1, 2. (1) ¿Jamüsü anaka maʼin nümaale waya Maleiwa? (2) ¿Kasa wekirajaajeetka anain suluʼu ekirajaayakat tüü?

NNOJOISHI jaralin müin aka naaʼin chi Wamaleiwasekai pülain maʼin, kekiin maʼin sümaa aipüralin nia wayuu. Müshijeseʼe nümaweein waya waneepia (Sal. 96:4-6). Eepejeʼe wayuu aʼyataapuʼukana nümüin Jeʼwaa nnojoliikana waneepiain nümaa.

² Suluʼu ekirajaayakat tüü, wekirajaajeerü anain nachiki waneinnua wayuu nümaakana Jeʼwaa naashin sümaa naaʼinrüin tü kasa mojukat noʼuluʼu. Tü alatakat namüin wayuukana naainnua sükaaliinjeena waya süpüla watüjaain saaʼu tü waaʼinrajatkat süpüla waneepiainjanain waya nümaa Jeʼwaa.

3. ¿Kasa naaʼinraka Jeʼwaa süpüla nükaaliinjain Caín otta kasa nümaka nümüin?

³ Jülüja waaʼin tü alatakat nümüin Caín. Nnojoishi nia aʼwaajüin maleiwayaasü, nia neʼe Jeʼwaa nuʼwaajaka nümüiwaʼa, nnojotpejeʼe anain nukuwaʼipa Caín noʼuluʼu Jeʼwaa, süka jamüin, niʼrüin  Jeʼwaa tü kasa mojusü suluʼukat naaʼin (1 Juan 3:12). Müshi Jeʼwaa nümüin Caín: «Müleka paaʼinrüle tü anasükat, nnojoleechi tayouktüin pia, ¿aashi müin? Akaajasaʼa paaʼinrüle tü mojusükat, nnojotsü wattain puulia tü kaainjalaakat. Alaülaajaweesu paaʼu. Jalia pia suulia süchepchiajayaa pia» (Gén. 4:6, 7). Tü nüküjeekat Jeʼwaa nümüin Caín shia eejeechin nia nümaa müleka niyaawajaale suulia naainjala otta waneepiale nia nümaa.

4. ¿Kasa naaʼinraka Caín sutuma nnojolin naapaain sümaa tü nümakat Jeʼwaa nümüin?

⁴ Anasüje nukuwaʼipa Caín noʼuluʼu Jeʼwaa müleka nunouteʼerüle tü kasa mojusü jülüjakat naaʼin. Nnojoipejeʼe nia aapaain sümaa tü nümakat Jeʼwaa nümüin jee aaʼinrüshi nia kasa mojusü sutuma tü jülüjakat naaʼin (Sant. 1:14, 15). Jimaʼaiwaʼaya Caín, eesüjaʼa nnojorüle süntapünaain suluʼu nikii peʼipolooinjachin nia nümaa Jeʼwaa. Shiasaʼa mapa, eʼrüijaashi nia wayumüin nümüin Jeʼwaa otta nuʼuta aaʼinchi Abel, chi nimüliakai.

5. ¿Kasa eeka süpüla amojujeʼerüin wakuwaʼipa nümaa Jeʼwaa?

⁵ «Nia taʼwaajaka Jeʼwaa», eeshi süpüla nümüin wanee anoujashi sümaa naaʼinrüin kasa mojusü noʼuluʼu Jeʼwaa maʼaka naaʼinrüin shia Caín (Jud. 11). Eeshijaʼa nüküjale maʼin pütchi otta nuʼunule sünain tü outkajawaakat, jülüjapejeʼe maʼin naaʼin waneepia tü kasa mojusü suchuntaakat naaʼin maʼaka saaʼin amaʼüjirawaa nukuwaʼipa, wainmain kasa nümaʼana otta üttüin naaʼin nünain wanee wawala (1 Juan 2:15-17; 3:15). Eeshi süpüla kaainjalain nia sutuma tü jülüjakat naaʼin. Jaʼitairü nnojolin nayaawatüin saaʼu na waneinnua kasain jülüjain waaʼin jee kasain waaʼinrüin, nütüjaa aaʼu Jeʼwaa süpüshuaʼa tia otta nütüjaa aaʼu müleka waʼyataale nümüin süka süpüshuaʼa waaʼin (paashajeʼera Jeremías 17:9, 10).

