1. Nĩ ũndũ ũmwe wĩva ũtumaa andũ methĩwa me kĩvathũkany’o na nyamũ?

KĨNDŨ kĩmwe kĩtumaa andũ methĩwa me kĩvathũkany’o na nyamũ nĩ kwĩthĩwa nĩmanengiwe wasya wa ngoo. Na vethĩĩtwe vailyĩ ũu kuma ĩla mũndũ woombiwe. Atamu na Eva mamina kũtũla mwĩao wa Yeova maendie kwĩvitha. Ũu wĩonany’a kana wasya woo wa ngoo nĩwamathĩnasya.

2. Nĩ kwa nzĩa yĩva tũtonya kũelekany’a wasya witũ wa ngoo na sitelingi? (Sisya visa ĩthangũnĩ yĩĩ.)

² No tũelekany’e ala me na wasya wa ngoo ũtamanyĩĩtw’e nesa na meli yĩ ũkanganĩ ĩte na sitelingi nzeo. Kũthi kyalo na meli yĩ na mathĩna ma sitelingi nĩ kwĩmanthĩa thĩna. Nĩ laisi mũno meli ĩkakimwa nĩ itulumo na iseve ĩkasya nzĩa. Ĩndĩ ethĩwa sitelingi nĩ nzeo, mũtwai wa meli ndaemwa nĩ kũmĩlũnga ĩatĩĩe nzĩa ĩla yaĩlĩte. No tũelekany’e wasya witũ wa ngoo na sitelingi ya kũlũnga mwĩkalĩle witũ. Wasya witũ wa ngoo nũtonya kũtũtongoesya na ũkatuma tũmanya kĩla kyaĩle na kĩla kĩtaĩle. Ĩndĩ nĩ kana wasya witũ wa ngoo ũtũtongoesye nesa, no nginya ũmanyĩw’e nesa.

3. Nĩ kyaũ kĩtonya kwĩthĩwa wasya wa ngoo ũkaema kũmanyĩw’a nesa?

 ³ Ethĩwa wasya wa mũndũ wa ngoo ti mũmanyĩsye nesa, ndwĩsa kũmũsiĩĩa ndakeke naĩ. (1 Tim. 4:1, 2) Wasya wa ngoo ũte mũmanyĩsye o na no ũtume mũndũ eta “ũthũku ũseo.” (Isa. 5:20) Yesũ akanisye aatĩĩi make amea atĩĩ: “Saa nĩwũkĩte, [wĩthĩe] ũla ũnũũmũaa akatalĩlya kana emũthũkũma Ngai.” (Yoa. 16:2) Ũu nĩw’o ala mooaie ũla mũmanyĩw’a weetawa Sitivini meekie, na ve angĩ aingĩ mekĩte o tamo. (Meko 6:8, 12; 7:54-60) Ũndũ wa kũsengy’a nĩ kana andũ amwe makwatĩĩaa ndĩni mũno nĩmekĩte maũndũ mathũku mũno ta kũaa andũ mayasya atĩ methaitha Ngai, namo makwetye kũtũla mwĩao wake. (Kuma 20:13) Kĩu kĩonany’a ũtheinĩ kana wasya woo wa ngoo nũmakengete!

4. Tũtonya kwĩka ata tũĩkĩĩthye kana wasya witũ wa ngoo ndũnaeka kũthũkũma nesa?

⁴ Tũtonya kwĩka ata tũĩkĩĩthye kana wasya witũ wa ngoo ndũnaeka kũthũkũma nesa? Mwĩao na mwolooto w’onthe wĩ Ndetonĩ ya Ngai “nĩwaĩle wa kũmanyĩsya, na kũĩkĩĩthya andũ mavĩtyo, na kũmatũngĩĩa, na kũsilĩla kwa ũlũngalu.” (2 Tim. 3:16) Kwondũ wa ũu, ethĩwa nĩtũkwenda kũmanyĩsya wasya witũ wa ngoo ũtũtongoesye kwosana na ũndũ Ngai wonaa maũndũ, no nginya twĩmanyĩsye Mbivilia na kĩthito, tũvindĩĩsye kĩla tũkwĩmanyĩsya, na tũitũmĩa maũndũ asu thayũnĩ witũ. Ekai tũneenee ũndũ tũtonya kũtũmĩa mĩao na myolooto ya Yeova kũmanyĩsya wasya witũ wa ngoo.

