1, 2. Püküja apünüinsü kasa miyoʼuinjatka aaʼujee saalin wayuu püpüla.

WAINMA kasa anasü weʼraka süka miyoʼuin naalin wapüla na wawalayuukana. Anuu soʼutku tia saashin tü Bibliakat: «Jülüja paaʼin tü shiimainkat otta miyoʼuinjatü maʼin saalin wayuu püpüla [...]. Müle shia putuma, aneechi pia otta kekiijeechi pia nuʼupala Maleiwa otta suʼupala wayuu». «Chi wayuu aishaatakai apüla wayuu eʼreechi kasa anasü» otta «chi wayuu achajaakai sukuwaʼipa süpüla naaʼinrüin kasa anasü namüin na waneinnua sümaa aishaatain maʼin naya nüpüla, kateerü noʼu» (Prov. 3:3, 4; 11:17, noota; 21:21).

² Aküjünüsü suluʼu tia wetsiikulokalüirua apünüinsü kasa miyoʼuinjatka aaʼujee saalin wayuu wapüla. Palajana, kojutushii waya noʼuluʼu Maleiwa. Piama, aneerü wakuwaʼipa. Miyoʼule naalin wapüla na wawalayuukana, aleewajiraajeena waya namaa. Otta apünüin, weʼreerü naʼanasia Maleiwa maʼaka saaʼin kateerüin woʼu nutuma waneepia. Makalaka anain maʼin waaʼinrüle tü nümakat Jeʼwaa, tü makat: «Miyoʼuinjatü maʼin jaalin jüpülajiraa sümaa jümüliajiraain jaaʼin» (Zac. 7:9).

3. ¿Jarat tü pütchiirua wekirajaainjatkalü anain?

³ Sünain ekirajaayakat tüü, wekirajaweerü anain pütchikat tüü: ¿Jaralii na miyoʼuinjanakana aalin wapüla? ¿Kasa watüjaka sünainjee tü karaloʼutakat Rut süchiki tü naaʼinrajatkat wanee wayuu miyoʼule saalin wayuu nüpüla? ¿Kasa waaʼinrajatka süka miyoʼuin maʼin saalin wayuu wapüla maaʼulu? ¿Kasa anasü weʼreetka waaʼinrüle tia?

4. ¿Jaralii na miyoʼuinjanakana aalin wapüla maʼaka naaʼinrüin shia Jeʼwaa? (Marcos 10:29, 30).

⁴ Wekirajaaitpa anain sünain ekirajaaya 44, nayain neʼe na miyoʼukana aalin nüpüla Jeʼwaa na aikana apüla nia jee na aʼyataakana  nümüin (Dan. 9:4). Anuu tü waaʼinreekalü amüin: «Anakaja müleka jüshatüle nukuaippa chi Maleiwakai» (Éf. 5:1). Müshiijeseʼe waneepieein waya namaa na wawalayuukana sümaa alinjanain naya wapüla (paashajeʼera Marcos 10:29, 30).

5, 6. ¿Kasa eeka süpüla naaʼinrüin wanee wayuu süpüleerua wayuu mayaainjeʼe nnojoluin miyoʼuin saalin nüpüla?

⁵ Watüjaale maʼin saaʼu tü naaʼinrakat wanee wayuu miyoʼukai aalin apüla wayuu, watüjaweerü saaʼu tü waaʼinrajatkat süpüla miyoʼuinjatüin naalin wapüla na wawalayuukana. Müsüjeseʼe wekirajaainjatüin anain jamüin nnojotka wanaawain naaʼin chi wayuu eekai miyoʼuin aalin apüla wayuu nümaa chi wayuu eekai waneepiain sümaa wayuu.

⁶ Jülüjataa waaʼin tüü: kakaliaichire niʼyataain wanee wayuu suluʼu wanee compañia, eeshijaʼa noonoole waneepia sümaa tü aluwataanakalü anain nia. Eeshijaʼa yalale nia waneepia nümaa chi nülaamainkai süpüla tü choʼujaakalü apüla nia. Eesü süpüla naaʼinrüin tia sümaa nnojoluin niʼraajüin chi nülaamainkai otta nnojorüle anain nümüin tü sukuwaʼipakat aʼyatawaa sutuma tü compañiakat. Nnojoishi aʼyataain nia yala süka alin nüpüla chi nülaamainkai, shia süka choʼujaain nneerü nümüin. Ayateechia nia aʼyataain yala waneʼereʼeya saapünapa nümüin nipensionse jee shiale nuusütapa anain wanee aʼyatawaa eekai walaain.