6. ¿Kasa nükaaliinjaka akajee waya Jeʼwaa süpüla eejiraain waya sümaa tü kasa mojusü suchuntaakat waaʼin?

⁶ Mayaapejeʼe kaainjalain waya, nnojoishii niyüülajüin waya Jeʼwaa. Niʼrüle wakayalaweein nuulia, müshi nia wamüin: «Jüleʼeja tanainmüin otta tayakai shiimain taleʼejeechin jünainmüin» (Mal. 3:7). Keeʼireesü naaʼin Jeʼwaa waneepiain waya nümaa otta keeʼireesü naaʼin wayoutuin tü kasa mojusü jookalü apüla waya (Isa. 55:7). Wayoutule tia, nükaaliinjeena waya Jeʼwaa otta nükatsüinreerü waaʼin süpüla eejiraain waya sümaa tü kasa mojusü suchuntaakat waaʼin (Gén. 4:7).

7. ¿Kasa numojujeʼeraka akajee Salomón nukuwaʼipa nümaa Jeʼwaa?

⁷ Jintüliiwaʼaya Salomón, aleewashi maʼin nia nümaa Jeʼwaa. Kekiishi maʼin nia nutuma otta niʼitaain najapuluʼu nukumajüinjatüin tü aʼwaajüleekat chaa Jerusalén. Numojujeʼerapajaʼa nukuwaʼipa Salomón nümaa Jeʼwaa (1 Rey. 3:12; 11:1, 2). Suluʼu tü Pütchi aapünakat nümüin Moisés, aküjünüsü nnojoluinjatüin wainmain naʼwayuuse na aluwataaliikana suulia nakayalaain nuulia Jeʼwaa sünainjee tia (Deut. 17:17). Nnojoipejeʼe oonooin Salomón sümaa tia pütchikat otta kasaatshi nia sümaa 700 jieyuu otta 300 suwalaʼatairua nuʼwayuuse nutuma (1 Rey. 11:3). Saʼakajee tü nuʼwayuusekalüirua Salomón, wainma na nnojoliikana israeliitain otta kamaleiwaseyaashii naya. Nnojoishi oonooin Salomón sümaa tü pütchi aküjakat süchiki nnojoliinjanain kasaalüin na israeliitakana sümaa jieyuu eekai suluʼujeejatüin mma naatajatü (Deut. 7:3, 4).

8. ¿Kasa naainjaka Salomón mojuka maʼin nümüin Jeʼwaa?

⁸ Nnojoluitpa kojutuin nümüin Salomón  tü nuluwataakalü anain Jeʼwaa otta aaʼinrüshi nia watta saalii kasa mojusü. Nukumajirüin Salomón wanee aʼajülee mürüt sümüin tü maleiwayaasü kaünliakat Astoret otta nümüin chi kanüliakai Kemós. Jee nuʼwaajüin tü maleiwayaasükalüirua wanaa sümaa tü nuʼwayuusekalüirua. Nukumajirüin Salomón tia aʼajüleekalüirua saaʼu wanee uuchi peʼipaajiraaka sümaa Jerusalén eejatüle nukumajüin tü aʼwaajüleekat Jeʼwaa (1 Rey. 11:5-8; 2 Rey. 23:13). Eesüjaʼa jülüjale naaʼin nnojoleerüin mojuin tia nümüin Jeʼwaa müleka ayatüle nia sünain aʼajaa mürüt nümüin suluʼu tü aʼwaajüleekat chaa Jerusalén.