5, 6. Mĩao ya Ngai ĩtũtethasya ata?

⁵ Tũyĩsa kũtetheka nĩ mĩao ya Ngai aĩ no kwĩthĩwa nĩtũmĩsomaa kana nĩtũmĩsĩ. No nginya twende mĩao ĩsu na tũimĩnenga ndaĩa. Ndeto ya Ngai ĩtwĩĩte: “Menai ũla ũthũku, na mũkyenda ũla ũseo.” (Amo. 5:15) Ĩndĩ tũtonya kwĩka ũu ata? Kĩla kĩtonya kũtũtetheesya nĩ kwĩmanyĩsya kwona maũndũ ũndũ Yeova ũmonaa. Kwa ngelekany’o: Twasye wĩ na mathĩna ma kũkwata too nesa. Watavya ndakĩtalĩ nũtonya kũũnenga mũtalatala wa malĩu na masoesi mana waĩle kwĩka, vamwe na tũmaũndũ tũngĩ waĩle kwambĩĩa kwĩka na tũngĩ waĩle kũekana natw’o. Wĩw’a ata weeka ũndũ wakwĩa na ũitetheka? Nĩvatonyeka ũkew’a mũyo mũno nũndũ ndakĩtalĩ nĩwaũtethya.

⁶ O ta ũu Mũmbi waitũ nũtũnengete mĩao ĩtonya kũtũsũvĩa tũikaũmĩe nũndũ wa naĩ, na twamĩatĩĩa nĩtũtethekaa mũno. Kwasũanĩa ũndũ tũtethekaa twaatĩĩa mĩao ya Ngai ĩla ĩkonetye kũneena ũvũngũ, ũseleke, kũng’ea, ũlaalai, ũng’endu, na ũwe. (Soma Nthimo 6:16-19; Ũvu. 21:8) Ĩla twoona twatetheka nũndũ wa kwĩka maũndũ ũndũ Yeova wendaa, nĩtwĩw’aa mũyo na tũkew’a twamwenda vamwe na mĩao yake.

7. Kũsoma na kũvindĩĩsya ngewa ila syĩ Mbivilianĩ kũtonya kũtũtetheesya ata?

⁷ Ũndũ wa kwendeesya nĩ kana ti lasima tũlike thĩnanĩ nũndũ wa kũtũla mĩao ya Ngai nĩ kana tũkwate ĩsomo. No tũkwate ĩsomo twasũanĩa amwe mawetetwe Ndetonĩ ya Ngai mavĩtanisye matambya na malika thĩnanĩ. Nthimo 1:5 yaĩtye: “Mũndũ ũla mũĩ [nĩwĩw’aa] na kwongeleka kwosa momanyĩsyo.” Na nĩ w’o, nĩtũkwataa momanyĩsyo ma vata kuma kwa Ngai ĩla twasoma na twavindĩĩsya ngewa imwe syĩ Mbivilianĩ. Kwa ngelekany’o, kwasũanĩa ũndũ Mũsumbĩ Ndaviti waũmĩie ĩla watũlile mwĩao wa Yeova na eeka ũlaalai na Mbathi-sieva. (2 Sam. 12:7-14) Tũisoma na kũvindĩĩsya ngewa ĩsu no twĩkũlye atĩĩ: ‘Mũsumbĩ Ndaviti aĩ atonya kwĩka ata ndakakwatwe nĩ thĩna mwingĩ ũla wamũkwatie nũndũ wa kwĩka ũlaalai na Mbathi-sieva? Na nyie  mwene ngakwatwa nĩ ĩtatwa ta yĩu no nĩyĩkĩlye vinya? Nĩsemba ngakĩa ta Yosevu-ĩ, kana nĩlika naĩnĩ ta Ndaviti?’ (Mwa. 39:11-15) Twasũanĩa thĩna ũla ũtonya kũkwata mũndũ alika naĩnĩ, no twĩkĩe ngoo sitũ vinya ‘ikamena ũla ũthũku.’

8, 9. (a) Wasya witũ wa ngoo ũtũtetheeasya kwĩka ata? (b) Wasya witũ wa ngoo ũthũkũmaa ata ũtongoew’e nĩ myolooto ya Yeova?