7, 8. (1) ¿Nükaalinjainche mojusheeka wanee wayuu miyoʼule saalin wayuu nüpüla? (2) ¿Jamüsü wekirajaainjatka anain süpüshi tü aküjünakat suluʼu tü karaloʼutakat Rut?

⁷ Tü naaʼinrakat chia wayuukai süpüleerua tü niʼyataainkat, müsü aka saaʼin tü naaʼinrakat wanee wayuu süpüleerua wane wayuu miyoʼukai saalin nüpüla, shiajaʼa neʼe nnojoluin wanaawain tü naaʼinrakat anainjee shia. ¿Jamüsü naaʼinraka kasa anasü napüleerua na waneinnua na aʼyataapuʼukana nümüin Maleiwa? Shia süka miyoʼushaatain naalin napüla, nnojotsü shiain saaʼujee münajalain shia namüin. Jülüjataa waaʼin tü naaʼinrakat David, aishaatashi maʼin nüpüla Jonatán, chi naʼaleewainkai, mayaainjeʼe nuʼutuneein aaʼin nutuma chi nüshikai Jonatán. Maʼaka jeʼra juya süchikijee outuin Jonatán, nümüliajüin David Mefibóset chi nüchonkai süka miyoʼushaatain naalin Jonatán nüpüla (1 Sam. 20:9, 14, 15; 2 Sam. 4:4; 8:15; 9:1, 6, 7).

⁸ Wainma kasa watüjaka sünainjee tü karaloʼutakat Rut süchiki tü naaʼinrakat wanee wayuu miyoʼukai aalin wayuu nüpüla. ¿Kasa watüjaka sünainjee nakuwaʼipa na wayuu aküjünakana suluʼu tia karaloʼutakat süchiki miyoʼuin saalin wayuu napüla? ¿Kasa waaʼinrajatka süpüla washatüin nakuwaʼipa süpüla miyoʼuinjatüin naalin wapüla na wawalayuukana? *

9. ¿Jamüsü süküjaka Noemí niain Jeʼwaa kasirüin tü alatakat sümüin?

⁹ Suluʼu tü karaloʼutakat Rut, aküjünüsü süchiki sukuwaʼipa Noemí sümaa Rut tü saʼütkat, otta süchiki nukuwaʼipa Boaz, wanee wayuu aikai apüla Maleiwa, nüpüshi nia chi suʼwayuusekai Noemí. Akolojoosü Noemí nümaa chi suʼwayuusekai otta namaa na piamashiikana süchonnii chamüin Moab. Anaajaashi mapa chi suʼwayuusekai suluʼu tia mmakat. Kasaatshii na piamashiikana süchonnii jee anaajaashii naya mapa (Rut 1:3-5; 2:1). Mojukajasaʼa maʼin saaʼin Noemí sutuma tü alatakat sümüin. Sutuma mojuin maʼin saaʼin, jülüjasü saaʼin niain Jeʼwaa kasirüin tü alatakat sümüin. Anuu sünüiki: «Niyüülajüitpa taya Jeʼwaa [...,] teʼrüin müliaa nutuma chi Pülashikai maʼin». Anuu sooʼomüin sünüiki: «Teʼrüin  müliaa nutuma Jeʼwaa otta wainma tü kasa mojusü alatakat tamüin nutuma chi Pülashikai maʼin» (Rut 1:13, 20, 21).

10. ¿Kasa naaʼinraka Jeʼwaa sünainjee tü süküjakat Noemí nüchiki?

¹⁰ ¿Kasa naaʼinraka Jeʼwaa sünainjee tü süküjakat Noemí nüchiki? Nnojotsü nüpütüin shia sümüiwaʼa otta niyaawata aaʼu tü alatakat sümüin. Nütüjaa aaʼu Jeʼwaa eein süpüla «nnojolin naaʼinruʼuin wanee wayuu kekiikai maʼin nüpüleeruaanüle aaʼin» (Ecl. 7:7). Nükaalinjain Jeʼwaa Noemí sükajee Rut süpüla shiyaawatüin saaʼu eein nia sümaa (1 Sam. 2:8). Miyoʼu maʼin saalin Noemí süpüla Rut, kamaneesü shia sümüin, sütütüleʼerüin saaʼin suulia mojuin saaʼin jee shiyaawata aaʼu Noemí alin shia nüpüla Jeʼwaa. ¿Kasa watüjaka sünainjee sukuwaʼipa Rut?

11. ¿Jamüshii nakaalinjaka waneinnua wawalayuu na mojukana aaʼin jee na matchinkana anoula?