9. ¿Kasa alataka nümüin Salomón sünainjee nnojolin naaʼinrüin tü nuluwataakalü anain Jeʼwaa?

⁹ Nnojotsü mochoojuin noʼu Jeʼwaa tü kasa mojusü waaʼinrakat. Müsü tü Wiwüliakat: «Jashichishi Jeʼwaa nümüin Salomón saaliijee nükayalaain nuulia [...] chi eeʼiyataakai piantua nümüin. Müshijeseʼe nuluwataain nia sünain nnojolinjachin nuʼwaajüin maleiwayaasü, nnojotpejeʼe naaʼinrüin tü nuluwataakalü anain nia Jeʼwaa». Sünainjee tia, nnojoluichipa akaalinjünüin nia nutuma Jeʼwaa, nnojoluitpa anain nukuwaʼipa noʼuluʼu otta nnojoishii aluwataain nutuma Jeʼwaa na nüchonniikana Salomón saaʼu süpüshuaʼa Israel. Kakalia naya sünain sülatüin wainma kasa mojusü namüin (1 Rey. 11:9-13).

10. ¿Kasa eeka süpüla amojujeʼerüin wakuwaʼipa nümaa Jeʼwaa?

¹⁰ Eesü süpüla sumojujaain wakuwaʼipa nümaa Jeʼwaa aleewale waya namaa na wayuu mojutkana amüin tü nuluwataakalü anain jee shiale namaa na nnojoliikana ayaawatüin saaʼu kasain nuluwataain anain. Naya wayuukana eeshii süpüla nayain na wawalayuu  matsüinkana anoula otta eeshii süpüla nayain na wapüshikana, na kepiakana waʼütpünaa, na aʼyanaajiraakana wamaa jee nayale na kolejiajiraakana wamaa. Mojutule namüin na wayuu weʼraajakana tü nuluwataakalü anain Jeʼwaa, eesü süpüla sumojujaain wakuwaʼipa nümaa Jeʼwaa nanainjee.

11. ¿Kasa jülüjainjatka waaʼin süpüla watüjaain saaʼu jaraliin na anakana süpüla waʼaleewain?

¹¹ (Paashajeʼera 1 Corinto 15:33, TNM). Watta maʼin naalii na wayuu anakana maʼin akuwaʼipa. Mayaapejeʼe nnojoluin naʼyataain nümüin Jeʼwaa, aaʼinrüshii naya kasa anasü. Eeshiijaʼa piʼraajüle wayuu makana akuwaʼipa. ¿Aneetche pukuwaʼipa paʼaleewajaale namaa? ¿Akooʼomüinraajeetche punoula nünain Jeʼwaa süka namaain pia? Jülüja paaʼin kasain suluʼuin naaʼin, kasa naashajaaka maʼin achiki. ¿Yootushiiche naya süchiki tü kuluulu keejiakat maʼin maaʼutpünaa jee shiale süchiki ashaitaa? ¿Shiataapa yootuin achiki naya washirü, süchiki kamaʼanaa serulaat, tableta jee süchiki waneirua kasa namaʼanaka? ¿Mojusüche nanüiki süchiki wayuu? ¿Yarüttüsüche nanüiki sünain emeeʼerajawaa? Müshi Jesuu süchiki tia: «Tü saashajaakat wane wayuu, shia tü ajuittakat suluʼujee saaʼin» (Mat. 12:34). Sumojujaweere wakuwaʼipa nümaa Jeʼwaa sünainjee aleewa namaa wayuu makana akuwaʼipa, shia anaka aluʼu nnojorüle waneepiain waya namaa otta wooʼulaale suulia aleewaa namaa (Prov. 13:20).

12. (1) ¿Jamüsü nünüiki Jeʼwaa namüin na israeliitakana süchikijee nojuʼitüin Egiptojee? (2) ¿Jamüsü nanüiki na israeliitakana nümüin Jeʼwaa soʼu nüküjain namüin niainjachin neʼe naʼwaajüin nümüiwaʼa?

