. Yehowa mmunange mikoko yende yonso. Kêna uyangata ne mushinga mukese to, ne ki mmusue bua mukoko nansha umue kupambuka to. Udiku mua kuambuluisha tshisumbu bua ‘kukuatatshi bikole’ aba badi batekete mu nyuma too ne padibu balua bakole anyi?​—Ebelu 2:1.

15 Mukulu mukuabu wakakumbula mulume kampanda ne mukajende bavua kabatshiyi bayisha munkatshi mua bidimu bisambombo bijima. Mukulu eu mmufunde wamba ne: “Mushindu uvua tshisumbu tshijima tshiditatshishe bimpe ne dinanga bua bualu buabu uvua mubalenge bikole ku muoyo ne biobi kubasaka bua kupingana mu tshisumbu.” Ntshinyi tshiakumvua muanetu wa bakaji uvua mulekele kuyisha au bua dibakumbula dia bena mu tshisumbu? Udi wamba mpindieu ne: “Tshiakatuambuluisha bua kubanga kuyishilula kabidi ntshia se: ni mbana betu ba balume bavua balua kututangila nansha bana betu ba bakaji batuvua nabu, kakuvua muntu uvua ujinga kutupisha anyi utuamba malu nansha. Kadi, bavua baditeka pa muaba wetu ne batukankamija ne mêyi a mu Bible.”

16. Nnganyi udi anu pabuipi bua kuambuluisha aba badi bajinga kubakolesha?

16 Bulelela, muena Kristo wa bushuwa udi usanka bua kuikala diambuluisha didi dikolesha kudi bakuabu. Ne padi nsombelu yetu ishintuluka, bana betu badi mua kutuenzela tuetu bine malu adi akolesha. Kadi bidi mua kuenzeka ne: kakuena muntu nansha umue udi pabuipi bua kutuambuluisha mu tshikondo tshia makenga. Nansha nanku, kudi Muntu umue udi pabuipi udi mua kutupesha bukole, Muntu eu udi misangu yonso musue bua kutuambuluisha: Yehowa Nzambi.​—Musambu 27:10.

Yehowa, Mpokolo mutambe bunene wa bukole

17, 18. Mmu malu kayi muvua Yehowa mukoleshe Muanende, Yezu Kristo?

17 Yezu wakela dîyi pavuabu bamupopele ku mutshi ne: “Tatu, ndi nteka muoyo wanyi mu bianza biebe.” (Luka 23:46) Pashishe yeye kufua. Kadi mêba ndambu kumpala kua bualu ebu, bavua bamukuate ne balunda bende ba pa muoyo e kumulekela, kunyemabu bua buôwa. (Matayo 26:56) Bavua bashiye Yezu nkayende anu ne Mpokolo umuepele wa bukole: Tatuende wa mu diulu. Nanku dieyemena diende kudi Yehowa kadivua dia patupu to. Lulamatu luvua nalu Yezu kudi Tatuende luakamupetesha difutu bualu Yehowa nkayende wakamukuatshisha.​—Musambu 18:25; Ebelu 7:26.

18 Mu tshikondo tshia mudimu wa Yezu pa buloba, Yehowa wakapesha Muanende eu bivuaye nabi dijinga bua kulamaye lulamatu luende too ne ku lufu. Tshilejilu, diakamue kunyima kua Yezu mumane kutambula bua kutuadija mudimu wende, wakumvua dîyi dia Tatuende dijadika muvuaye umuanyisha ne kabidi mumunange. Pavua Yezu dijinga ne dikuatshisha, Yehowa uvua utuma banjelu bua kumukolesha. Pakapeta Yezu diteta diende ditambe bukole ku ndekelu kua muoyo wende wa pa buloba, Yehowa wakateleja bimpe misengelelu ne milombu yende. Bushuwa bionso ebi bivua diambuluisha divua dikolesha kudi Yezu.​—Mâko 1:11, 13; Luka 22:43.

19, 20. Bua tshinyi tudi bajadike ne: Yehowa neatukoleshe mu tshikondo tshia makenga?

19 Yehowa mmusue kuikala Mpokolo wetu munene wa bukole. (2 Kulondolola 16:9) Mpokolo mulelela wa makanda onso ne wa bukole udi mua kulua diambuluisha didi dikolesha kutudi mu tshikondo tshia makenga. (Yeshaya 40:26) Mvita, bupele, masama, lufu anyi dipanga bupuangane dietu bidi mua kutubungamija bikole. Padi ntatu imueneka mitupite dikanda bu ‘muena lukuna mukole,’ Yehowa udi mua kulua bukole ne ngulu yetu. (Musambu 18:17; Ekesode 15:2) Yeye udi ne tshintu tshia kutupesha natshi bukole: tshintu atshi ke nyuma muimpe wende. Ku diambuluisha dia nyuma wende, Yehowa udi mua ‘kukolesha badi bapanga’ bua ‘babande mulu ne mapuapua bu nyunyi ya mukanku.’​—Yeshaya 40:29, 31.

20 Nyuma wa Nzambi ke bukole budi butambe onso adiku panu. Paulo wakamba ne: ‘Ndi mumanye mua kuenza malu onso mu Mukalenge udi unkolesha.’ Bushuwa, Tatu wetu wa mu diulu muena dinanga udi mua kutupesha ‘bukole bupite’ bua tuetu kutantamena malu onso adi atutatshisha too ne pavuijaye ‘bintu bionso bipiabipia’ mu Mparadizu udiye mulaye ukadi pabuipi apa.​—Filipoi 4:13; 2 Kolinto 4:7; Buakabuluibua 21:4, 5.

[Mêyi adi kuinshi]

^ tshik. 4 Nkonga-miaku mukuabu wa Vine udi wamba ne: “Muaku wa pa muanda udi mupatuila ku muaku eu [paregoria] udi umvuija manga adi atalaja bisama.”​—Vine’s Complete Expository Dictionary of Old and New Testament Words.

Udi muvuluke anyi?

• Mmunyi muvua bana betu ba mu Lomo baleje ne: bavua “diambuluisha didi dikolesha” kudi Paulo?

• Mmu malu kayi mutudi mua kuikala “diambuluisha didi dikolesha” mu tshisumbu?

• Mmushindu kayi udi Yehowa muikale Mpokolo wetu mutambe bunene wa bukole?

[Nkonko ya dilonga]

[Tshimfuanyi mu dibeji 18]

Bana betu bakaleja ne: bavua “diambuluisha didi dikolesha” kudi Paulo mu dimukuatshisha ne lulamatu, mu dimukankamija ne mu dimuenzela amue malu akamuambuluisha

[Tshimfuanyi mu dibeji 21]

Bakulu mbantunga-mulongo mu dikolesha tshisumbu tshia mikoko