¹¹ Wakaalinjain na wawalayuu matchinkana anoula jee mojukana aaʼin süka miyoʼuin naalin wapüla. Wainma wawalayuu maaʼulu ayataka namaain na wawalayuu mojukana aaʼin maʼaka saaʼinrüin Rut süka Noemí. Aishii naya napüla otta nachajaain sukuwaʼipa süpüla nakaalinjain naya (Prov. 12:25, noota; 24:10). Shia naaʼinraka tü nümakat chi aluwataaushikai Pablo, tü makat: «Jütütüleʼera naaʼin na mojukana aaʼin, jükaaliinja na matchinkana aaʼin jee kamanee jia namüin napüshuaʼa» (1 Tes. 5:14, TNM).

12. ¿Kasa anaka süpüla waaʼinrüin nüpüleerua wanee wawala mojukai aaʼin?

¹² Wanee kasa anaka süpüla waaʼinrüin nüpüleerua wanee wawala mojukai aaʼin shia waapajüle nünüiki jee waküjale nümüin alin nia wapüla. Jülüjasü naaʼin Jeʼwaa süpüshuaʼa tü waaʼinrakat süpüla wakaalinjain wanee aʼyataai nümüin (Sal. 41:1). Müsü sünüiki Proverbios 19:17: «Chi eekai nükaalinjain wanee wayuu choʼujaakai amüin kaalinwaa, müshi nujuyaajitkai aaʼin Jeʼwaa jee nuwalaajeechi nia saaʼu tü naaʼinrakat».

13. (1) ¿Kasa saaʼinraka Rut suulia Orpá? (2) ¿Jamüsü saaʼinraka tia? (Piirakaa sümüin tü ayaakuaa sünainkat süta tü rewiisütakat).

¹³ Süpüla wayaawatüin maʼin saaʼu tü naaʼinrakat wanee wayuu miyoʼule saalin wayuu nüpüla, wekirajaa sünain tü aainjünakat süpüleerua Noemí süchikijee nünaajaain chi suʼwayuusekai otta na piamashiikana süchonnii. Wanaa sümaa saapüin Noemí anain na israeliitakana nutuma Jeʼwaa otta jouluin emiraa, aleʼejüsü süchikuaʼa suumainpaʼamüin (Rut 1:6). Suʼunaka tü piamasükat saʼünnüü sümaa. Shiasaʼa wopuluʼupa naya, süküjaka Noemí namüin naleʼejaainjanain nachikuaʼa Moabmüin. Shiasaʼa Orpá sutuʼlaka Noemí jee süleʼejaaka süchikuaʼa suumainpaʼamüin. Akaajasaʼa Rut, makatüsü shia sümaa (Rut 1:7-14). Saaʼinrüin Orpá tü suchuntakat Noemí. Aluʼujasaʼa Rut, analeesia maʼin tü saaʼinrakat süpüleerua. Eesüjaʼa süpüla süleʼejaain süchikuaʼa shipialuʼumüin, makatapejeʼe shia sümaa süka  sükaalinjeein jama miyoʼuin saalin süpüla (Rut 1:16, 17). Makatüsü Rut sümaa Noemí süka miyoʼushaatain maʼin saalin süpüla, nnojotsü shiain saaʼujee suluwataanüin. ¿Kasa watüjaka sünainjee tü saaʼinrakat?

14. (1) ¿Kasa naneekaka naaʼinrüin wainma wawalayuu? (2) Saashin Hebreokana 13:16, ¿kasa waaʼinrüinjatka süpüla talatüin Jeʼwaa watuma?

¹⁴ Süka miyoʼuin naalin wapüla na wawalayuukana wachajaain maʼin sukuwaʼipa süpüla wakaalinjain naya. Maaʼulu yaa, wainma wawalayuu aaʼinrakana wainma kasa napüleerua na wawalayuukana süka miyoʼuin naalin napüla jaʼitairü napüleerua na nnojoliikana neʼraajüin. Jamüsüjaʼa sukutkujaale mma jee shiale sülatüin wawai, asakiramaatüshii naya süchiki tü naaʼinrajatkat süpüla nakaalinjain. Naapüle süchiki maʼyataain wanee wawala, nachajaain maʼin sukuwaʼipa süpüla nakaalinjain nia. Nashatüin nakuwaʼipa na anoujashii namaiwajana chajanakana Macedonia süka sülanaʼaleein maʼin tü nasülajakat mayaasüjeʼe palitchon tü namaʼanakat otta akatatshii naya kaʼi süpüla nakaalinjain (2 Cor. 8:3). Talatüshi Jeʼwaa namaa süka miyoʼuin naalin na wawalayuukana napüla (paashajeʼera Hebreokana 13:16).

