1. Nĩ mĩao ĩmwe yĩva yĩ Mbivilianĩ, na kũmĩatĩĩa kũtũtethasya ata?

YEOVA nũtũnengete mĩao kauta Ndetonĩ yake. Kwa ngelekany’o, nũtũvatĩte ũlaalai, ũthaithi wa mĩvw’anano, kũya (kũng’ea), na kũnyw’a mũno. (1 Ako. 6:9, 10) O na ĩngĩ, Mwana wa Ngai, Yesũ Klĩsto, nĩwanengie aatĩĩi make mwĩao wĩ vinya mũno, ĩndĩ wa kũtanĩthya. Ameie: “Endai . . . mũkatw’ĩkĩthye mbaĩ syonthe amanyĩw’a, mũkĩmavatisa syĩtwanĩ ya Asa na ya Mwana na ya Veva Mũtheu: mũkĩmamanyĩsya kũkwata maũndũ onthe o na meva ala namwĩaĩe: Na sisyai, nyie nĩ vamwe nenyu mĩthenya yonthe, kũvika wĩanĩu wa ĩvinda yĩĩ.” (Mt. 28:19, 20) Mĩao ya Ngai yĩthĩĩtwe yĩ ũsũvĩo mũnene mũno kwitũ. Kũmĩatĩĩa nĩkũtumĩte twĩnenga ndaĩa mũnango, kũkatũvathana na mowau amwe, na kũkongela ũtanu wa mĩsyĩ yitũ. Na eka ũu, kũkwata mĩao ya Yeova, vamwe na ũla mwĩao wa kũtavany’a, nĩkũtumĩte atwenda na akatũathima.

2, 3. (a) Nĩkĩ Mbivilia ĩtanenganĩte mĩao kwondũ wa kĩla kaũndũ konthe kekawa ĩũlũ wa nthĩ? (b) Ĩsomo yĩĩ yĩsũngĩa makũlyo meva? (Sisya visa ĩthangũnĩ yĩĩ.)

² Ĩndĩ Mbivilia ndĩnenganĩte mĩao kwondũ wa maũndũ onthe ala twĩkaa. Kwa ngelekany’o, Maandĩko mai na tũmĩao twingĩ ĩũlũ wa mwĩkĩĩle ũla waĩle Mũklĩsto. Ũndũ ũsu wĩonany’a ata kana Yeova e ũĩ? Mĩkĩĩle na syĩthĩo iyĩthĩawa ivw’anene nthĩ yonthe, na nivĩndũkaa o ũndũ myaka ĩvĩtĩte. Kwoou  keka Mbivilia nĩyanenganie tũmĩao twingĩ ĩũlũ wa mĩkĩĩle ĩla andũ maĩle kwĩkĩa na nzĩa ĩla maĩle kwĩyanakavya, yĩthĩwa yu yavĩtiwe nĩ ĩvinda. Nũndũ wa kĩtumi kyu, ĩla Ndeto ya Ngai mbeveee ndĩ na tũmĩao twingĩ tũkonetye wĩa ũla Mũklĩsto waĩle kũthũkũma, ũiiti, na nzĩa sya kwĩtanĩthya. Kwoou kĩla mũndũ e na ũthasyo wa kwĩyĩkĩa motwi maũndũnĩ ta asu. O namo ala me na mĩsyĩ me na ũthasyo wa kwĩka motwi kwondũ wa mĩsyĩ yoo.

³ Ĩndĩ ũu nĩ kwasya kana Yeova ndonaa ve thĩna o na tũkeka ũtwi ũilyĩ ata, o na ethĩwa nĩ ũtwi ũtonya kũvĩndũa thayũ witũ vyũ? We Ĩthe witũ wa ĩtunĩ etĩkĩlanaa na motwi onthe ala tũkwĩka aĩ nũndũ maitũlĩte mwĩao o na ũmwe wa Mbivilia? Ĩla vate mwĩao ũleanĩte na ũndũ mũna kana wĩtĩkĩlanĩte naw’o, tũtonya kũmanya ata kana ũtwi ũla tũkwĩka nũũmwendeesya Yeova?