¹² Eesü süpüla watüjainya sünainjee tü alatakat namüin na israeliitakana süchikijee nojuʼitüin Egiptojee. Nantapa eemüin tü uuchikat Sinaí, eeʼiyalaashi Jeʼwaa namüin sümaa naainjain kasa pülasü soʼu tia. Asirümajaasü saaʼu tü uuchikat, atüttüsü jee kayaasü maʼin shia, kaitüsü wanee müsü akaʼa saaʼin sümüsain siki sünainjee tü uuchikat otta jaʼyasü shiiʼira wanee müsü aka saaʼin suʼuwa wanee paaʼa (Éx. 19:16-19). Soʼu tia, nüküjain Jeʼwaa namüin na israeliitakana «niainjachin neʼe naʼwaajüin nümüiwaʼa». Otta waneepieechin nia namaa na aikana apüla nia jee namaa na oonookana sümaa tü nuluwataakalü anain (paashajeʼera Éxodo 20:1-6). Tü nüküjeekat Jeʼwaa namüin na israeliitakana shia eejeechin nia namaa waneepiale naya nümaa. Müleka chayüireje pia naʼaka, ¿jamüsüje paaʼin sutuma tü nümakat Jeʼwaa? Eeshijaʼa pusoutule maʼaka naaʼin na israeliitakana. Saashin tü Wiwüliakat, asoutushii naya napüshuaʼa sünain maa: «Waainjeerü süpüshuaʼa tü nuluwataakalü anain waya Jeʼwaa» (Éx. 24:3). Süchikijee tia, alatalaʼa müsü wanee kasa atüjaanaka anainjee shiimainre waneepiain na israeliitakana nümaa Jeʼwaa.

13. ¿Kasa alataka namüin na israeliitakana süpüla sütüjaanüin aaʼu müleka shiimainre nümaain naya Jeʼwaa?

¹³ Mmotshii na israeliitakana seema tü nüpülainkat Jeʼwaa süka sirumaain maʼin saaʼu tü uuchikat sümaa kayaain maʼin shia. Müshiijeseʼe namüin nümüin Moisés: «Anashi piale aashajaain nümaa Jeʼwaa» (Éx. 20:18-21). Nuʼunakalaka Moisés saaʼumüin tü uuchikat Sinaí otta kakaliashi nia chaa saaʼu. ¿Kasache naaʼinreetka joo süka nnojoluichipain chi nekiipüʼükai? Sükajee nnojoluichipain neʼrüin Moisés, shapaasü maʼin naaʼin, müshiijeseʼe namüin nümüin Aarón: «Paainja wamüin wanee maleiwa süpüla niainjachin oʼunirüin  waya süka nnojoluin watüjaain saaʼu kasain alatüin nümüin Moisés, chi wayuu ojuʼitirakai waya Egiptojee» (Éx. 32:1, 2).

14. (1) Mayaapejeʼe natüjaain saaʼu na israeliitakana nnojoluin anain tü naaʼinrakat, ¿kasa jülüjaka neʼe naaʼin? (2) ¿Kasaka naaʼinrüin Jeʼwaa sünainjee tia?

¹⁴ Natüjaa aaʼu na israeliitakana nnojoluin anain aʼwaajaa maleiwayaasü (Éx. 20:3-5). Mayaapejeʼe natüjaain saaʼu tia, naʼwaajüin wanee paaʼachon aainjuushi süka ooro. Natüjaa aaʼu nnojoliin noonooin nümaa Jeʼwaa, ayatapejeʼe naya nümaain naküjainruʼu. Jaʼitakajeʼe neʼe Aarón, shia wanee «miʼiraa nümüin Jeʼwaa» müshi nia. Jashichishi maʼin Jeʼwaa sünainjee tü naaʼinrakat na israeliitakana, müshijeseʼe nümüin nümüin Moisés: «Kaainjalashii na israeliitakana, motomaatüsü naaʼin tü taluwataakalü anain naya». Süka Jashichin maʼin Jeʼwaa, antüsü suluʼumüin nikii najaʼttirüinjanain napüshuaʼa naya wayuukana (Éx. 32:5-10).