15, 16. ¿Kasa saaʼinraka Rut sutuma nnojoluin yüülain saaʼin?

¹⁵ Wainma kasa watüjaka sünainjee tü alatakat sümüin Rut otta sümüin Noemí. Wekirajaa sünain tia.

¹⁶ Nnojo yüülain waaʼin sünain akaalinjaa wayuu. Wanaa sümaa süküjain Rut suʼuneein sümaa tü saʼütkat chaa Judámüin, aʼalijinnüsü shia sutuma Noemí süpüla makatüin. Nnojotpejeʼe makatüin Rut. Shiasaʼa shiʼrapa Noemí macheʼein shia sünain oʼunaa sümaa, yüütaka shia suulia (Rut 1:15-18).

17. ¿Jamüshii ayateenaka wakaalinjain na wawalayuukana mayaainjeʼe nayoutuin nakaalinjünüin?

¹⁷ Tü waaʼinrüinjatkat. Nnojoluinjatü ashapalaain waaʼin wanaa sümaa wakaalinjain na mojukana aaʼin, nnojoishii wayüülajüinjanain naya. Eesüjaʼa eere wanee wawala ayoutajaka sükaalinjünüin paala. * Shiasaʼa süka miyoʼuin saalin wapüla, ayateerü wachajaain sukuwaʼipa süpüla wakaalinjain shia (Gal. 6:2). Ayata waʼatapajüin tü kaʼi süchekeetkalü oʼu wakaalinjain shia jee watütüleʼera saaʼin.

18. ¿Kasache eeka süpüla mojushaatain atuma saaʼin Rut?

¹⁸ Nnojo waashichijaamaatüin. Wanaa sümaa süntüin Noemí otta Rut chamüin Belén, antiraasü Noemí sümaa wayuu shiʼraajaka. Anuu sünüiki namüin: «Oʼunusü taya yaajee sümaa wainmain kasa tamaʼana, anuukaʼa joo taya niiteʼerüin Jeʼwaa sümaa nnojoluin kasain eein tamaʼana» (Rut 1:21). Wainma kasa saaʼinraka Rut süpüla sükaalinjain Noemí, aʼyalajüsü shia wanaa sümaa, sütütüleʼerüin saaʼin otta wainma kaʼi waraittüin shia sümaa süpüla süntajatüin Belénmüin. Mayaainjeʼe yalajatüin Rut sümaa Noemí, müsü mojutukai saaʼin tü saaʼinrakat süpüleerua. Müsü neʼe Noemí: «Anuukaʼa joo taya niiteʼerüin Jeʼwaa sümaa nnojoluin kasain eein tamaʼana» ¿Jamüsüche saaʼin Rut saapapa sünüiki tü saʼütkat? Eesüjaʼa mojule maʼin saaʼin. Nnojotpejeʼe süpütüin Noemí sümüiwaʼa.

19. ¿Kasa waaʼinrajatka süpüla ayatüin wakaalinjain wanee wawala mojuka saaʼin?

¹⁹ Tü waaʼinrüinjatkat. Mayaainjeʼe eein süpüla wainmain kasa waaʼinraka süpüla wakaalinjain wanee wawala mojuka saaʼin, eesüjaʼa airuʼurule sünüiki wamüin. Nnojoliinjanapejeʼe waya aashichijaamaatüin sümüin. Ayatüinjana  waya sümaa otta wachuntajatü kaalinwaa nümüin Jeʼwaa süpüla watüjaain saaʼu tü waaʼinrajatkat süpüla watütüleʼerüin saaʼin (Prov. 17:17).

20. ¿Kasa atütüleʼeraka saaʼin Rut süpüla ayatüin sükaalinjain Noemí?

²⁰ Watütüleʼera naaʼin na choʼujaakana amüin shia. Wainma kasa saaʼinraka Rut süpüleerua Noemí süka miyoʼuin saalin süpüla, choʼujaapejeʼe sütütüleʼennüin saaʼin Rut. Nütütüleʼerüin saaʼin Jeʼwaa Rut sükajee tü nümakat Boaz, tü makat: «Kasataalejeseʼe nuwalaajüin pia Jeʼwaa saaʼu tü paainjakat, kasataalejeseʼe walaain maʼin pia nutuma Jeʼwaa chi Namaleiwasekai na israeliitakana, chi püntakai anainmüin süpüla puunjulaain suupünaa nütüna». Atütülaasü maʼin saaʼin Rut sutuma saapüin tia pütchikat. Anuu sünüiki: «Kamaneekaiche pia taata makaʼa pümülialüin taya otta anain pünüiki tamüin» (Rut 2:12, 13). Tü nümakat Boaz sümüin Rut sükatchinrüin saaʼin süpüla nnojoluin sümalajaain saaʼin.