4, 5. Nĩvethĩwa thĩna kwitũ na kwa angĩ o na tũkeka ũtwi ũilyĩ ata? Elesya.

⁴ Andũ amwe monaa vai thĩna wĩsa kumĩla o na mũndũ akeka ũtwi ũilyĩ ata. Ĩndĩ no nginya twambe kũsũanĩa mĩao na myolooto ĩla yĩ Ndetonĩ ya Yeova na tũimĩatĩĩa ethĩwa nĩtũkwenda kwĩka ũtwi mũseo. Kwa ngelekany’o, nĩ kana twĩtĩkĩlwe nĩ Ngai, no nginya tũatĩĩe ũla mwĩao wake ũkonetye nthakame. (Mwa. 9:4; Meko 15:28, 29) Twamũvoya Yeova, no atũtetheesye twĩke motwi mosanĩte na mĩao na myolooto ĩla yĩ Maandĩkonĩ.

⁵ Katĩ wa motwi ala twĩyĩkĩaa ve amwe methĩawa me maito. Asu maito nĩmatonya kũtuma tũendeea nesa vyũ kĩ-veva kana makatuma tũendeea naĩ vyũ. Maũndũ onthe ala twanyuva kwĩka nĩmethĩawa makonetye ngwatanĩo yitũ na Yeova. Nĩkĩ? Nũndũ ũtwi mũseo nũmĩlũlũmĩlasya, naw’o ũla mũthũku nũmyanangaa. O na ĩngĩ ũtwi mũthũku nũtonya kũũmĩsya ala angĩ, nũndũ nũtonya kũtuma mathokoeka, kana o ũkamalulutĩkya, na ũyananga mũuo wa kĩkundi. Vate nzika, tũyaĩle kwosa motwi ala twĩkaa ta ũndũ mĩnini.—Soma Alomi 14:19; Akalatia 6:7.

6. Twaĩle kũsũanĩa kyaũ ĩla tũkwĩka motwi?

⁶ Twaĩle kwĩka ata ĩla twakwatwa nĩ ũndũ, na ũyĩthĩa vai mwĩao wa Mbivilia ũwetete ũndũ ũsu ĩmwe kwa ĩmwe? Ĩla maũndũ mekala ũu, nĩ ĩũlũ witũ twĩke ũkunĩkĩli ĩũlũ wa ũndũ ũsu, na ĩndĩ tũyĩka ũtwi tũsũanĩĩte kĩla Yeova ũtonya kwĩtĩkĩla na kũathima, ĩndĩ ti tũatĩĩe wendi witũ.—Soma Savuli 37:5.

7. Ethĩwa Mbivilia ndĩ na mwĩao wĩ ũtheinĩ ĩũlũ wa ũndũ mũna, tũtonya kũmanya ata kwenda kwa Yeova ũndũnĩ ũsu?

⁷ Nĩvatonyeka ũkekũlya atĩĩ: ‘Ethĩwa Ndeto ya Yeova ndĩ na mwĩao wĩ ũtheinĩ ĩũlũ wa ũndũ mũna, tũtonya kũmanya ata kwenda kwake?’ Ĩandĩko ya Aeveso 5:17 yĩtwĩĩte atĩĩ: “Manyai kwenda kwa Mwĩaĩi [Yeova] ũndũ kũilyĩ.” Tũtonya kũmanya ata kwenda kwa Ngai ũndũnĩ mũna ethĩwa vai na mwĩao wa Mbivilia ũneenee ũndũ ũsu? Nĩ kwa kũmũvoya na kwĩtĩkĩla atũtongoesye na veva wake mũtheu.