15, 16. ¿Kasa naaʼinraka Moisés nümaa Aarón süpüla neeʼiyatüin nümaain naya Jeʼwaa? (Piirakaa sümüin tü ayaakuaa suluʼukat süpana 15).

¹⁵ Süka nümüliajülin Jeʼwaa, nnojoishii najaʼttirüin na israeliitakana, nuuʼulaain naya süpüla naneeküin müleka nümaainjanale naya (Éx. 32:14). Wanaa sümaa niʼrüin Moisés na israeliitakana sünain eeʼirajaa otta ayonnajaa nüʼütpünaa chi paaʼachon aainjuushikai süka ooro, naʼajüin Moisés chi paaʼachonkai. Nümaka süchikijee tia: «¿Jaralii na nümaakana Jeʼwaa? Narütkaa tanainmüin, narütkaakalaka na leviitakana nünainmüin» (Éx. 32:17-20, 26).

¹⁶ Mayaapejeʼe niain Aarón kakumajalain chi paaʼachon naʼwaajakai na israeliitakana, ayaawajaashi nia suulia tü naainjalakat otta nümaaichipa nia Jeʼwaa wanaa namaa na leviitakana. Sükajee tü naaʼinrakat naya wayuukana neeʼiyatüin niain neʼe Jeʼwaa kamaain naya otta akatalaashii naya noulia na kaainjaraliikana. Anasü maʼin tü naneekakat, süka jamüin, wattain maʼin naalii na israeliita outakana soʼu tia saaʼu naʼwaajüin wanee maleiwayaasü. Akanasaʼa na waneepiakana nümaa Jeʼwaa, oʼttaashii jee eʼrüinjana kasa anasü nutuma (Éx. 32:27-29).

17. ¿Kasa watüjaka sünainjee tü nüshajakat Pablo nachiki na israeliita aʼwaajakana chi paaʼachon aainjuushikai süka ooro?

¹⁷ ¿Kasa watüjaka sünainjee tü alatakat namüin na israeliita aʼwaajakana chi paaʼachon aainjuushikai süka ooro? Müsü nünüiki Pablo süchiki tia: «Sünainjee watüjaain saaʼu tü alatakat namüin na watuushinuukana paala sümaiwa [...] anakaja nnojoliire jüüjüüin waya sümüin tü namaleiwaseyaasükalüirua na manoujainsaliikana, maa aka tü naaʼinrapüʼükat na watuushinuukana». Nümaka süchikijee: «Ashajünüsü nachiki na watuushinuukana wapüla». Otta müshi nia: «Nnojo juʼwaataain suluʼu jukuaippa sünain nnojoleenain jaaʼinrüin kasa mojusü jaajüin. Jalia jia, kaainjalashii taa jia» (1 Cor. 10:6, 7, 11, 12). Maʼaka nüküjain Pablo, jaʼitashii na aʼyataakana nümüin Jeʼwaa, eeshii naainjüle kasa mojusü. Na wayuu aaʼinrakana tü suchuntaakat naaʼin, eesü jülüjale naaʼin ayatüinya naya aleewain nümaa Jeʼwaa. Nnojotpejeʼe talateerüin neʼe naaʼin Jeʼwaa nutuma wanee wayuu sükajee aleeweein nia nümaa  jee shiale sükajee nümüin «waneepiashi taya nümaa Jeʼwaa» (1 Cor. 10:1-5).

18. ¿Kasa eeka süpüla akayaleʼerüin waya nuulia Jeʼwaa otta kasa weʼreetka sünainjee?