21. Saashin Isaías 32:1, 2, ¿kasa naaʼinreetka na laülaashiikana süka alin napüla na wawalayuukana?

²¹ Tü waaʼinrüinjatkat. Na wayuu akaalinjakana wayuu süka miyoʼuin saalin napüla, choʼujaasia natütüleʼennüin naaʼin. Aküjashi pütchi analuʼut Boaz sümüin Rut saaʼujee kamaneein shia sümüin Noemí. Shiaʼaya tü aainjünakat maaʼulu, na wawalayuu akaalinjakana na waneinnua süka alin naya napüla atütüleʼennüsü naaʼin natuma na laülaashiikana. Sutuma tia, ayatüshii naya wawalayuukana nakaalinjain na waneinnua (paashajeʼera Isaías 32:1, 2).

22, 23. (1) ¿Kasa nnojoluitpaka jülüjain saaʼin Noemí? (2) ¿Kasa aʼwanajaaka atuma tü jülüjapuʼukat saaʼin paala? (Salmo 136:23, 26).

²² Mapa, wainma eküülü naapaka Boaz sümüin Rut otta sümüin Noemí (Rut 2:14-18). ¿Jamüsüche saaʼin Noemí saaʼujee kamaneein Boaz namüin? Anuu sünüiki: «Kasataalejeseʼe  anain nukuwaʼipa nutuma Jeʼwaa, süka miyoʼuin maʼin naalin nüpüla na wayuu katakana oʼu jee na outakana» (Rut 2:201). Aʼwanajaasü maʼin joo tü jülüjakat saaʼin Noemí. Jülüjapuʼusü saaʼin paala niain Jeʼwaa kasirüin tü kasa mojusü alatakat sümüin. Eekajasaʼa jooluʼu, talatüsü saaʼin süka shiyaawatüin saaʼu miyoʼuin maʼin saalin nüpüla Jeʼwaa. ¿Kasa aʼwanajaaka atuma saaʼin?

²³ Shia süka shiyaawatüin saaʼu Noemí shiimain nükaalinjain shia Jeʼwaa. Nükaalinjain Jeʼwaa shia sükajee Rut süpüla anainjatüin sukuwaʼipa wopuluʼupa shia chamüin Judá (Rut 1:16). Jee shiʼrüin nükaalinjain shia Jeʼwaa wanaa sümaa kamaneein Boaz namüin, chi ayaʼlajakai * naya (Rut 2:19, 202). «Shiimainjaʼamata eein Jeʼwaa tamaa, nnojotsü taya nüpütüin tamüiwaʼa, tayaawatüitpa aaʼu nükaalinjain taya Jeʼwaa soʼunnaa tü müliaa teʼrakat», eesüjaʼa müle saaʼin Noemí (paashajeʼera Salmo 136:23, 26). Anakajasaʼa maʼin saaʼin Noemí süka nnojoluin niyüülajüin saaʼin Boaz sümaa Rut. Talatakajasaʼa maʼin naaʼin Boaz sümaa Rut süka anaitpain saaʼin Noemí süchikuaʼa.

24. ¿Jamüsü ayatüinjatka miyoʼuin naalin na wawalayuukana wapüla?

²⁴ ¿Kasa watüjaka sünainjee tü karaloʼutakat Rut süchiki tü waaʼinrajatkat süka miyoʼuin naalin wapüla na wawalayuukana? Shia ayateenain wakaalinjain na wawalayuu mojukana aaʼin jee na matchinkana anoula, jaʼitairü kapüleein tia wamüin. Nnojoleena wayüülajüin naya süka miyoʼuin naalin wapüla. Na wawalayuu akaalinjakana na waneinnua süka miyoʼuin naalin napüla, atütüleʼennüsü naaʼin natuma na laülaashiikana. Talatüsü maʼin waaʼin weʼrapa na wawalayuukana sükatchinraain naaʼin nachikuaʼa süpüla naʼyataainjanain nümüin Jeʼwaa (Aluw. 20:35). Keeʼireesü waaʼin ayatüin miyoʼuin saalin wayuu wapüla süka washateein nukuwaʼipa Jeʼwaa, chi miyoʼukai aalin apüla wayuu (Éx. 34:6: Sal. 33:22).