8. Yesũ amanyie ata kĩla Yeova wendaa eke? Nengane ngelekany’o.

⁸ Kwoona ũndũ Yesũ wamanyie kwenda kwa Asa wake. Mbivilia nĩwetete mavinda elĩ Yesũ wambie kũvoya na ĩndĩ aĩthya andũ aingĩ mũno kwa nzĩa ya kyama. (Mt. 14:17-20; 15:34-37) Ĩndĩ ĩvinda yĩla waĩ na nzaa e weũnĩ na atatwa nĩ Ndevili avĩndũe mavia matw’ĩke kĩmũtũ, nĩwaleile.  (Soma Mathayo 4:2-4.) Nũndũ Yesũ nĩweesĩ woni wa Ĩthe, nĩweesĩ kana ndaaĩle kũvĩndũa mavia asu matw’ĩke kĩmũtũ. Nĩwamanyie kana ti kwenda kwa Ngai atũmĩe vinya ũla waĩ naw’o nĩ kana eyĩune. Ĩla waleile kwĩka ũu oonanisye kana nĩwamwĩkwetye Yeova amũtongoesye na aimũnenga kyaũya.

9, 10. Nĩ kyaũ kĩkatũtetheeasya twĩke motwi maseo? Nengane ngelekany’o.

⁹ Twenda twĩke motwi maseo, no nginya tũmwĩkwatye Yeova atũtongoesye o tondũ Yesũ weekaa. Twaĩlĩte kũtongoew’a nĩ ndeto ii ĩla tũkwĩka maũndũ maitũ: “Ĩkĩĩa Yeova na ngoo yaku yonthe, na ndũkekwatye ũmanyi waku mwene: Mĩendelenĩ yaku yonthe mũkũsĩĩe we, na akaũlũngalĩlya nzĩa syaku. Ndũkethĩwe na ũĩ wa metho maku mwene; mũkĩe Yeova, na ũitia ũthũku.” (Nth. 3:5-7) Kwĩmanyĩsya Mbivilia nĩ kana tũmanye woni wa Yeova no kũtũtetheesye tũkamanya kwenda kwake ĩla tũkwenda kwĩka ũtwi ũndũnĩ mũna. Twamanyĩa kũatĩĩa woni wa Yeova maũndũnĩ, ngoo yitũ ĩkeethĩawa ĩyũmbanĩtye kũtongoew’a nĩwe.—Esek. 11:19.

¹⁰ Kwoosa ngelekany’o ya mũndũ mũka mũtwae e ndũnyũ. Twasye esĩle vandũ nĩwoona iatũ iũtewa na asyenda, ĩndĩ eethĩa itetwe mũno. Nayu ayĩkũlya-ĩ, ‘Mũemewa atonya kwĩw’a ata natũmĩa mbesa singĩvĩte ũu?’ Mũndũ mũka ũsu nũtonya kwĩthĩwa o esĩ ũsũngĩo o na kau mũũme nde vakuvĩ. Nĩkĩ tũkwasya ũu? Nũndũ ĩvinda yĩla wĩkalĩte na mũũme nũmanyĩte ũndũ mũũme wĩthĩawa na woni ũilyĩ ĩũlũ wa kũthooa syĩndũ sya mbesa mate nasyo. Nũndũ wa ũu aimanya ũndũ woni wa mũũme ũtonya kwĩthĩwa ũilyĩ ĩũlũ wa kũthooa iatũ isu sya mbesa mbingĩ. O naitũ nĩtwĩkaa ũndũ ta ũsu. O ũndũ twaendeea kũmanya woni wa Yeova na nzĩa syake, now’o twĩthĩawa tũtonya kũmanya kĩla ũtonya kwenda twĩke ũndũnĩ mũna.

11. Nĩ makũlyo meva tũtonya kwĩkũlya ĩla tũũsoma kana tũkwĩmanyĩsya Mbivilia? (Sisya ĩsandũkũ “ Ĩla Ũkwĩmanyĩsya Ndeto ya Ngai, Ĩkũlye Atĩĩ.”)