⁸ Nĩtwaĩle kwĩvathana na imanyĩo ila Ngai ũmenete. Ĩndĩ ve maũndũ amwe matawetetwe ũtheinĩ nĩ Maandĩko. Tũtonya kũmanya ata kĩla kĩtĩkĩlĩkĩte na kyendeeasya methonĩ ma Ngai? Ethĩwa wasya witũ wa ngoo nũmanyĩĩtw’e nesa nĩ Mbivilia no ũtũtethye maũndũnĩ ta asu.

⁹ Nũndũ Yeova nũtwendete, nĩwatũnengie myolooto ĩtonya kũtongoesya wasya witũ wa ngoo. Atwĩĩte: “Ninyie Yeova Ngai waku, ũla ũkũmanyĩasya kwaĩla, ũla ũkũtongoeasya nzĩanĩ ĩla waĩle kũthi nayo.” (Isa. 48:17, 18) Twasũanĩa kwa ũliku myolooto ya Mbivilia na twamĩtĩkĩlya ĩkiite ngoo sitũ, tũkeethĩawa tũieka ĩtongoesye, ĩlũnge, na ĩyũmbaũmba wasya witũ wa ngoo. Na kĩu kĩkatũtetheeasya kwĩkaa motwi ma ũĩ.

10. Tũtonya kũelesya mwolooto ata, na Yesũ atũmĩie myolooto ata kũmanyĩsya?

¹⁰ No tũelesye mwolooto ta ũw’o wa mũsingi ũtonya kũtũtetheesya kũsũanĩa na kwĩka ũtwi mũseo. Twaelewa nesa mwolooto mũna Yeova ũtũnengete, no tũmanye ũndũ ũsũanĩaa, na nĩkĩ ũnenganĩte mĩao mĩna. Ĩla Yesũ watavanasya, nĩwamanyĩisye myolooto ya vata atetheesye amanyĩw’a make mamanye kĩla kĩtonya kũmakwata nũndũ wa meko moo kana woni woo. Kwa ngelekany’o, nĩwamamanyĩisye kana ũthatu no ũtume mũndũ oaana, na amanyĩsya kana mĩmeo ĩtaĩle no ĩtume mũndũ alaalaa. (Mt. 5:21, 22, 27, 28) Ethĩwa nĩtũkwenda kwĩthĩwa na wasya wa ngoo mũmanyĩsye nesa, no nginya twĩtĩkĩle myolooto ya Ngai ĩtũtongoesye, na kwĩka ũu kũkatumaa Ngai ataĩwa.—1 Ako. 10:31.

11. Wasya wa ngoo wa Mũklĩsto ũmwe ũtonya kwĩthĩwa wĩ kĩvathũkany’o ata na wa Mũklĩsto ũngĩ?

¹¹ Aklĩsto elĩ me na wasya wa ngoo mũmanyĩsye nesa nĩ Mbivilia no meke motwi me kĩvathũkany’o maũndũnĩ mana. Kwa ngelekany’o, no meke ũtwi wĩ kĩvathũkany’o ĩũlũ wa kũnyw’a ũkĩ. Nĩtwĩsĩ kana Mbivilia ndĩvatanĩte kũnyw’a ũkĩ na kĩthimo. Ĩndĩ nĩvatanĩte kũnyw’a ũkĩ mwingĩ na kũmilwa. (Nth. 20:1; 1 Tim. 3:8) Ĩndĩ ũu nĩ kwasya kana vai kĩndũ kĩngĩ Mũklĩsto waĩle kũthĩnĩkĩa ainyuva nũkũnyw’a kana ndenyw’a, eka o kĩthimo kya ũkĩ? Vaitonyeka! Twĩasya ũu nũndũ o vamwe na wasya wake mwene wa ngoo, Mũklĩsto nĩwaĩle kũthĩnĩkĩa wasya wa ngoo wa ala angĩ.

