“Mbungũo sya ũsumbĩ” syonanasya ũkũmũ wa kũvingũĩa andũ nzĩa ya ‘kũlika ũsumbĩnĩ wa Ngai.’ (Mathayo 16:19; Meko ma Atũmwa 14:22) a Yesũ nĩwe wanengie Vetelo “mbungũo sya ũsumbĩ wa ĩtu.” Ũu wĩonanyʼa kana Vetelo nĩwanengiwe ũkũmũ wa kũvuanyʼa ĩũlũ wa ũndũ andũ ala aĩkĩĩku matonya kũtanĩa kĩanda kya kũlika Ũsumbĩnĩ wa ĩtu. Andũ asu maĩ makwate kĩanda kĩu kwa kũnengwa veva mũtheu wa Ngai.

Mbungũo isu syatũmĩiwe kwondũ wa aaũ?

 Vetelo atũmĩie ũkũmũ kuma kwa Ngai kũvingũĩa ikundi itatũ sya andũ nzĩa ya kũlika ũsumbĩnĩ:

1.   Ayuti na andũ ma mbaĩ ingĩ ala malikĩte ũthaithinĩ wa Kĩyuti. Kavinda kanini ĩtina wa kĩkwʼũ kya Yesũ, Vetelo nĩweekĩie vinya ĩkomano ya ala maĩ na mũĩkĩĩo wa Kĩyuti mamwĩtĩkĩle Yesũ, ũla nĩwe Ngai wanyuvĩte kwĩthĩwa e Mũsumbĩ wa Ũsumbĩ wa Ngai. Vetelo nĩwamonisye kĩla maĩlĩte kwĩka nĩ kana matangĩĩwe. Kwa kwĩka ũu, nĩwamavingũĩe nzĩa ya kũlika Ũsumbĩnĩ, na andũ ngili siana ũndũ mũna ‘moosa ndeto yake.’​—Meko ma Atũmwa 2:38-41.

2.   Asamalia. Ĩtina wa ĩvinda yĩte yĩasa, Vetelo nĩwatũmiwe kwa Asamalia. b Ĩla Vetelo na mũtũmwa Yoana ‘mavoyie nĩ kana [Asamalia] mose veva mũtheu,’ Vetelo nĩwatũmĩie ĩngĩ ũvungũo wa Ũsumbĩ. (Meko ma Atũmwa 8:14-17) Kwa kwĩka ũu, Asamalia nĩmavingũĩwe nzĩa ya kũlika Ũsumbĩnĩ.

3.   Andũ-ma-mbaĩ-ingĩ. Myaka ĩtatũ na nusu ĩtina wa kĩkwʼũ kya Yesũ, Ngai nĩwamũvuanĩisye Vetelo kana andũ ma mbaĩ ingĩ (ala mataĩ Ayuti) o namo maĩ makwate mwanya wa kũlika Ũsumbĩnĩ. Nĩ kana ũu wĩanĩe, Vetelo nĩwatũmĩie ũvungũo ũmwe kũmatavya andũ ma mbaĩ ingĩ ũvoo mũseo, na kwa kwĩka ũu, amanenga mwanya wa kũkwata veva mũtheu, kũtwʼĩka Aklĩsto na kwĩthĩwa na wĩkwatyo wa kũlika Ũsumbĩnĩ.​—Meko ma Atũmwa 10:30-35, 44, 45.

Ndeto ‘kũlika Ũsumbĩnĩ’ syonanasya ata?

 Ala ‘malikaa ũsumbĩnĩ’ matwʼĩkaa asumbĩ vamwe na Yesũ ĩtunĩ. Mbivilia yaĩ yathanie kana ‘makekalĩla ivĩla sya Ũsumbĩ’ na ‘maisumbĩka ĩũlũ wa nthĩ.’​—Luka 22:29, 30; Ũvuanʼyo 5:9, 10.

Maũndũ mate ma wʼo mamanyĩawʼa ĩũlũ wa mbungũo sya Ũsumbĩ

 Ũndũ ũte wa wʼo: Matu meeteelete Vetelo awete ĩla mbungũo sya Ũsumbĩ ikambĩĩa kũtũmĩwa.

 Ũwʼo: Ĩla Yesũ waeleasya ĩũlũ wa mbungũo sya Ũsumbĩ, eeie Vetelo atĩĩ: “Ũndũ o na wĩva ũla ũkova kũũ nthĩ, ũkethĩwa wĩ wove ĩtunĩ; na ũndũ o na wĩva ũla ũkathasya kũũ nthĩ, ũkethĩwa wĩ ũthasye ĩtunĩ.” (Mathayo 16:19) O na kau andũ amwe maeleawa ndeto isu ta syonanasya kana Vetelo nĩwe waĩ atwʼe maũndũ ala mekwĩkwa ĩtunĩ, ndeto ya mbee ya Kĩkiliki yonanasya kana Vetelo aĩ eke kwosana na ũtwi ũla weekwa ĩtunĩ ĩndĩ ti matu maatĩĩe ũtwi wake.

 Ve kũndũ kũngĩ Mbivilianĩ kwonanĩtye kana Vetelo atũmĩaa mbungũo sya Ũsumbĩ kwĩanana na myolooto ĩla wakwataa kuma ĩtunĩ. Kwa ngelekanyʼo, nĩweetĩkĩlile kũtongoewʼa nĩ Ngai ĩvinda yĩla watũmĩaa ũvungũo wa katatũ.​—Meko ma Atũmwa 10:19, 20.