¹¹ Twenda kũmanya woni wa Yeova, no nginya mũvango wa kwĩmanyĩsya wĩthĩwe wĩ mbee wa mĩvango ĩla ĩngĩ yitũ. Ĩla tũũsoma kana tũkwĩmanyĩsya Ndeto ya Ngai, nũseo tũkekũlya, ‘Ũvoo ũũ wĩmanyĩsya kyaũ ĩũlũ wa Yeova, myolooto yake ya ũlũngalu, na woni wake?’ Twaĩle kwĩthĩwa na woni ta ũla waĩ na mũandĩki wa Savuli, Ndaviti. Ainie wathi ũũ: “Mbon’ya moendelo maku, we Yeova; manyĩsya nzĩa syaku. Ndongoesya nthĩnĩ wa w’o waku, na kũmanyĩsya; nĩkwĩthĩwa nue Ngai wa ũtangĩĩo wakwa; nĩngũkweteela mũthenya w’onthe.” (Sav. 25:4, 5) Ĩla ũũsũanĩa ũvoo mũna wasoma Mbivilianĩ, no wĩkũlye makũlyo ta aa: ‘Ndonya kũtũmĩa ũvoo ũũ thayũnĩ wakwa ata? Ndonya kũũtũmĩa va? Nĩ mũsyĩ? Nĩ wĩanĩ? Nĩ sukulu? Kana nĩ ũtavany’a?’ Twamina kũmanya ũvoo ũsu twĩũtũmĩa va, wĩthĩaa nĩ laisi kũmanya twĩũtũmĩa ata.

12. Mavuku maitũ vamwe na maũmbano maitũ matonya kũtũtetheesya ata tũmanye nesanga woni wa Yeova maũndũnĩ me kĩvathũkany’o?

¹² Nzĩa ĩngĩ ya kũmanya woni wa Yeova nĩ kũsũanĩa mũno ũtao wa Mbivilia ũla tũnengawe nĩ ũseũvyo wake. Kwa ngelekany’o, nĩtũnengetwe ĩvuku Fahirisi ya Vichapo na Ĩvuku ya Kwĩka Ũkunĩkĩli ya Ngũsĩ sya Yeova. Asu nĩ mavuku maseũvĩtw’e matũtetheesye tũmanye woni wa Yeova ĩla tũkwenda kwĩyĩkĩa motwi me kĩvathũkany’o. O na ĩngĩ kwĩthukĩĩsya nesa ĩla twĩ maũmbanonĩ na kumya maelesyo nĩkũtũtetheeasya mũno. Kũvindĩĩsya kĩla kĩũneenewa  maũmbanonĩ no kũtũtetheesye tũmanye nesa woni wa Yeova maũndũnĩ me kĩvathũkany’o, na kũitũtetheesya o naitũ tũũatĩĩe maũndũnĩ maitũ. Kũtũmĩa nesa nzĩa ila Yeova ũvangĩthĩtye atũĩthye kĩ-veva no kũtũtetheesye tũendeee kũmanya kwenda kwake nesanga. Na tweeka ũu tũkeethĩawa tũtonya kwĩka motwi matonya kũathimwa nĩ Ngai witũ wĩ wendo.

13. Nengane ngelekany’o ĩkwonany’a ũndũ kũsũanĩa woni wa Yeova kũtonya kũtũtetheesya twĩke motwi maseo.

¹³ Kwasũanĩa ngelekany’o ĩkwonany’a ũndũ kũmanya woni wa Yeova kũtonya kũtũtetheesya twĩke motwi maseo. Ta twĩ atavany’a ma Ũsumbĩ, nĩtũtonya kwenda kũlika ũthũkũminĩ wa ĩvinda yonthe kwa kwosa ũvainia wa kĩla ĩvinda. Nĩ kana twĩke ũu, twambĩĩaa kwosa matambya twĩtheeangye kĩlasi. Ĩndĩ ĩla tweeka ũu nĩtũtonya kwambĩĩa kũsaanĩw’a kana kwa w’o tũkekalaa twĩ atanu tũte na syĩndũ mbingĩ ta tene. Nĩ w’o kana vai mwĩao Mbivilianĩ ũtwĩĩte atĩ no nginya tũtw’ĩke mavainia. Na kwoou no tũendeee kũmũthũkũma Yeova twĩ atavany’a aĩkĩĩku. Ĩndĩ Yesũ nũtũĩkĩĩthĩtye kana onthe ala meyumasya kwondũ wa Ũsumbĩ makakwataa moathimo maingĩ mũno. (Soma Luka 18:29, 30.) Naw’o ũndũ ũngĩ Maandĩko monanĩtye nesa nĩ kana Yeova nĩwendeeaw’a nĩ ‘nthembo syumĩtw’e nĩ kanyw’a witũ na ngoo ya kwenda.’ O na nĩwĩw’aa mũyo ĩla tweeka kyonthe kĩla tũtonya kwĩka twĩ atanu nĩ kana tũkwate mbau ũthaithi wa w’o. (Sav. 119:108; 2 Ako. 9:7) Twasũanĩa maũndũ asu mawetetwe Maandĩkonĩ na twavoya tũtongoew’e, tyo tũmanye woni wa Yeova? Kũsũanĩa maũndũ asu no kũtũtetheesye twĩke ũtwi waĩlĩte na ũtonya kũathimwa nĩ Asa witũ.