12. Ndeto ila syĩ nthĩnĩ wa Alomi 14:21 itonya kũtũtetheesya ata kũnenga ndaĩa wasya wa ngoo wa ala angĩ?

¹² Vaulo nĩwawetie vata wa kũthĩnĩkĩa wasya wa ngoo wa Aklĩsto ala angĩ. Aandĩkie atĩĩ: “Nĩ ũseo kũlea kũya nyama, kana kũnyw’a mbinyu, kana kwĩka ũndũ o na wĩva ũtuma mwana-a-au alulutĩka.” (Alo. 14:21) We no wĩyĩime maũndũ amwe mate mavatane nĩ kana ndũkalulutĩkye mwana-a-asa wĩ na wasya wa ngoo wĩ kĩvathũkany’o na waku? Vate nzika no wĩke ũu. Ana-a-asa amwe maitũ maĩ athengi matanamba kwĩmanyĩsya ũw’o, ĩndĩ meemanyĩsya matw’a vyũ kũekana na ũkĩ. Yo ve ũmwe witũ wĩsa kwenda kũtuma mwana-a-asa asyokea kĩmanyĩo kĩthũku waĩ nakyo na kĩu kĩyananga ngwatanĩo yake na Yeova? Tũyĩsa kwenda vathi ũu. (1 Ako. 6:9, 10) Kwoou tũkathokya mwana-a-asa kwitũ na tũimũthing’ĩĩsya  anyw’e ũkĩ ate kwenda, twĩthĩwa tũyonany’a kana tũimwendete.

13. Timotheo oonanisye ata kana nĩwanengae ndaĩa wasya wa ngoo wa angĩ nĩ kana amatetheesye metĩkĩle ũvoo mũseo?

¹³ Timotheo angĩe kũvikya myaka 20, kana avĩtũkĩtye o vanini, nĩweetĩkĩlile kũmĩĩsya woo wa kwaĩkwa nĩ kana ndakalulutĩkye Ayuti ala waendete kũtavya ũvoo. Eekie ũu nũndũ aĩ na woni o ũla Vaulo waĩ naw’o. (Meko 16:3; 1 Ako. 9:19-23) We nĩwĩyumĩtye o ta Timotheo wĩyĩime maũndũ mana kwondũ wa ala angĩ?

14, 15. (a) Nĩ kyaũ kyendekaa nĩ kana mũndũ atw’ĩke nĩweana kĩ-veva? (b) Aklĩsto ala aima kĩ-veva makuaa ala angĩ ata?

¹⁴ Aklĩsto onthe nĩmaĩle kwĩka maendeeo ‘matie momanyĩsyo ma maũndũ ma mbee na mayĩthing’ĩĩsya kũendeea mbee kũvikĩa wĩanĩu.’ (Aevl. 6:1) Ũsu ti ũndũ ũkaa oou mana. No nginya ‘twĩthing’ĩĩsye,’ kana twĩkĩe kĩthito nĩ kana tũwĩanĩsye. Nĩ kana tũtw’ĩke nĩtweana kĩ-veva, no nginya twongelange ũmanyi ũla twĩ naw’o na tũielewa kwenda kwa Ngai mũnango. Nĩkyo kĩtumi twĩthĩĩtwe tũyĩkĩwa vinya tũsomae kĩlungu kĩna kya Mbivilia kĩla mũthenya. (Sav. 1:1-3) We nĩwĩkaa ũu? Kwĩka ũu no kũũtetheesye ũkamanya kwa ũliku mĩao na myolooto ya Yeova na ũielewa nesanga Ndeto ya Ngai.

¹⁵ Mwĩao ũla mũnene Aklĩsto manengetwe nĩ mwĩao wa wendo. Yesũ eeie amanyĩw’a make atĩĩ: “Kwondũ wa ũu andũ onthe makamanya kana mwĩ amanyĩw’a makwa, ethĩwa mwĩthĩwa na wendo ĩnyw’ĩ kwa inyw’ĩ.” (Yoa. 13:35) Yakovo ũla waĩ mwana-a-inyia wa Yesũ eetie wendo “mwĩao ũla ũkĩlĩte ĩla ĩngĩ yonthe.” (Yak. 2:8) Nake Vaulo aisye “wendo nĩ wĩanĩsyo wa ĩla mĩao.” (Alo. 13:10) Ti ũsengy’o kwona wendo ũithingĩlĩĩlwa ũu nũndũ Mbivilia ĩtwĩĩte kana “Ngai nĩ wendo.” (1 Yoa. 4:8) Ngai ndekaa o kwĩw’a atwendete. Yoana aandĩkie atĩĩ: “Ũndũnĩ ũũ wendo wa Ngai nĩwonanĩtw’e kwitũ, nũndũ Ngai nĩwamũtũmie Mwana wake kũũ nthĩ, ũla wasyaiwe e ũmwe, nĩ kana twĩthĩwe na thayũ kwondũ wake.” (1 Yoa. 4:9) Kĩu kĩonany’a kana o vamwe na kwĩw’a atwendete, wendo nĩwatumie Ngai osa ĩtambya. Twamwenda  Yeova na Mwana wake, vamwe na Aklĩsto ala angĩ, na andũ ala matũthyũlũlũkĩte, twĩthĩawa tũyonany’a kana nĩtwĩanĩte kĩ-veva.—Mt. 22:37-39.