¹⁸ Maʼaka wekirajaaitpain, ashapataasü naaʼin na israeliitakana sutuma kakaliain Moisés saaʼu tü uuchikat. Eesü süpüla sülatüin tia wamüin, eesüjaʼa shapaale waaʼin süka isayülüin maʼin saaʼin wamüin tü kaʼi süsalainjatkalü oʼu wayuu saainjala nutuma Jeʼwaa jee shiale süka nnojoluin paʼaraiisümaatüin tü Mmakat. Eesü müle isayütkai saaʼin süpüla shikeraajüin tü nümakat Jeʼwaa otta eeshii wamüle: «¿Shiimainche tia münakat? müsü alawaayaakai saaʼin». Nnojorüle eejüin waaʼin sünain tü jülüjakat waaʼin eesü süpüla shiain palajanain watuma tü keeʼireekat waaʼin suulialeʼeya tü keeʼireekat naaʼin Jeʼwaa. Eeshii wakayalaajeenale nuulia Jeʼwaa sutuma tia otta waaʼinreenale wanee kasa mojusü nnojotpuʼuka antapünaain suluʼu wekii.

19. ¿Kasa sotuinjatka waaʼin waneepia otta jamüsü anaka sotule waaʼin tia?

¹⁹ Soteesü waaʼin waneepia niain neʼe Jeʼwaa woonooinjachin amaa otta niainjachin waʼwaajakai neʼe nümüiwaʼa (Éx. 20:5). Nnojoliire woonooin nümaa Jeʼwaa, niajaʼa mmata woonooka amaa Satanaa otta nnojoleerü anain wakuwaʼipa sünainjee tia. Müshijeseʼe nümüin Pablo wamüin: «Nnojoishii süpüla jüsaain suluʼu niitain Jeʼwaa jee suluʼu shiitain yolujaa otta nnojoishii süpüla jikaain saaʼu nimeesain Jeʼwaa otta saaʼu shimeesain tü yolujaakalüirua» (1 Cor. 10:21, TNM).

20. Kaainjarale waya, ¿kaseerü nükaaliinjaka akajee waya Jeʼwaa?

²⁰ Caín, Salomón otta na israeliitakana eeyüliijeʼe süpüla nayaawajaain suulia naainjala jee nanoutuin nakuwaʼipa (Aluw. 3:19). Nnojoishi niyüülajüin Jeʼwaa wanee wayuu sutuma kaainjalain nia. Soto waaʼin motuin naaʼin Jeʼwaa naainjala Aarón. Maaʼutpünaa yaa, wainma tü kasa nüchiaakalü akajee waya Jeʼwaa süpüla nnojoluin waaʼinrüin kasa mojusü. Eeshii nüchiaale waya sükajee tü Wiwüliakat, sükajee tü karaloʼutairua suluʼujeejatka tü Wiwüliakat jee shiale nükajee wanee wawala. Waapaale sümaa tü nüchiaakalü akajee waya Jeʼwaa, eesü süpüla weʼitaain waaʼin sünain sümülialaajeerüin naaʼin waalin.

21. ¿Kasa waaʼinrajatka eere wanee kasa kapüleeka atuma waneepiain waya nümaa Jeʼwaa?

²¹ ¿Kasa waaʼinrajatka sutuma sümülialaain naaʼin Jeʼwaa waalin? (2 Cor. 6:1, TNM). Wayoutuinjatü tü kasa mojutkalü akajee nia watuma jee nnojoluinjatü kachiiruain waaʼin tü kasa mojusü keejiakat namüin na manoujainsaliikana (paashajeʼera Tito 2:11-14, TNM). Süka sükooʼomüinraain maʼin tü müliaakat maaʼutpünaa yaa, watteerü maʼin saalii kasa mojusü alataka wamüin kapüleejeetka atuma waneepiain waya nümaa Jeʼwaa. Wachajaa maʼin sukuwaʼipa süpüla waneepiain waya nümaa Jeʼwaa, süka jamüin, niain neʼe mmoluwaainjachikai eema waya, nia neʼe waʼyataainjachikai amüin nümüiwaʼa otta nia wachecheraainjachikai anain (Deut. 10:20).