14. Ũtonya kũmanya ata woni wa Yeova ĩũlũ wa mwĩkĩĩle mũna?

¹⁴ Ngelekany’o ĩngĩ nĩ ĩno: Twasye ve mwĩkĩĩle mũna wawenda, ĩndĩ ũtonya kũlulutĩkya amwe kĩkundinĩ. No kwĩthĩwa ũtesĩ mwĩao o na ũmwe Mbivilianĩ ũleanĩte na mwĩkĩĩle ũsu. Ĩndĩ w’o woni wa Yeova ĩũlũ wa mwĩkĩĩle ũsu nĩ wĩva? Mũtũmwa Vaulo anenganie ũtao ũũ: “Aka no ta ũu, meyanakavye na kwĩvw’ĩka ngũa imaĩle, vamwe na wĩnyivyo wa kĩlĩko; ti na nzw’ĩĩ mbokothe, na thaavu kana lũlũ kana ngũa sya thooa mũnene; ĩndĩ mevw’ĩke meko maseo (o ũndũ ũmaĩle aka ala maumbũlaa kũmũkĩa Ngai).” (1 Tim. 2:9, 10) Mwolooto ũla wĩ ĩandĩkonĩ yĩu no ũtũmĩwe nĩ ana-a-asa  kĩkundinĩ. Nĩkwĩthĩwa nĩtwĩyumĩtye tũmũthũkũme Yeova, tũithĩnĩkĩaa mawendi maitũ me moka, ĩndĩ nĩtũthĩnĩkĩaa ũndũ ala angĩ matonya kwĩw’a moona ũndũ twĩkĩĩte kana ũndũ twĩyanakavĩtye. Kwenda angĩ na kwĩthĩwa na wĩnyivyo nĩkũtumaa tũsũanĩa mawoni ma Aklĩsto ala angĩ nĩ kana tũikese kũmelelũkya kana kũmew’ĩthya woo. (1 Ako. 10:23, 24; Avi. 3:17) Kũlilikana ũndũ Maandĩko maĩtye nĩkũtonya kũtũtetheesya tũmanye woni wa Yeova ĩũlũ wa ũndũ ũsu, na kũitũtetheesya twĩke ũtwi ũtonya kũmwendeesya.

15, 16. (a) Yeova ew’aa ata oona tũitinda tũisũanĩa maũndũ ma ũlaalai? (b) Ĩla ũũnyuva maũndũ ala ũkwenda kwĩtanĩthya namo, ũtonya kũmanya ata kwenda kwa Yeova? (c) Ethĩwa twĩ na ũtwi mũito tũkwenda kwĩka, tũtonya kũwĩka ata?