16. O ũndũ twaendeea kwĩana kĩ-veva, nĩkĩ myolooto yĩthĩawa yĩ ya vata?

¹⁶ O ũndũ waendeea kwĩana kĩ-veva now’o ũmanyaa kana myolooto ya Ngai nĩ ya vata. Ũu nĩw’o nũndũ mĩao ĩkwovaa o maũndũnĩ mana, ĩndĩ myolooto no ĩtũmĩke maũndũnĩ maingĩ. Kwa ngelekany’o, mwana e mũnini ndethĩawa esĩ mũisyo wa kũtindany’a na andũ mate aseo na mũsyai mũĩ ekaa kũmwĩkĩĩa mĩao ya kũmũsũvĩa. (1 Ako. 15:33) Ĩndĩ o ũndũ mwana waendeea kwĩana, kĩlĩko kyake nĩkyũĩvaa, na ayĩthĩwa atonya kũtũmĩa myolooto ya Mbivilia. Na nũndũ wa ũu aitw’a nesa kĩtindo kĩla ũkwĩkwatany’a nakyo. (Soma 1 Akolintho 13:11; 14:20.) Kwoou o ũndũ twaendeea kũtũmĩa myolooto ya Ngai, now’o wasya witũ wa ngoo ũkaendeeaa kũmanyĩw’a wosane na mosũanĩo ma Ngai na ũitũtongoesya nesa.

17. Nĩkĩ tũtonya kwasya kana vai ũndũ tũtielye ũkethĩa tũitonya kwĩka motwi maseo?

¹⁷ Yo ve ũndũ tũtielye ũkethĩa tũitonya kwĩka motwi maseo matonya kũmwendeesya Yeova? Aiee. Ngai nũtũnengete Ndeto yake na yĩ na myolooto ĩtoetye vyũ kũtetheesya kĩla ũmwe witũ ethĩwe e “mwĩanĩu, eanĩe kũtethya kĩla wĩa mũseo.” (2 Tim. 3:16, 17) Kwoou, ĩkĩa kĩthito ũelewe myolooto ĩla yĩ Maandĩkonĩ nĩ kana ĩkũtetheeasye ‘kũmanya kwenda kwa Mwĩaĩi ũndũ kũilyĩ.’ (Aev. 5:17) Tũmĩa nesa syĩndũ sya kwĩmanyĩsya ila tũnengetwe nĩ ũseũvyo ta Ĩvuku ya Kwĩka Ũkunĩkĩli ya Ngũsĩ sya Yeova, LIBRARY INDANETINĨ, Fahirisi ya Vichapo, Watchtower Library na JW Library app. Syĩndũ isu iseũvĩtw’e nesa itũtetheesye tũtetheke vyũ tũyĩmanyĩsya twĩ ithyoka kana twĩ na mĩsyĩ yitũ.

18. Nĩ moathimo meva tũkwataa twaatĩĩa mĩao na myolooto ya Yeova?

¹⁸ Ũla ũkwataa mĩao na myolooto ya Yeova nũathimawa mũno o tondũ Savuli 119:97-100 yaĩtye: “Mĩao yaku ko nĩnĩmyendetee! Nĩyo nzũanĩaa mũthenya w’onthe. Mĩao yaku nĩtuma nĩthĩwa na ũĩ kwĩ amaitha makwa; nũndũ yĩ nakwa mavinda onthe. Nĩ na ũmanyi kũvĩtũka amanyĩsya makwa onthe; nũndũ mokũsĩ maku nĩ ũsũanĩo wakwa. Nĩnĩmanyaa kũvĩtũka ala akũũ, nĩkwĩthĩwa nĩkwatĩte mawĩaĩo maku.” Twoosa ĩvinda ‘tũsũanĩe’ mĩao na myolooto ya Ngai, no twĩthĩwe andũ me ũĩ mwingangĩ na maeleetwe nesanga kwenda kwa Ngai. Twaendeea kũtũmĩa mĩao na myolooto ya Ngai kũmanyĩsya wasya witũ wa ngoo, kĩthito kitũ kĩkatuma twĩana nginya ‘tũvikĩe kĩthimo kya ũtũlu wa wĩanĩu wa Klĩsto.’—Aev. 4:13.