¹⁵ Mbivilia yaĩtye kana Yeova nĩwĩw’aa woo ĩla andũ meethĩwa na mwĩkalĩle mũthũku, na ĩla ‘kĩsũanĩo kya malilikano ma ngoo syoo kyatw’ĩka kyathe vyũ mavinda onthe.’ (Soma Mwambĩlĩlyo 6:5, 6.) Ĩandĩko yĩu nĩyĩũtuma tũmanya kana nũthũku kũtindĩa tũisũanĩa ĩũlũ wa ũlaalai nũndũ kĩu no kĩtume twĩka naĩ ngito ĩvatanĩtwe nĩ Maandĩko, na kũsũanĩa ta kũu kũyosanĩte na woni wa Yeova. Mũmanyĩw’a Yakovo aandĩkie: “Ũĩ ũla wumaa ĩũlũ, mbee nĩ mũtheu, na ĩndĩ nĩ wa mũuo, nĩ mũuu, nĩwĩsũvĩkaa na ũvũthũ, wusũĩte tei na mosyao maseo, ũte na wendeesyo kana wangangan’yo.” (Yak. 3:17) Kũmanya ũu nĩkwaĩle kũtũtetheesya tũlee vyũ kwĩtanĩthya na syĩndũ ila itonya kũtuma twĩthĩwa na mosũanĩo mathũku na twenda kwĩka maũndũ mathũku. Aklĩsto ala methĩawa mesĩ kwenda kwa Ngai mayĩthĩawa na vata wa kũkũlya matavw’e ethĩwa nũseo kwĩtanĩthya na kĩndũ kĩ na maũndũ Yeova ũmenete, kĩthĩwe nĩ ĩvuku, sinema, kana ĩthaũ ĩna ya vitio. Woni wa Yeova maũndũnĩ ta asu nĩwonanĩtw’e nesa vyũ Ndetonĩ yake.

¹⁶ Kaingĩ andũ no meke motwi me kĩvathũkany’o ũndũnĩ mũna, na ũyĩthĩa vai ũmwe ũnamũvĩtĩsya Yeova. Ĩndĩ ĩla mũndũ ũkwĩka ũtwi mũito, mavinda amwe wĩthĩaa nũseo akakũlya atumĩa ũtao, kana akakũlya Aklĩsto ala me na ũmanyi mwingĩ. (Tito 2:3-5; Yak. 5:13-15) O na ũu wĩ o vo, ti ũseo kũkũlya angĩ matwĩkĩe ũtwi. Aklĩsto maĩle kwĩmanyĩsya kũtũmĩa kĩlĩko kyoo. (Aevl. 5:14) Ithyonthe twaĩle kwĩka maũndũ tũsũanĩĩte ndeto ii syaandĩkiwe nĩ Vaulo: “Kĩla mũndũ akakua mũio wake mwene.”—Aka. 6:5.

17. Tũtethekaa ata ĩla tweeka motwi mamwendeeasya Yeova?

¹⁷ Twatongoew’a nĩ woni wa Yeova ĩla tũkwĩka motwi, nĩtũmũthengeeaa. (Yak. 4:8) Nake nũtwendaa na akatũathima. Nakyo kyu nĩkĩtumaa tũmũĩkĩĩa mũno Ĩthe ũsu witũ wa ĩtunĩ. Kwoou ekai tũtw’e vyũ kũtongoew’a nĩ mĩao na myolooto ya Mbivilia, nũndũ mĩao na myolooto ĩsu nĩyo ĩtũtetheeasya kũmanya woni wa Ngai maũndũnĩ. Vate nzika, o na twekala ata, tũkekalaa tũyĩmanyĩsya maũndũ meũ ĩũlũ wa Yeova. (Yovu 26:14) Ĩndĩ tweekĩa kĩthito ũmũnthĩ, tũkeethĩawa tũtonya kũkwata ũĩ, ũmanyi, na ũtonyi wa kũvathũkany’a maũndũ. Isu nĩ nguma itonya kũtũtetheesya tũkekaa motwi maseo. (Nth. 2:1-5) Mawoni na mĩvango ya andũ yĩkalaa ĩkavĩtwa nĩ ĩvinda, ĩndĩ kwasũanĩa ndeto ii iwetetwe nĩ mũandĩki ũmwe wa Savuli: “Ũtao wa Yeova nĩwĩkalaa kũvika tene na tene, mosũanĩo ma ngoo yake kũvikĩa nzyawa syonthe.” (Sav. 33:11) Vate nzika, no twĩke motwi maseo vyũ ethĩwa tũkaekaa mosũanĩo maitũ na meko maitũ mosane na woni wa ũla Ngai witũ mũĩ vyũ, Yeova.